2.04k likes | 3.66k Views
WYBRANE PROBLEMY Z ZAKRESU PATOLOGII SPOŁECZNEJ Opracowała: Monika Haligowska. POJĘCIE I RODZAJE PATOLOGII SPOŁECZNEJ. POJĘCIE PATOLOGII SPOŁECZNEJ „to rodzaj zachowania i sposób funkcjonowania, który jest całkowicie sprzeczny
E N D
WYBRANE PROBLEMY Z ZAKRESU PATOLOGII SPOŁECZNEJ Opracowała: Monika Haligowska
POJĘCIE PATOLOGII SPOŁECZNEJ „to rodzaj zachowania i sposób funkcjonowania, który jest całkowicie sprzeczny z wartościami akceptowanymi w danej społeczności”. (Podgórecki 1969, s. 24)
KRYTERIA UWZGLĘDNIANE • PRZY DEFINIOWANIU PATOLOGII SPOŁECZNEJ • (za: Pospiszyl 2008, s. 11) • występowanie zjawiska w większej • społeczności, • brak społecznej akceptacji • dla danego rodzaju zachowań, • konieczność wykorzystania siły • całej społeczności, aby z patologią • sobie poradzić;
Pojęcia traktowane zamiennie z pojęciem patologii społecznej: – dewiacja – dezintegracja – dezorganizacja – niedostosowanie społeczne
NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE Dzieci i młodzież niedostosowane społecznie to osoby, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone, powtarzające się zaburzenia w zachowaniu. (Pytka, 1999)
ZAGROŻENIE NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM Dzieci i młodzież zagrożone niedostosowaniem społecznym to osoby, u których zaburzenia w zachowaniu występują sporadycznie oraz które wychowują się w warunkach niekorzystnych dla ich rozwoju psychospołecznego, na który negatywny wpływ wywierają środowiska wychowawcze, takie jak rodzina dysfunkcyjna, grupa rówieśnicza i inne. (Pytka, 1999)
Rodzaje Patologii społecznej przejawy
PATOLOGIA SPOŁECZNA WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY
Patologie, które występują wśród dzieci i młodzieży • są tymi samymi, które występują wśród dorosłych: • uzależnienia: leki, narkotyki, alkohol, • internet, gry komputerowe, • - przestępczość, • - agresja, • samobójstwa, • prostytucja, • i in.
Rodzaje patologii wśród dzieci i młodzieży: • autoagresja: akt polegający na celowym • zadawaniu sobie bólu i/lub ran, pozbawiony • intencji samobójczej • (Babiker, Arnold, 2003, s. 21) • Rodzaje autoagresji: pocięcia, poparzenia, obijanie się o ścianę, zadawanie sobie ran poprzez drapanie, nakłuwanie – „wbitki”, „zapyki”, gryzienie, pocieranie, wprowadzanie pod skórę lub w otwory ciała ostrych przedmiotów, połykanie ostrych przedmiotów • lub szkodliwych substancji, podwiązywanie kończyn, wyrywanie włosów i rzęs, silne szorowanie skóry. • Mogą mieć charakter emocjonalny lub instrumentalny.
uzależnienia: m.in.: alkohol, leki, narkotyki, • internet; • Kryteria uzależnienia wg DSM –IV; 1995 • uzależnienie występuje, gdy przynajmniej trzy spośród sześciu objawów występują równocześnie: • 1) Silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji • lub wykonania pewnych czynności. • 2) Trudności z samokontrolą dotyczącą powstrzymania się od zażycia • środka czy wykonania czynności (zachowania kompulsywne). • 3) Wystąpienie zespołu abstynencyjnego (np. złe samopoczucie • wywołane brakiem dostępu do komputera). • 4) Zaistnienie tolerancji, tj. sytuacji, w której dla osiągnięcia • zamierzonego efektu konieczne staje się przyjmowanie coraz • wyższych dawek substancji lub częstszego, dłuższego wykonywania • pewnych czynności. • 5) Utrata zainteresowania oraz przyjemności istniejących • przed uzależnieniem się. • 6) Przyjmowanie środka lub wykonywanie pewnych czynności mimo • bezspornych dowodów na ich destrukcyjny wpływ na zdrowie • oraz stosunki społeczne osoby (np. picie alkoholu pomimo • stwierdzenia marskości wątroby).
ZJAWISKA ALARMUJĄCE DOT. PICIA ALKOHOLU PRZEZ DZIECI I MŁODZIEŻ • (za: Pospiszyl, 2008): • wiek inicjacji alkoholowej jest niski i stale się • obniża: • przed 12 rokiem życia wino lub wódkę piło • 50,3% chłopców i 38% dziewcząt; • - przed 15 rokiem życia upiło się co najmniej • cztery razy 25% badanych chłopców i 8% • badanych dziewcząt; • -inicjację alkoholową ma za sobą 92% młodzieży • w wieku 14 –18 lat; • -wzrasta liczba młodzieży, która łączy alkohol • z lekami;
prostytucja • problem dotyczy zarówno chłopców • (prostytucja homoseksualna i biseksualna), • jak i dziewcząt (głównie prostytucja • heteroseksualna); • Deklarowane powody uprawiania prostytucji: • – dziewczęta: względy ekonomiczne, wpływ • koleżanek, potrzeba wrażeń, konieczność; • – chłopcy: względy ekonomiczne, namowa • kolegów, narkotyki, pragnienie przygody, • konieczność, pragnienie przeżyć seksualnych, • przypadek • (Pospiszyl, 2008)
CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO PROSTYTUOWANIA SIĘ DZIECI I MŁODZIEŻY: • niski status społeczny rodziny • nadmierny rygoryzm ojca • brak więzi emocjonalnej w rodzinie • chaos organizacyjny • wadliwe metody wychowawcze • wzrost patologii w rodzinie pochodzenia • częsta zmiana środowiska wychowawczego • niepowodzenia szkolne • wczesna inicjacja seksualna • doświadczenie wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie (Pospiszyl, 2008)
samobójstwa • W każdym akcie samobójstwa – zdaniem Menningera – • można wyodrębnić 3 komponenty: • pragnienie zabicia kogoś– wyrasta z prymitywnej • agresji, która nie została ujawniona na zewnątrz (może • się obawiać reakcji drugiej osoby: odczuwać lęk • przed karą lub przed własnym sumieniem, dlatego • agresję kieruje na siebie i czyni tak, jak robili wierzyciele, • którzy zabijali się na progu swoich dłużników <Japonia>). • Ten element jest obecny w każdym samobójstwie. • pragnienie zabicia siebie– wynika z nienawiści, agresji • wobec samego siebie; • pragnienie śmierci – ma charakter hipotezy, • gdyż u każdego samobójcy toczy się walka pomiędzy • siłami samozachowawczymi a autodestrukcyjnymi, • instynktem życia a instynktem śmierci;
CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTW U MŁODZIEŻY: • wzrastający wskaźnik samobójstw u chłopców • zaburzone relacje rodzinne: • - ilość samobójstw wzrasta wraz z ilością rozwodów • i koreluje z ilością zawieranych małżeństw i z ilością • dzieci; • - im więcej zawiera się małżeństw, tym mniej • samobójstw; • posiadanie dziecka zmniejsza ryzyko popełnienia • samobójstwa przez kobietę; • „zdradzony przez ojca” (Eichelberger): każdy • mężczyzna chce mieć syna, a potem zostawia go • przy matce, wycofuje się z wychowania • (nawet jeżeli nie rozwodzi się). • Współczesny ojciec „ukrywa się” za płachtą gazety, • ekranem TV, komputera, w pracy.
CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTW U MŁODZIEŻY: • wzrastająca przemoc wobec dzieci • sprawcami większości aktów przemocy są mężczyźni (najczęściej są zabójcami, ranią kobiety i dzieci); • wg Kmiecik (badania): przemoc ma miejsce w rodzinach słabiej wykształconych, ubogich, wielodzietnych, nadużywających alkohol; • częściej przemocy ulegają chłopcy (sprawiają swoim zachowaniem więcej problemów); • Niezależnie od przyczyny, przemoc wobec dziecka wzmaga ryzyko działań autodestrukcyjnych i agresywnych • w przyszłości. • Rodzice podkładają bombę z opóźnionym zapłonem, która wybuchnie, gdy dziecko dorośnie (pragną jeszcze raz przeżyć tę sytuację tortur, ale wtedy nie są już ofiarami, tylko katami).
wykorzystanie seksualne dzieci • Osoby, które doświadczają przemocy seksualnej w dzieciństwie, statystycznie częściej mają depresję w dorosłym życiu, pojawia się u nich niepokój i zachowania autodestrukcyjne • (próby samobójcze, samobójstwa dokonane). • Ci, którzy w okresie dzieciństwa byli wykorzystywani seksualnie, statystycznie częściej ujawniają agresję i impulsywność.
stawianie dziecku nadmiernych wymagań może • prowadzić do rozwoju tendencji samobójczych • Rodzice świadomie lub podświadomie inwestują • w dziecko swoje niespełnione marzenia, plany, których nie zrealizowali i obligują dzieci do ich spełnienia. • Od synów często wymaga się, aby kontynuowali zawód ojca i odnosili sukcesy w wielu dziedzinach • (dokończyli dzieło ojca). • To wszystko może przekształcić się w budzące lęk zobowiązania. • W niektórych przypadkach przenosi się to na córki. • Zazwyczaj nie jest to świadomie spostrzegane • jako niepożądane. • Dziecko boi się tylko, że nie spełni oczekiwań rodziców.
Litman, Richnan wyróżnili w rodzinach autodestrukcyjnych pewne cechy. • RODZINY SUICYDOGENNE CHARAKTERYZUJE: • - rozluźnienie więzów społecznych, • wstrzymanie kontaktów z osobami spoza rodzinnego • kręgu, • dominujące znaczenie słabego członka rodziny, który • musi być ochraniany za wszelką cenę, • izolacja członka rodziny, • gdy jednostka usiłuje nawiązać relacje z innymi osobami • spoza rodziny, rodzina reaguje tak, jakby to było • zagrożenie dla jej jedności i dąży do obalenia takich • związków, • rodzice młodego człowieka wyrażają dezaprobatę • dla jego przyjaciół, • wychowanie dziecka nie stwarza rodzicom żadnej • radości; odczuwają je jako ciężar, przykry obowiązek;
WSKAŹNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTWA wg WHO • w odniesieniu do następujących grup osób • osoby w żałobie, • osoby, u których ktoś w rodzinie popełnił samobójstwo, • młodzi mężczyźni, • homoseksualiści, • chorzy terminalnie, chroniczny ból, • transseksualiści, • ludzie starsi, • Inne czynniki: • głód, poczucie samotności, zmęczenie i słabe nasilenie energii psychicznej, nowe doświadczenia życiowe, osłabiona umiejętność rozwiązywania problemów, psychologiczna podatność: osoby depresyjne lub ujawniające wysoki niepokój, tendencja do interpretowania rzeczywistości jako negatywnej, • podatność neurologiczna: choroby, uszkodzenia sprawiają, • że człowiek nie jest w stanie zmagać się ze stresującymi sytuacjami;
agresja • akt zamierzony mający na celu zaszkodzenie lub zadanie • bólu innemu człowiekowi • (Pospiszyl, 2008) • swoista forma zachowania przyjmująca postać • inicjowanego ataku, powodującego powstanie • określonych szkód materialnych lub moralnych • (Skorny 1968) • - agresja instrumentalna i wroga: • agresja instrumentalna: akt agresji służący osiągnięciu • innego celu poza zadaniem bólu czy zranieniem; • agresja wroga: akt agresji poprzedzony uczuciem • gniewu, którego celem jest zadanie bólu lub zranienie; • (Aronson, Wilson, Akert, 1997)
OBECNIE OBSERWUJE SIĘ: • wzrost brutalizacji zachowań młodzieży, • (skrajne przejawy: rozboje, pobicia, zabójstwa); • agresywność staje się coraz powszechniejsza • we wszystkich warstwach społecznych; • agresja występuje zarówno wśród chłopców, • jak i wśród dziewcząt; • następuje obniżenie wieku sprawców czynów • brutalnych; • zachowania agresywne są manifestowane • we wszystkich przestrzeniach, także w tych • (np. szkoła), w których wcześniej miała miejsce • jedynie w niewielkim stopniu; • (Pospiszyl, 2008)
PRZYCZYNY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH MŁODZIEŻY wg IRENY POSPISZYL (2008): •wychowywanie się w środowiskach agresywnych lub pochodzących z marginesu społecznego (przekazywanie schematów postaw i zachowań oparta na `mechanizmach uczenia się); •zjawiska anomijne zachodzące w kraju (np. zmiany ustrojowe skutkujące osłabieniem siły i znaczenia norm i wartości społecznych); •powszechność destruktywnych modeli zachowań (np. w mass-mediach); •doświadczanie przemocy w rodzinie lub obserwowanie jej w najbliższym otoczeniu; •brak wymagań i reguł w procesie wychowania; •nadmierny liberalizm w procesie wychowania, którego efektem są deficyty poznawcze i behawioralne w zakresie wartości i wymaganych standardów społecznych;
SYTUACYJNE UWARUNKOWANIA AGRESJI • procesy neuronalne i chemiczne • np. wpływ alkoholu, wysoki poziom testosteronu, zmiany • zachodzące w ciele migdałowatym • • ból i niewygoda • • frustracja • teoria frustracji – agresji: przeszkody występujące • na drodze do osiągnięcia upragnionego celu zwiększają • prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji agresywnej • • deprywacja relatywna • poczucie jednostki (albo grupy społecznej), że posiada mniej • niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać, lub też • mniej niż posiadają ludzie do niej podobni
SYTUACYJNE UWARUNKOWANIA AGRESJI • •bezpośrednia prowokacja i odwet • •obecność przedmiotów kojarzonych z agresją • bodziec wyzwalający agresję: przedmiot kojarzony • potocznie z działaniami agresywnymi • (np. rewolwer); sama jego obecność zwiększa • prawdopodobieństwo wystąpienia ataków agresji • •społeczne uczenie się, naśladownictwo • •oglądanie przemocy (np. w mass-mediach) • (Aronson, Wilson, Akert, 1997)
Alkoholizm jest chorobą przewlekłą, która nieleczona postępuje, w efekcie skraca życie o kilkanaście lat i prowadzi do śmierci. Statystycznie 20 % osób, które sięgają po alkohol, uzależni się od niego. Powtarzające się picie alkoholu przez młodzież zwiększa ryzyko uzależnienia się od alkoholu i innych używek. Napoje alkoholowe są najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną używaną przez młodzież.
U nastolatka uzależnienie może nastąpić już po kilku miesiącach od inicjacji. Jeśli uwzględni się dodatkowo zwiększoną ilość i częstotliwość picia, to prawdopodobieństwo uzależnienia zwiększa się. Dolna granica wieku inicjacji alkoholowej obniżyła się obecnie do ok.7 lat.
Badania pokazały, że dzieci, które sięgały po alkohol przed 15 rokiem życia, 4 – krotnie częściej uzależniały się od alkoholu niż osoby, które zaczęły pić po 20 roku życia. Pijąc intensywnie przed 20 rokiem życia, można uzależnić się już po kilku miesiącach, między 20 a 25 rokiem życia potrzeba na to średnio ok. 3-4 lat, a po 25 roku życia okres uzależnienia się trwa kilka, a nawet kilkanaście lat. U nastolatka uzależnienie może nastąpić już po kilku miesiącach od inicjacji. Jeśli uwzględni się dodatkowo zwiększoną ilość i częstotliwość picia, to prawdopodobieństwo uzależnienia zwiększa się.
Badania przeprowadzone przez Janusza Sierosławskiego z Instytutu Psychiatrii • i Neurologii pokazały ogromne rozmiary zagrożeń wynikających z picia alkoholu • przez polską młodzież. • 68% 15-letnich chłopców i 54% 15-letnich dziewcząt • piło alkohol w ciągu ostatniego miesiąca. • 58% 15-latków i 43% 15-latek upiło się w ciągu • ostatniego roku. • 39% 15-latków i 22% 15-latek upiło się w ciągu • ostatniego miesiąca. • Co 10 dziecko po wypiciu alkoholu uczestniczyło • w bójce lub sprzeczce. • 5 % dzieci po wypiciu alkoholu doznało uszkodzenia • ciała lub miało wypadek. • Niechciane kontakty seksualne oraz kontakty seksualne • bez antykoncepcji ma po spożyciu alkoholu co 20 - ty • 15-latek.
DZIECI, KTÓRE SIĘGAJĄ PO ALKOHOL • WE WCZESNYM WIEKU – PRZED 12 ROKIEM ŻYCIA, CZĘSTOUJAWNIAJĄ: • agresywne, destrukcyjne zachowania, • nadpobudliwość, zaburzenia zachowania, • zachowania antyspołeczne, • objawy depresyjne, lękowe, wycofanie, • (Zucker i in., 2003) • buntowniczość, (Brook i in., 1995) • trudności w unikaniu szkód / ryzykownych • sytuacji, (Jones i in., 1998) • wrogość lub brak empatii, działania • bez zahamowań moralnych • (Moss i Kirisci, 1995; Colder i Chassin, 1997; Colder i O' Connor, • 2002)
SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE, ŻE DZIECKO PIJE: • Wyraźny spadek zainteresowania zajęciami, • które poprzednio były dla dziecka atrakcyjne. • Zwiększenie poziomu frustracji, stresu • i rozdrażnienia. • Problemy w szkole z nauką i zachowaniem. • Izolowanie się od kontaktów rodzinnych • i skrywanie szczegółów dotyczących życia • poza domem. • Częste zmiany nastroju. • Zmiany zwyczajów związanych z jedzeniem • i zasypianiem.
SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE, ŻE DZIECKO PIJE: • Zapach alkoholu. • Zaniedbywanie wyglądu i stroju. • Zwiększenie potrzeb finansowych i ukrywanie • sposobu wydatkowania "kieszonkowego". • Znikanie drobnych sum pieniędzy z domu • lub nieoddawanie reszty z zakupów zlecanych • przez rodziców. • Nawiązywanie podejrzanych znajomości. • Reagowanie rozdrażnieniem na próby • uzyskania przez rodziców informacji o tych • kontaktach. • WW. sygnały mogą też wskazywać nie tylko na picie alkoholu, • ale też na zażywanie narkotyków.
MOTYWY SIĘGANIA PO ALKOHOL • Badacze wyróżniają TRZY najczęściej występujące grupy motywów picia: • 1)UCIECZKOWE: w celu zapomnienia o kłopotach, • zredukowania napięcia, poprawy nastroju • i odprężenia się. • 2) SPOŁECZNE: dlatowarzystwa, z uprzejmości, • z powodu jakiejś okazji. • 3) W POSZUKIWANIU PRZYJEMNOŚCI: • np. dla smaku alkoholu czy z przekonania • o zdrowotnych efektach jego działania • (np. piwo „na nerki”, wino „na serce”).
PRZYCZYNY SPOŻYWANIA ALKOHOLU najczęściej podawane przez młodych ludzi: 1. lepsza zabawa 84,6% 2. zapomnienie o kłopotach 50% 3. konformizm 46% 4. imponowanie otoczeniu 29,2 % 5. przezwyciężenie nieśmiałości 26,8 % 6. aby dobrze żyć z ludźmi 12 % 7. z przyzwyczajenia 12%
PRZYCZYNY UZALEŻNIENIA • czynniki genetyczne, biologiczne, • czynniki środowiskowe: • a) rodzinne, • b) wpływy środowiska rówieśniczego, • c) wzorce społeczne, • czynniki psychologiczne.
CZYNNIKI GENETYCZNE Badania prowadzone na dzieciach alkoholików wychowywanych w różnych rodzinach oraz badania bliźniąt jednojajowych i dwujajowych pokazały, że możliwe jest dziedziczenie pewnych zaburzeń biochemicznych czy neurologicznych, które predysponują do rozwoju np. alkoholizmu.
KONCEPCJE TZW. GENETYCZNO-NEUROPRZEKAŹNIKOWE wyjaśniające mechanizm rozwoju uzależnienia aktywnością układów neuroprzekaźników. Według tego modelu uzależnienie jest zaburzeniem równowagi między dwoma układami neuroprzekaźnikowymi: układem nagrody, i układ kary. U osób uzależnionych aktywność tych układów zostaje zaburzona - maleje rola układu kary, a rośnie rola układu nagrody. Substancja, od której dana osoba się uzależnia i która dostarcza przyjemności, jest dla tej osoby rodzajem natychmiastowej gratyfikacji, którą zdobywa niewielkim kosztem.
CZYNNIKI SPOŁECZNE - • RODZINNE: • negatywne wzorce postępowania w rodzinie • dysfunkcyjnej do naśladowania, • rozpad więzi, • nadopiekuńczość, która prowadzi do ograniczenia • wolności i samodzielności młodego człowieka • pod pozorem działania dla jego dobra, • chłód emocjonalny: nie ujawnianie uczuć wobec • dziecka, takie postępowanie rodzi tendencje • do skrywania ich w sobie i tłumienia ich przez światem • zewnętrznym, a w konsekwencji – prób ucieczki • w substancje uzależniające, aby pokonać lęk związany • z wyrażaniem swoich myśli i uczuć,
CZYNNIKI RODZINNE: • przedmiotowość, czyli traktowanie dziecka jako karty • przetargowej w relacjach między rodzicami, • co powoduje powstawanie i utrwalanie się rozterek • emocjonalnych związanych ze staniem po stronie • jednego rodzica i bycia w opozycji wobec drugiego; • wówczas odejście w substancje uzależniające ma • charakter odstresowujący, stanowi ucieczkę • od problemów w rodzinie; • deficyt potrzeb dziecka, kiedy rodzina ich nie zaspokaja (np. potrzeby bezpieczeństwa, miłości, akceptacji) młody • człowiek zwraca się ku substancjom uzależniającym, • aby w nich znaleźć substytut ich zaspokojenia, nierzadko • połączony z przynależnością do jakiejś grupy / subkultury, • która w pewien sposób będzie zaspokajała te • podstawowe potrzeby);
CZYNNIKI RODZINNE: • brak rodzicielskiej kontroli zachowania się • dzieci, sposobu spędzania przez nie wolnego • czasu oraz nawiązywanych kontaktów • koleżeńskich; • brak konsekwencji wychowawczej; • panująca w rodzinie atmosfera napięcia • emocjonalnego, zdenerwowania, wzajemnej • niechęci lub wrogości, przygnębienia • i pesymizmu może sprawiać, że wychowująca • się w niej młodzież unika pobytu w domu • lub z niego ucieka; może to sprzyjać nawiązaniu • kontaktów z osobami eksperymentującymi • z używkami lub nadużywającymi je;
CZYNNIKI RODZINNE: • rozpad rodziny, • radykalna zmiana statusu społecznego, tj. nagły • i drastyczny spadek dochodów (związany • np. z utratą pracy rodzica) może powodować • powstanie i eskalację napięć wewnątrz rodziny, • aktów przemocy, braku zrozumienia, pustki • emocjonalnej, separacji, rozpadu rodziny, • co powoduje uczucie frustracji i bezsilności, • które zostaje odrzucone przez młodego • człowieka, szukającego dawnego statusu • rodziny;
ŚRODOWISKO RÓWIEŚNICZE • grupa tworzy środowisko sprzyjające szerzeniu się • uzależnień; • trudności w odmawianiu i przeciwstawianiu się kolegom, • aby nie utracić pozycji w grupie (duża potrzeba • akceptacji); potrzeba wykazania się; chęć • przypodobania się grupie, upodobnienia się jej, • pozyskania jej życzliwości; • młodzieńcza potrzeba buntu: młodzież chce robić rzeczy, • które spotykają się z aprobatą rówieśników, • a jednocześnie spotykają się z naganą rodziców; • korzystanie z środków zakazanych przez dorosłych scala • środowisko młodych; • poczucie niedorównywania grupie może skłaniać • do ucieczki w substancje uzależniające, które są • traktowane jako czynnik umożliwiający odreagowanie;
WZORCE SPOŁECZNE • promowanie nieodpowiednich postawy wobec • substancji uzależniających w mediach, • sprzedawanie młodzieży alkoholu w miejscach • publicznych, • obecność substancji psychoaktywnych • w programach, grach i filmach przeznaczonych • dla dzieci i młodzieży nierzadko jako takich, • które „wzmacniają” człowieka w rozmaitych • sytuacjach i trudnościach;
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE • niedojrzałość emocjonalna • cechy osobowości wpływające • na uruchomienie koła uzależnień należą: • nadmierna zależność, • brak orientacji, kim się jest, • poczucie wewnętrznej pustki, • przeżywanie poczucia winy, • mała odporność na frustracje, • trudności w wyrażaniu uczuć, • niska samoocena, • problemy z autorytetami;
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE • nieprzystosowanie społeczne; lekceważenie norm • moralnych i społecznych, wchodzenie w konflikt z nimi, • identyfikacja z normami podkultur; • ucieczka od problemów zewnętrznych i wewnętrznych • sięga, aby poradzić sobie z trudnościami emocjonalnymi, • jakie w sobie zauważa, podnieść niską samoocenę • (związaną np. z opóźniającym się dojrzewaniem • fizycznym, jego przebiegiem lub zaakceptowaniem jego • skutków), pokonać nieśmiałość, lęk, depresję, • wyeliminować wewnętrzne napięcie); • korzystanie z używek ma wówczas zakamuflować braki • osobiste;
CECHY OSOBOWOŚCIOWE • zwiększające ryzyko uzależnienia • - brak stabilności emocjonalnej, • - objawy neurotyczne występujące już w dzieciństwie • lęk, poczucie krzywdy, • - poczucie zagrożenia, brak silnego wzorca ojca i matki • w rodzinie, • brak zdolności do wysiłku i umiejętności rozwiązywania • problemów, • - niski poziom tolerancji na frustrację, • - subiektywizm, submisja, labilność emocjonalna, • obniżone poczucie własnej wartości, silna potrzeba • samorealizacji, • - niski stopień uspołecznienia i odpowiedzialności, • niezaspokojona potrzeba afiliacji, potrzeba bycia w grupie, • kierowanie się w życiu zasadą przyjemności, a nie • powinności, • obniżony system wartości i poczucia sensu życia;
PSYCHOLOGICZNE MECHANIZMY UZALEŻNIENIA • mechanizm nałogowego regulowania • emocji, • mechanizm zaprzeczania i iluzji, • mechanizm rozdwajania, • rozpraszania JA.