Współczesne systemy administracji publicznej

1. Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski

2. Szwecja – historia administracji • Administracja szwedzka rozwijała się w faktycznej izolacji od administracji innych państw; • Wiele z tradycyjnych cech administracji szwedzkiej kształtowało się od XVII lub XVIII w. (rozdział polityki i administracji, kontrola administracji przez ombudsmana); • Po II wojnie św. „łagodne” zmiany w duchu państwa opiekuńczego.

3. Wpływ systemu szwedzkiego • System szwedzki oddziaływał na inne systemy tylko lokalnie (np. na system fiński); • Obecnie system ten jest przedmiotem żywego zainteresowania nauki o administracji.

4. Administracja w systemie politycznym • Szwecja jest monarchią konstytucyjną; • Monarcha pełni funkcję reprezentacyjną; • Władzę wykonawczą na najwyższym szczeblu sprawuje gabinet, na czele z premierem; • Gabinet szwedzki liczy z reguły 13 ministrów;

5. Administracja w systemie politycznym • Premier odwołuje i powołuje ministrów; • Podstawową cechą administracji centralnej jest to, że tradycyjnie i instytucjonalnie oddzielano sferę polityki i administrowania.

6. Administracja centralna • Administrację centralną tworzą ministerstwa (polityka), urzędy centralne i agencje (administracja); • Do 1984 r. od decyzji kierownika urzędu centralnego zawsze służyło odwołanie do rządu, dzisiaj jest to ograniczone do decyzji mających znaczenie polityczne;

7. Administracja centralna • Obecnie funkcjonuje kilkaset instytucji centralnych (urzędy centralne, agencje); • Na czele każdego urzędu stoi dyrektor generalny, mianowany przez rząd na kadencję (zwykle 6 lat); • Wyróżnia się kategorię korporacji usług publicznych, tj. instytucje, które są traktowane jako administracja, będąc jednocześnie przedsiębiorstwem państwowym (np. poczta)

8. Ministerstwa • Zajmują się wyłącznie kształtowaniem polityki państwa; • Zatrudniają niewielu urzędników, zwykle poniżej 200 w ministerstwie.

9. Porównanie z Polską - na podstawie money.pl

10. Porównanie z Polską - na podstawie money.pl

11. Status urzędnika • Tradycją Szwecji jest traktowanie mianowanych urzędników państwowych w sposób zbliżony do sędziów, a więc gwarantowanie im niezawisłości i stabilizacji stosunku służbowego; • Silna jest służba cywilna; • Gwarancjom urzędnika towarzyszy ścisła kontrola jego pracy.

12. Podział terytorialny • Podział Szwecji jest dwustopniowy; • Szwecja dzieli się na 21 regionów; • Regiony dzielą się na 290 gmin.

13. Administracja terenowa • Terenowa administracja rządowa istnieje na poziomie regionalnym; • Na jej czele stoi gubernator mianowany przez rząd na 6-letnią kadencję; • Działa też instytucja samorządowa – rada regionalna; • Samorząd działa też na szczeblu gminy.

14. Federacja • Federacja polega na podziale suwerenności państwowej między państwo związkowe a jego części składowe; • Federacja może opierać się na zasadzie domniemania kompetencji części składowych (USA) albo domniemania kompetencji federacji (Kanada)

15. Autonomia • W warunkach autonomii chodzi o podział (decentralizację) władzy ustawodawczej między parlament a ciała stanowiące jednostek terytorialnych, które wówczas uzyskują uprawnienia do stanowienia prawa rangi ustawowej, przy zachowaniu warunku jedności państwa; • Przykłady: Hiszpania i Włochy (autonomia regionów), Wielka Brytania – proces „dewolucji” (Szkocja, Walia), Województwo Śląskie w II RP, Wyspy Alandzkie w Finlandii. • Autonomia może dotyczyć tylko niektórych części składowych państwa lub stanowić podstawę organizacji całości państwa.

16. Prowincje w Hiszpanii

17. Hiszpania • 17 wspólnot autonomicznych; • 2 miasta autonomiczne; • „Szerokość” autonomii jest różna dla każdej prowincji, głównie dotyczy szkolnictwa i podatków; • Każda wspólnota ma swój rząd i parlament; • Silny ruch regionalistyczny. • Niektóre z prowincji mają długą, historyczną tradycję autonomii.

18. Włochy

19. Włochy • Podział na 20 regionów. • 5 z nich ma szczególne prawa autonomiczne, wynikające m.in. z obecności mniejszości narodowych: • Wenecja Julijska; • Sardynia; • Sycylia; • Trydent – Górna Adyga; • Dolina Aosty.

20. Wyspy Alandzkie

21. Oświata; Kultura; Ochrona zabytków; Opieka zdrowotna; Ochrona środowiska Transport; Komunikacja; Policja; Poczta; Prasa; Radio; Telewizja Wyspy Alandzkie – dziedziny autonomii

22. Federacja Rosyjska • FR - Federacja Rosyjska; • WNP - Wspólnota Niepodległych Państw; • ZBiR – Związek Białorusi i Rosji.

23. Podział terytorialny • Rosja dzieli się na 83 jednostek terytorialnych: • 21 republik; • 46 obwodów; • 9 krajów; • 2 miasta o znaczeniu ogólnofederalnym (Moskwa, Sankt Petersburg); • 1 obwód autonomiczny (żydowski); • 4 okręgi autonomiczne (czukocki, nieniecki)

24. Podział terytorialny • Republika ma własną konstytucję i ustawodawstwo; • Pozostałe jednostki mają własny statut i ustawodawstwo; • Rozgraniczenia kompetencji dokonuje Konstytucja FR i „umowy o rozgraniczaniu kompetencji i uprawnień” (art. 11 ust. 3 Konstytucji FR)

25. Administracja federalna i terenowa • Federalne organy władzy wykonawczej w celu realizacji swoich uprawnień mogą tworzyć własne organy terytorialne i mianować odpowiednich urzędników. • Federalne organy władzy wykonawczej w porozumieniu z organami władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej mogą przekazywać im realizację części swoich uprawnień, o ile nie jest to sprzeczne z Konstytucją Federacji Rosyjskiej i ustawami federalnymi. • Organy władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej w porozumieniu z federalnymi organami władzy wykonawczej mogą przekazywać im realizację części swoich uprawnień.

26. Rosja – system prezydencki ? • Prezydent – konstytucyjnie bardzo silna pozycja, w tym prawo wydawania dekretów i rozporządzeń; • Konstytucyjnie w jego rękach leży obsada najważniejszych stanowisk administracji rządowej; • W każdej chwili może zdymisjonować rząd; • Prezydent ma w zgodzie z Konstytucją prawo zawieszać lub uchylać obowiązywanie aktów organów władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej.

27. Premier • Konstytucyjnie ma dość słabą (względem prezydenta) pozycję; • Jest powoływany przez Prezydenta za zgodą Dumy; • Stoi na czele rządu, kieruje jej pracami; • W ciągu tygodnia od powołania przedstawia Prezydentowi projekt struktury rządu, następnie kandydatury ministrów. • Faktycznie, premier Putin cieszy się wpływami wykraczającymi poza uprawnienia konstytucyjne.

28. Samorząd terytorialny • Struktura organizacyjna s.t. jest określana oddolnie, z uwzględnieniem miejscowych tradycji; • Organy samorządu lokalnego samodzielnie zarządzają własnością komunalną, tworzą, zatwierdzają i wykonują lokalny budżet, ustanawiają lokalne podatki i opłaty, strzegą porządku publicznego, jak również rozwiązują inne kwestie o znaczeniu lokalnym.

29. Kontrola nad administracją • Brak wyodrębnionego sądownictwa administracyjnego; • Szczególna rola prokuratury, pełniącej funkcję nadzorczą wobec administracji; • Na najwyższym szczeblu sądownictwo administracyjne sprawuje Sąd Najwyższy; • Wyodrębnione jest sądownictwo konstytucyjne.

30. Pytania • Proszę scharakteryzować najważniejsze cechy szwedzkiej administracji centralnej; • Proszę wyjaśnić, na czym polega rozdział szwedzki model rozdziału polityki i administracji; • Proszę scharakteryzować cechy szczególne statusu szwedzkiego urzędnika; • Proszę opisać wybrane rozwiązania autonomiczne; • Proszę scharakteryzować administrację centralną Federacji Rosyjskiej; • Proszę scharakteryzować pozycję rosyjskiego premiera; • Proszę scharakteryzować sądową kontrolę administracji w Federacji Rosyjskiej.