Współczesne systemy administracji publicznej

1. Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski

2. Niemcy • Punktem wyjścia dla dalszego rozwoju administracji niemieckiej była absolutna monarchia oświecona; • Jasny podział resortowy. Ministrowie zasiadali w organie typu rady ministrów, z silną pozycją kanclerza; • Zawodowy charakter administracji; • Kontrola administracji wykonywana przez wyspecjalizowane sądy administracyjne;

3. System polityczny Niemiechttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:System_polityczny_Niemiec.svg

4. System polityczny Niemiec cd. • Na szczeblu centralnym władza wykonawcza należy do kanclerza, wybieranego przez Bundestag. • Prezydent ma funkcje reprezentacyjne oraz ma wpływ na funkcjonowanie sądownictwa. • Każdy kraj związkowy posiada swój własny rząd i parlament (zwany landstagiem), które posiadają szerokie kompetencje w tworzeniu prawa i sprawowaniu władzy wykonawczej.

5. Bundesrat (Rada Federalna) • Za pośrednictwem Rady Federalnej kraje współdziałają w ustawodawstwie i administracji Federacji oraz w sprawach Unii Europejskiej. • Ustawy uchwalone przez Bundestag wymagają akceptacji Rady, jeśli mają związek z suwerennością kraju związkowego lub jeśli instytucje krajów związkowych mają udział w ich realizacji.

6. Rząd • Najważniejsze decyzje podejmuje kanclerz, który jest wybierany przez Bundestag; • Kanclerz określa zakres odpowiedzialności poszczególnych ministrów; • Pozycja ministra jest silniejsza niż w innych krajach – cieszy się dużą dozą niezależności;

7. Rząd cd. • Minister miał pierwotnie jednego lub dwóch zastępców – sekretarzy stanu, kierujących aparatem urzędniczym. Następnie dodano parlamentarnego (politycznego) sekretarza stanu, zbliżając się do modelu brytyjskiego; • Minister może mieć jednego „prywatnego referenta” o charakterze politycznym. Pewne funkcje polityczne spełnia również Biuro Ministra;

8. Rząd cd. • Struktura rządu jest elastyczna, gdyż ministerstw nie tworzy się w drodze ustawowej, lecz aktem indywidualnym, wydawanym przez kanclerza; • Na niższym szczeblu – w landach przeważa zasada ustawowa tworzenia urzędów ministerialnych.

9. wicekanclerz Niemiec oraz minister spraw zagranicznych szef Urzędu Kanclerskiego, oficjalnie jako minister ds. nadzwyczajnych minister pracy i opieki socjalnej minister spraw wewnętrznych minister obrony minister sprawiedliwości Minister finansów minister gospodarki i technologii minister rolnictwa, polityki żywnościowej i ochrony konsumentów technologii minister rolnictwa, polityki żywnościowej i ochrony konsumentów minister zdrowia minister transportu, budownictwa i odbudowy Niemiec Wschodnich minister ds. rodziny, starszych obywateli, kobiet i młodzieży minister edukacji i nauki minister środowiska minister ds. współpracy gospodarczej i rozwoju Rząd Angeli Merkel

10. „Ciała okołogabinetowe” • Komitety gabinetu – powoływane do wypracowywania stanowisk w problematycznych kwestiach; • Rady wyższe – powoływane do celów koordynacji polityki międzyministerialnej; • Komisje stałe i niestałe – ciała doradcze

11. Aparat pomocniczy rządu • Urząd Kanclerza Federalnego zajmuje się apolityczną koordynacją działań rządu; • Jest to duża jednostka organizacyjna, na której czele stoi osoba o randze ministra • Oprócz tego funkcjonuje tzw. „prywatny urząd kanclerza”, gdzie zatrudnieni są jego osobiści dorady; • Funkcjonuje także Urząd Prasy i Informacji.

12. Aparat urzędniczy • W najwyższych władzach federalnych należy korzystać z urzędników z wszystkich krajów w odpowiednim stosunku. Osoby zatrudnione w pozostałych władzach federalnych powinny pochodzić z reguły z kraju, w którym działają.

13. Współczesny podział terytorialny Niemiec • RFN jest federacją, składającą się z 16 krajów (landów); • Podobnie jak w USA, podział terytorialny niższych szczebli jest zależny od rozwiązań przyjętych w poszczególnych landach; • Z reguły kraje dzielą się na powiaty i gminy. W niektórych ponad powiatami występują rejencje

14. Art. 28 Konstytucji federalnej • Porządek konstytucyjny w krajach musi odpowiadać zasadom republikańskiego, demokratycznego i socjalnego państwa prawnego w rozumieniu niniejszej Ustawy Zasadniczej. • Gminom musi być zagwarantowane prawo do regulowania na własną odpowiedzialność wszystkich spraw miejscowej społeczności w ramach zakreślonych przez ustawy.

15. Art. 30 Konstytucji federalnej • Wykonywanie kompetencji państwowych i wypełnianie zadań państwowych jest sprawą krajów, o ile niniejsza Ustawa Zasadnicza nie zawiera lub nie dopuszcza innego uregulowania. • Np. art. 32 Konstytucji stanowi, że stosunki zagraniczne są sprawą Federacji. • Wykonywanie ustaw federalnych jest sprawą krajów, o ile niniejsza Ustawa zasadnicza nie postanawia lub nie dopuszcza inaczej.

16. Zadania wspólne • Niektóre zadania przynależne władzom krajowym są wykonywane przy współdziałaniu władz federalnych, „jeśli te zdania są znaczące dla ogółu i współdziałanie Federacji jest konieczne dla polepszenia warunków bytu (zadania wspólne)”. Są to: • rozbudowa i budowa szkół wyższych, łącznie z klinikami szkół wyższych; • polepszenie regionalnej struktury gospodarczej; • polepszenie struktury agrarnej i ochrony wybrzeża

17. Nadzór federalny • Jeśli wykonywanie ustaw federalnych jest sprawą krajów, regulują one organizację władz oraz postępowanie administracyjne, o ile ustawy federalne za zgodą Rady Federalnej nie stanowią inaczej; • Rząd Federalny może za zgodą Rady Federalnej wydawać powszechne przepisy administracyjne; • Rząd Federalny sprawuje nadzór nad zgodnym z obowiązującym prawem wykonywaniem ustaw federalnych przez kraje.

18. Nadzór federalny cd. • Jeśli braki, które Rząd Federalny stwierdzi przy wykonywaniu ustaw federalnych w krajach, nie zostaną usunięte, wówczas Rada Federalna na wniosek Rządu Federalnego lub kraju ustala, czy dany kraj naruszył prawo. Od uchwały Rady Federalnej przysługuje odwołanie do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. • W celu wykonania ustaw federalnych Rząd Federalny może zostać upoważniony przez ustawę federalną, wymagającą zgody Rady Federalnej, do wydawania w specjalnych przypadkach konkretnych instrukcji.

19. Art. 31 i 37 Konstytucji • Prawo federalne ma pierwszeństwo przed prawem krajowym. • Jeśli kraj nie wypełnia ciążących na nim z mocy Ustawy Zasadniczej albo innej ustawy federalnej obowiązków federalnych, to Rząd Federalny może za zgodą Rady Federalnej przedsięwziąć konieczne środki, aby w drodze przymusu federalnego skłonić dany kraj do wypełniania swoich obowiązków. • Dla realizacji przymusu federalnego Rząd Federalny lub jego pełnomocnik posiada prawo wydawania poleceń krajom i ich władzom.

20. Powiaty i gminy • Powiaty mają charakter jednostek jednocześnie zarówno samorządowych, jak i rządowych. Na czele każdego stoi starosta; • W gminach organem legislacyjnym są rady pochodzące z wyborów powszechnych. Na czele rady w gminie stoi burmistrz; • W Niemczech północnych burmistrz jest jednocześnie przewodniczącym rady, wybieranym przez nią. Natomiast w Niemczech południowych burmistrz wybierany jest przez obywateli, tam nie stoi on na czele rady. W przypadku gmin miejskich bywa kilku burmistrzów, najważniejszy z nich nosi tytuł nadburmistrza

21. Organizacja administracji terenowej • Dualistyczna konstrukcja administracji terenowej – współistnienie reprezentanta rządu i organów reprezentujących obywateli (Niemcy, Polska).

22. Rozwój sądownictwa administracyjnego w krajach niemieckich • 1863 – wyspecjalizowane sądownictwo w Badenii; • 1872 – 1883 – wprowadzenie wyspecjalizowanego, trójinstancyjnego sądownictwa administracyjnego w Prusach; • 1875 – wprowadzenie Trybunału Administracyjnego w Austrii.

23. Współczesne sądownictwo administracyjne • Sądy administracyjne składają się z sądów: • lokalnych, • apelacyjnych i • Federalnego Sądu Administracyjnego

24. Kontrola administracji • Federalny Trybunał Konstytucyjny – można do niego złożyć skargę na wynik postępowania (w tym przed sądami administracyjnymi) powołując się na naruszenie Konstytucji; • Nie ma federalnego rzecznika praw obywatelskich (jest w niektórych landach).

25. Pytania egzaminacyjne • Proszę opisać system niemieckiej administracji federalnej; • Proszę wyjaśnić, na czym polega tworzenie urzędów ministerialnych w drodze indywidualnego aktu; • Proszę opisać aparat pomocniczy rządu niemieckiego; • Proszę scharakteryzować niemiecki podział terytorialny; • Proszę scharakteryzować relację między administracją federalną a krajową w Niemczech.