Kontrola i nadzór administracji publicznej

1. Kontrola i nadzór administracji publicznej Teoretyczne i prawne aspekty kontroli administracji

2. Związek administracji i kontroli. • Kontrola jako element zorganizowanego działania. • Brak kontroli powoduje niską jakość działania i niemożliwość utrzymania odpowiednich standardów. • Konieczność dostosowania kontroli do potrzeb administracji.

3. Dlaczego administracja nie może funkcjonować bez kontroli ? • Administracja jest odpowiedzialna za stan spraw publicznych. • Administracja posiada władzę. • Administracja powinna być skuteczna i efektywna. • Praworządność i legalność działania administracji.

4. Pojęcie „kontroli administracji” • Kontrola nad administracją. • Kontrola wykonywana przez samą administrację: - kontrola zewnętrzna wobec innych podmiotów, - kontrola wewnętrzna.

5. Pojęcie i istota kontroli • Kontrola jako funkcja lub system organizacyjny. • W znaczeniu organizacyjnym kontrola to całokształt podmiotów kontrolnych (wykonujących funkcję kontroli. • Źródła pojęcia „kontrola”: - francuskie (contre role – przeciwzapisek) - angielskie (administrowanie). • Kontrolowanie: - sprawdzanie, ocenianie czegoś, formułowanie wniosków, dokonywanie wglądu w działalność, - poddawanie władztwu, oddziaływanie, wpływanie. • Kontrolowanie – porównywanie tego, co jest z tym, co być powinno.

6. Rola kontroli • Kontrola służy kierownictwu do: - sprawdzania i oceniania, czy odpowiednie jednostki wykonują swoje zadania, - wykrywania nieprawidłowości, - zapobiegania niekorzystnym zjawiskom. • Kontrola jest elementem zarządzania (sprawdzanie i ocena działalności organizacji na różnych płaszczyznach: organizacyjnych, finansowych, technicznych)

7. Istota kontroli • Obserwowanie i rozpoznawanie danej działalności w określonym miejscu i czasie. • Dokonywanie oceny tej działalności. • Ustalanie przyczyn ewentualnych nieprawidłowości. • Formułowanie wniosków, mających na celu przeciwdziałanie nieprawidłowościom.

8. Kontrola a nadzór • Nadzór to przewidziana prawem możliwość sprawdzania i oceniania innych podmiotów, a także prawo do ingerencji w ich działalność. • Nadzór nie ma charakteru stałego oddziaływania. • Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego działania i osiągania właściwych rezultatów przez wspomaganie, instruktaż, uzgadnianie stanowisk, udzielanie pomocy, doradzanie. • Kontrola może mieć wymiar czynności faktycznych jak i występować jako instytucja.

9. Skutki działań kontrolnych • Czynności kontrolne obejmują ustalenia stanu faktycznego, formułowanie wniosków. • Ani wystąpienia pokontrolne (NIK), ani wyniki kontroli (UKS) nie mogą być kwalifikowane w kategorii decyzji. • Działania kontrolne mogą stanowić podstawę ustaleń, które będą prowadziły do wydania decyzji administracyjnych

10. Rodzaje i kryteria kontroli • Zasięg kontroli: nieograniczona i fragmentaryczna. • Zakres kontroli: kompleksowa i wycinkowa. • Tryb kontroli: planowa i doraźna. • Kontrola z urzędu i na wniosek. • Kontrola zewnętrzna i wewnętrzna. • Kontrola społeczna i zawodowa. • Kontrola legalna, rzetelna, celowa, efektywna.

11. Etapy procesu kontroli • Faza wstępna – przygotowanie kontroli (upoważnienie, termin, zakres, sposób i miejsce prowadzenia czynności kontrolnych). • Ustalenie stanu faktycznego (postępowanie dowodowe i wyjaśniające). Procedury kontrolne. • Formułowanie wyników (ustalanie rozbieżności i źródeł nieprawidłowości). • Oddziaływanie pokontrolne (wnioski, zalecenia, wystąpienia, noty).

12. Cechy prawidłowej kontroli • obiektywizm, • bezstronność, • sprawność, • kompletność, • bezstronność, • efektywność, • profesjonalizm, • Fachowość.

13. Prawny system kontroli nad administracją • Celem kontroli administracji jest badanie stanu funkcjonowania administracji, wychwytywanie błędów i uchybień, czyli sprawdzanie prawidłowości wykonywania nałożonych na nią zadań. • Kontrola ma na celu utrzymywanie odpowiednich standardów w administracji i przeciwdziałanie patologiom. • Kontrola powinna pomagać w usuwaniu nieprawidłowości. • Kontrola spełnia funkcję instruktażową, informacyjną i pomocniczą w doskonaleniu systemu administracji. • Kontrola ma zapewnić jawność, przejrzystość funkcjonowania administracji.

14. Kontrola zewnętrzna • Kontrola społeczna. • Kontrola parlamentarna. • Kontrola Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. • Kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich. • Kontrola Najwyższej Izby Kontroli. • Kontrola sądowa. • Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy i Generalnego Inspektora Danych Osobowych.

15. Kontrola społeczna (obywatelska) • Stworzenie obywatelom możliwości sprawdzania i oceniania administracji publicznej jest nieodzownym składnikiem systemu kontroli administracji. • W Polsce Ludowej kontrola społeczna miała umożliwiać szerokim masom udział w rządzeniu państwem. • Kontrola bezpośrednia (petycje, skargi i wnioski). • Kontrola pośrednia (zrzeszenia, związki, media)

16. Kontrola parlamentarna • Funkcja kontrolna Sejmu dotyczy głównie Rady Ministrów. • Działania bezpośrednie (posiedzenia, komisje, posłowie) i pośrednie Sejmu. • Ustawowe kształtowanie systemu kontroli w państwie i obsadzanie stanowisk. • Nadzór Sejmu nad NIK, PIP.

17. Kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich • Podstawowa funkcja Rzecznika – stanie na straży wolności i praw człowieka określonych w Konstytucji. • Rzecznik może: • sam prowadzić postępowanie wyjaśniające, • zwrócić się o o zbadanie sprawy do innych organów, • żądać wszczęcia postępowania administracyjnego, • zaskarżyć decyzję do sądu administracyjnego, • wystąpić z wnioskiem o ukaranie.

18. Kontrola wewnątrzadministracyjna • Obejmuje wszystkie dziedziny działalności aparatu administracyjnego. • Kontrola administracji nad innymi podmiotami. • Kontrola ogólnoadministracyjna (nadzór i kierownictwo): - rządowa, - resortowa, - terenowa, - kontrola w administracji samorzadowej

19. Kontrola specjalistyczna • Kontrola inspekcji i nadzorów (IH, PIS, IOŚ, PIF, IORiN, ITD, IW, nadzór budowlany, geodezyjny, dozór techniczny) • Wyspecjalizowane organy kontroli, służby i straże. • Kontrola finansowa (podatkowa, budżetowa i skarbowa).

20. Kontrola wewnętrzna • Kontrola kierownicza – sprawowana samodzielnie przez osoby na stanowiskach. • Kontrola instytucjonalna – wykonywana przez odpowiednie wyspecjalizowane komórki