Współczesne systemy administracji publicznej

1. Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski

2. Francja – rozwój historyczny administracji • Administracja francuska jest kontynuacją zasad i rozwiązań z okresu monarchii absolutnej; • Reformy wprowadzone przez Napoleona wywarły wpływ na niemal całą Europę i okazały się bardzo trwałe; • „Rządy i Parlamenty odchodzą, administracja pozostaje.” Wskutek ciągłych zmian ustrojowych, administracja dążyła do zagwarantowania sobie jak największej stabilności, rozwijając struktury biurokratyczne;

3. Współczesny system polityczny Francji • System polityczny Francji określa się jako pół – prezydencki; • Prezydent nie jest odpowiedzialny przed Parlamentem; • Ma wobec Parlamentu „silne” uprawnienia – prawo rozwiązania oraz możliwość rozpisania referendum ustawodawczego.

4. Współczesny system polityczny Francji cd • Dualizm władzy wykonawczej – Prezydent i rząd; • Rząd jest odpowiedzialny zarówno przed Parlamentem jak i Prezydentem; • Rząd ma rozbudowane kompetencje prawodawcze; • Radzie Ministrów przewodniczy Prezydent, ale jej pracami kieruje premier.

5. Rząd • W latach 90. rządy francuskie składały się przeważnie, poza premierem z 35 – 45 członków; W gabinecie Fillona jest ich 15. • Wśród nich występuje kilku ministrów stanu – tytuł zapewniający pierwszeństwo; • Ministrowie są albo „pełni” – stojący na czele resortu, albo „delegowani” wykonujący określone zadania u boku „pełnych” ministrów. Występują także sekretarze stanu, wykonujący określone zadania przy premierze lub ministrze „pełnym”.

6. Rząd cd. • Możliwe jest powołanie ministrów o dowolnym zakresie działania, określonym najpierw w akcie nominacyjnym, a następnie precyzowanym w wydawanym przez Prezydenta akcie atrybucyjnym. Opinię co do niego wyrażają RM i Rada Stanu; • Nie ma utrwalonego wykazu ministrów.

7. Rada Ministrów • W RM zasiadają na stałe ministrowie „pełni”; • Pozostali – tylko gdy RM omawia sprawy z ich zakresu działania.

8. Status urzędników • Status urzędników nie zmienił się począwszy od 1946 r., w którym uchwalono ustawę o służbie publicznej; • Istnieje stabilizacja stosunku służbowego oraz hierarchia; • System opiera się na korpusach (Rady Stanu, dyplomatycznego, prefekturalnego, Generalnej Inspekcji Finansów, Izby Obrachunkowej) • Ważną rolę odgrywa Narodowa Szkoła Administracji

9. Organy administracji centralnej nie wchodzące w skład administracji rządowej - Francja • Dyrekcje generalne – z reguły są to jednostki wchodzące w skład ministerstw. Niektóre tworzy się jednak na podstawie ustawy i pełnią one rolę urzędów centralnych; • Jednostki administracji zadaniowej – zajmują się z reguły sprawami nowymi, nie pasującymi do schematu działania tradycyjnych jednostek. • Niezależne władze administracyjne - Celem ich działania jest ochrona praw obywateli. Są to m.in. Komisja Operacji Giełdowych, Komisja Kontroli Banków.

10. Organizacja aparatu pomocniczego rządu • Zadania typu administracyjnego są oddzielone od zadań politycznych; • Sekretariat Generalny Rządu (funkcje administracyjne) i Gabinet Premiera (polityczne); • Na czele Sekretariatu Generalnego stoi Sekretarz Generalny. Jest on głównym doradcą prawnym premiera wchodzi w skład Rady Stanu; • Sekretariat Generalny odgrywa bardzo ważną rolę w procesie ustawodawczym, zapewnia także organizację posiedzeń RM.

11. Organizacja aparatu pomocniczego rządu cd. • Gabinetem Premiera kieruje dyrektor, będący osobą zaufania premiera oraz szef gabinetu, organizujący pracę premiera (np. wyjazdy zagraniczne); • W skład gabinetu wchodzą doradcy premiera. • Francuską koncepcję gabinetu premiera przejęły niektóre inne kraje, m.in. Włochy i Belgia

12. Rada StanuConseil d'État • Instytucja „na pograniczu” władzy sądowej i wykonawczej; • Długa tradycja – począwszy od XIII w., zmodyfikowana przez Napoleona, wymieniona w Konstytucji; • Rada Stanu jest instytucją doradczo – sądową.

13. Funkcje Rady Stanu • Funkcja opiniodawcza. Rada wypowiada się obligatoryjnie w sprawie niektórych aktów wykonawczych (dekretów) wydawanych przez premiera; • Rozpatruje skargi zarówno na akty indywidualne (jak w Polsce Naczelny Sąd Administracyjny), jak i generalne (jak w Polsce Trybunał Konstytucyjny).

14. Rada Stanu cd. • W sprawach sądowych może być I instancją (skargi na dekrety, rozporządzenia, decyzje komitetów o narodowym zasięgu działania); • W sprawach należących do właściwości sądów administracyjnych działa jako ostatnia instancja.

15. Rozwój sądownictwa administracyjnego we Francji • 1799 – 1800 r. – Napoleon powołuje do życia Radę Stanu oraz rady prefekturalne (rozpatrywały głównie sporne sprawy majątkowe z udziałem administracji); • 1872 r. – reforma sądownictwa administracyjnego, idąca w kierunku zwiększenia niezależności Rady Stanu i poszerzenia kompetencji; • 1926 r. – przyznanie niezależności radom prefekturalnym; • 1954 r. – zastąpienie rad trybunałami administracyjnymi; • 1989 r. – utworzenie apelacyjnych sądów administracyjnych i przekształcenie Rady Stanu w sąd kasacyjny.

16. Polska – propozycja RPO „Proponuję utworzenie przy Sejmie niezależnego organu: Rady Stanu lub Rady Prawniczej. Żeby się ustrzec przed produkowaniem różnego rodzaju ustaw mniej potrzebnych, trzeba wprowadzić system kontroli prewencyjnej. Tak jak Trybunał Konstytucyjny jest organem kontroli ex post, tak Rada Stanu miałaby być sitem, przez które powinien przechodzić każdy projekt rządowy czy poselski ex ante.”

17. Rada Ekonomiczna i Socjalna • Rada jest organem doradczym rządu. • Wypowiada się w sprawach przedłożonych przez Rząd, w tym w sprawach niektórych aktów wykonawczych;

18. Administracja terenowa - Francja • Rewolucja Francuska – adm. terenowa jest w pełni samorządna; • Napoleon – centralizacja, zespolenie, jednoosobowość – system biurokratyczny; • 1831 – 1882 – powrót do rozwiązań samorządowych; • 1982 – reforma administracji terenowej, zwiększenie samorządności.

19. Francuski samorząd terytorialny • Samorząd terytorialny funkcjonuje na trzech szczeblach – gminy, departamentu i regionu; • Na szczeblu gminy organem stanowiącym jest rada, wybierana w wyborach powszechnych na 6 – letnią kadencję; • Organem wykonawczym rady gminy jest mer, wybierany spośród członków rady

20. Francuski samorząd terytorialny cd. • Na szczeblu Departamentu władzę wykonawczą wykonuje prefekt; • Prefekci są mianowani i odwoływani na posiedzeniach rządu przez Prezydenta; • Na czele korpusu prefektów stoi minister spraw wewnętrznych; • Na szczeblu departamentu działa też rada, która ze swego grona wyłania prezydenta.

21. Francuski samorząd terytorialny cd. • Od 1982 r. trzecim szczeblem podziału terytorialnego stały się regiony; • Na szczeblu regionu działa wybierana rada, na czele z przewodniczącym; • Przedstawicielem państwa w regionie jest prefekt tego departamentu, w którym znajduje się stolica regionu.

22. Pytania • Proszę opisać rolę Prezydenta Francji w systemie administracyjnym; • Proszę omówić ewolucję i dzisiejszą rolę Rady Stanu; • Proszę opisać strukturę rządu we Francji (przewodnictwo, rodzaje ministrów); • Proszę opisać francuskie nie – rządowe organy administracji centralnej; • Organizacja francuskiego samorządu terytorialnego.