Studeerbaarheid onderzoeken en bevorderen voor studenten met een zwakke vooropleiding Mieke Van Camp, Leen Van Thielen

1. Studeerbaarheid onderzoeken en bevorderen voor studenten met een zwakke vooropleiding  Mieke Van Camp, Leen Van Thielen, B�r�nice Storms en Hilde Schrooten K.H.Kempen

2. PWO-project Studeren Bestuderen Onderzoeken en bevorderen van slaagkansen van generatiestudenten Sociaal Werk en Lerarenopleiding, vooral van zwakke instroomgroepen (vooropleiding) Departementen Sociaal Werk en Lerarenopleiding Vorselaar K.H.Kempen 2005-2008

3. Beginsituatie Zeer lage slaagcijfers in de opleiding Sociaal Werk In SW zeer hoge instroom uit TSO vooral uit het studiegebied Personenzorg In BAKO hoge instroom uit TSO & BSO vooral uit het studiegebied Personenzorg Veel van deze studenten onderbreken vroegtijdig hun studie of slagen niet

4. Slaagcijfers naar vooropleiding

5. Algemene probleemstelling Wat? Factoren die slaagkansen bepalen identificeren en be�nvloeden Waartoe? Slaagkansen van studenten verhogen, vooral van zwakke instroomgroepen

6. Drie werkpakketten WP 1: Via kwantitatief onderzoek be�nvloedbare factoren identificeren die slaagkansen van eerstejaars Sociaal Werk en Lerarenopleiding bepalen WP 2: Via kwalitatief onderzoek voorwaarden identificeren die moeten vervuld zijn om te slagen in het hoger onderwijs WP 3: Methodieken ontwikkelen om de slaagkansen van zwakke instroomgroepen te verhogen

7. Drie werkpakketten

8. WP1: Theoretisch kader Tinto (1993): Drop-out from higher education Prins (1997): Studie-uitval in het wetenschappelijk onderwijs Lacante (2002): Drop-out in het eerste jaar hoger onderwijs Van Damme (2002): LOSO-onderzoek

9. WP1: conceptueel model Conceptueel model met zeven domeinen We beperken ons in het onderzoek tot be�nvloedbare en meetbare indicatoren op het niveau van de student Niet opgenomen zijn de culturele en etnische achtergrond, regionale verschillen, de persoonlijkheid en de organisatorische context.

10. WP1: Conceptueel model

11. WP1: Probleemstelling Welke factoren zijn bepalend voor de slaagkansen van eerstejaarsstudenten Sociaal Werk en Lerarenopleiding?

12. WP1: Methode & doelgroep Gestructureerde vragenlijst Alle eerstejaarsstudenten Sociaal Werk en Lerarenopleiding Vorselaar van de KHKempen (584 studenten) Hoewel we de ganse groep eerstejaarsstudenten bevragen, beperken we ons achteraf tot de generatiestudenten

13. WP1: Respons Respons 480 ingevulde vragenlijsten: 82% SW 84% ILKO 75% ILLO 85% ILSO 85% Vergelijking populatie: geen significante afwijkingen Generatiestudenten (N=324) Rechtstreekse instroom vanuit SO Nog ingeschreven op 1 februari

14. WP1: Analyses Bivariate analyses tussen alle indicatoren en geslaagd versus niet geslaagd Logistische regressie Padanalyse

15. WP1: ResultatenAlgemene slaagcijfers

16. WP1: Resultaten logistische regressie Afstudeerrichting: TSO studenten hebben 2,3 keer meer kans op niet slagen dan ASO studenten Studenten die altijd gebruik maken van schema�s & figuren om de leerstof samen te vatten slagen vaker dan studenten die dit zelden of nooit doen Studietijd: studenten die minder dan zes en een half uur tijd investeren in hun studies (naast volgen van lessen) hebben acht keer meer kans op niet slagen (t.o.v. studenten die meer dan 18 uur en een half per week studeren) Studie-inzet: studenten met lage studie-inzet hebben 8 keer meer kans op niet slagen Materialistische motivatie: studenten die hun opleiding starten vanuit materi�le beweegredenen slagen minder vaak

17. WP1: Resultaten

18. WP1: Resultaten logistische regressie

19.  WP1: Resultaten padmodel Padmodel

20. WP1: Resultaten padmodel

21. WP2: Probleemstelling Wat? Welke voorwaarden moeten vervuld zijn om iedereen optimale slaagkansen te bieden? Waartoe? Acties naar secundaire (technische) scholen. Maatregelen die we als hogeschool kunnen treffen om instromende studenten goed op te vangen.

22. WP2: Methode Focusgroepinterview: Homogene groepen van 4 � 10 personen Dynamiek van groepsinteracties Uitdiepen van bepaalde onderwerpen Zicht krijgen op praktijkvoorbeelden

23. WP2: Vier thema�s Hoe ori�nteren we leerlingen SO best naar SW en LO? Hoe leerlingen in secundair onderwijs voorbereiden op begincompetenties SW en LO? Hoe helpen we studenten in het hoger onderwijs het best met het aanleren van goede studeerstrategie�n en het beheren van hun tijd? Hoe zorgen we voor een optimale leeromgeving?

24. WP2: Doelgroep

25. WP2: Respons

26. WP2: Resultaten ori�ntatie Studiekeuzebegeleiding Geen grote verschillen tussen HW en STW Door CLB en klasleerkrachten Op verschillende momenten tijdens het jaar Advies van klassenraad Toch nog vaak een weinig doordachte keuze en voor STW leerlingen een overschatting van hun capaciteiten Vraag van leerkrachten om meer info te krijgen over manier van lesgeven in HO, examineren, gewenste voorkennis, mogelijke trajecten � Opvolging studieresultaten Geen grote verschillen tussen HW en STW Directie heeft zicht op algemene slaagcijfers in het HO maar niet specifiek naar de richting Leerkrachten uit STW scholen tonen meer bezorgdheid om de toekomst van hun studenten

27. WP2: Resultaten ori�ntatie Hoe aansluiting ervaren (geslaagd)? Zeer positief Geen heel grote overgang Nieuw en leuk Hoe aansluiting ervaren? (niet geslaagd) BSO-studenten ervaren zeer grote overgang Veel moeite met plannen en grote leerstofgehelen TSO-studenten in eerste instantie minder moeite met overgang Moeite met grote pakketten Uitstelgedrag Problemen met het wegvallen van de schoolse structuur met toetsen

28. WP2: Resultaten begincompetentie Welke begincompetenties Leerkrachten uit HW en STW hebben een goed zicht op de vaardigheden, attituden en kennis nodig om te slagen in het HO Projecten en acties over deze begincompetenties Grote verschillen tussen HW en STW In STW scholen GIP en projectmatig werken in beginfase maar eerder kleinschalig. Verder leren leren in de lagere graad + individuele aandachtspunten van de leerkrachten In HW zijn er de eindwerken en de vrije ruimten. Deze zijn grootschaliger en veeleisender. Verder zijn er leerlijnen in zelfstandig leren en veel aandacht voor sociale vaardigheden, onderzoek, actualiteit, samenvatten & structureren, � Zowel in HW als STW taalkundig zwakke leerlingen -> hieraan worden geen acties gekoppeld

29. WP2: Resultaten begincompetentie Welke vaardigheden, attituden en kennis meegekregen afhankelijk van school en leerkracht. Niet geslaagde studenten vaak ook niet leergierig in het secundair Volgens niet geslaagde studenten komen volgende zaken te weinig aan bod: grote leerstofgehelen verwerken, notities maken, plannen, taal, verbanden leggen en een goede studiemethode De niet geslaagde studenten die stage hebben gehad geven aan dat dit een leerrijke ervaring is waar men heel wat vaardigheden en attituden in de praktijk kan leren De geslaagde studenten vinden dat hun voorbereiding in het secundair goed was. De ene groep bestond uit ASO studenten en bij de andere groep had iedereen enkele jaren ASO gedaan. Deze studenten vonden TSO wel te simpel en moesten terug leren leren

30. WP2: Resultaten begincompetentie Perceptie studenten STW studenten zijn een zeer heterogene groep met veel zij-instromers. �Afzakkers� vaak te intelligent maar verkeerde attitude. Anderzijds groep met goede attitude maar minder capaciteiten. In het algemeen worden de studenten omschreven als niet leergierig en taalkundig zeer zwak, verder vertonen ze uitstelgedrag en hebben ze moeite met verbanden leggen, begrijpend lezen. Tenslotte kunnen ze hun eigen capaciteiten slecht inschatten In de richting HW heeft men ook veel zij-instromers. Men ervaart eveneens een attitudeprobleem bij sommige leerlingen. Wel inzet maar met minimum van inspanningen de eindmeet halen. Leerlingen vaak moeite met plannen, redeneren, schematiseren�

31. WP2: Resultaten studiestrategie�n Studiebegeleiding De niet geslaagde studenten maken vrij weinig gebruik van de extra aangeboden studiebegeleiding. In BAKO is dit omdat men van zichzelf vindt dat men dit niet nodig heeft. Ook in SW is dit ��n van de redenen. Daarnaast geeft men ook aan dat de studiebegeleiding niet interessant is. In BAKO is er ook studiebegeleiding binnen de studietrajectbegeleiding. Zowel de geslaagde als niet-geslaagde studenten klagen het feit aan dat de studiebegeleiding die gegeven wordt grondig verschilt tussen de leerbegeleiders. De geslaagde studenten hebben geen extra studiebegeleiding gevolgd wegens niet nodig Voorstellen omtrent studiebegeleiding vanuit de studenten Bako studenten pleiten voor vakinhoudelijke monitoraten die goed georganiseerd worden SW studenten vragen meer proefexamens en een soort van �mental coach�

32. WP2: Resultaten leeromgeving Programma en omvang SW Vraag naar blokperiode, bijlessen, spreiding taken en meer proefexamens. Verder hebben ze teveel zelfstudie en pleiten ze voor een vast uurrooster Positief is de inspraak die ze krijgen in het examenrooster en de goede cursussen Infrastructuur SW Donkere en saaie lokalen, slechte dienstverlening van Campinia Media Veel pc�s, toledo, kleine leslokalen, bibliotheek Programma en omvang BAKO Vraag naar meer overzicht in vakken, taken en examens. Vrij zwaar programma met veel les en taken en weinig tijd om te verwerken. Positief zijn de demo-activiteiten, inloopstage en de koppeling van theorie aan praktijk Infrastructuur BAKO Slechte busuren en weinig winkels in de buurt OWP, pc,�s, printers, refter�

33. WP2: Resultaten leeromgeving Aanpak docenten SW Sommige docenten hebben te weinig interactie met de studenten, teveel zelfstudie, duidelijker hoe examens te werk gaan. Sommige docenten lezen gewoon cursus af en geven te weinig voorbeelden Grotendeels enthousiaste docenten die goed lesgeven. De docenten staan dicht bij de studenten Sfeer Soms klassfeer niet optimaal, spijtig dat men andere 1 ste jaars niet leert kennen. Docenten moeten optreden tegen storend gedrag. Toffe introductiedagen, toffe sfeer Aanpak docenten BAKO Docenten overlopen niet altijd wat belangrijk is. Sommige docenten spreken geen ABN en sommige lezen hun cursus af. De afspraken en communicatie tussen docenten kan beter. Goede begeleiding, vertaling naar de praktijk en persoonlijke aanpak. Sfeer Sommige studenten ervaren rivaliteit. Afleiding van niet gemotiveerde studenten Gezellig, sfeervol, studentenleven.

34. WP3: Methodiekontwikkeling Doel WP3 = methodieken ontwikkelen om de slaagkansen van generatiestudenten (vooral van zwakke instroomgroepen) te bevorderen

35. WP3: Methodiekontwikkeling Aanpak: Zoeken naar een antwoord op de vraag: �Wat is een methodiek?� Literatuur doornemen rond mogelijke acties om instroom en doorstroom van studenten te ondersteunen met het oog op grotere slaagkansen Selectie van methodieken Concreet uitwerken van enkel methodieken

36. WP3: Definitie Methodiek Wat is een methodiek? Een methodiek is een wijze van denken en handelen die gesteund is op reflectie, ervaringsdeskundigheid en wetenschappelijke inzicht (Baert en Ketelslegers)

37. WP3: Lijst aan methodieken Infodagen Opendeurdag SID-in Website Vormingsaanbod voor leerkrachten SO Samenwerking SO HO Studiedag voor abituri�nten Ouders als ondersteunende partners Contacten met beroepsbeoefenaars Beeldmateriaal Webforum Meeloopdagen Mentoraat Ori�ntatieproeven met aansluitende programma's EVC en EVK beleid Tutor Trajectbegeleiding Verlengde trajecten Ondersteunende maatregelen GIT Opvang afhakers

38. WP3: Resultaten als uitgangspunt Vermits een methodiek een wijze van denken en handelen is die gesteund is op reflectie, ervaringsdeskundigheid en wetenschappelijke inzichten steunen we de selectie van methodieken op basis van de resultaten van de logistische regressie en het padmodel WP1 en op de gegevens verzameld in WP2.

39. WP3: Resultaten als uitgangspunt In WP1 leerden we welke factoren een invloed hebben op het slagen De afstudeerrichting heeft de grootste verklarende invloed (zowel een direct als een indirect effect) gevolgd door De studie-inzet en het Het academische zelfvertrouwen Zowel de afstudeerrichting als de studie-inzet hebben een indirect effect op het slagen via het academische zelfvertrouwen De verklarende invloed van studietijd is kleiner, maar loopt ook via de studie-inzet en via studeerstrategie�n De factor studeerstrategie�n heeft het kleinste effect op het slagen, maar ook dit effect op slagen loopt via het academische zelfvertrouwen

40. WP3: Focus op be�nvloedbare factoren De afstudeerrichting is een niet be�nvloedbaar gegeven. Maar heeft ook een indirect effect op het slagen via studie-inzet studiestrategie�n en academisch zelfvertrouwen. Deze factoren kunnen we wel ondersteunen. Vermits studietijd ook een effect heeft via studeerstrategie�n en via studie-inzet nemen we deze factor ook mee op. Studie-inzet en het academische zelfvertrouwen hebben zelf ook een direct effect

41. WP3: Focus op be�nvloedbare factoren Dus opteren we voor een methodieken die: de studie-inzet be�nvloeden studeerstrategie�n ondersteunen studietijd stimuleren het academische zelfvertrouwen vergroten

42. WP3: Geselecteerde methodieken Sociaal assistentschap (SA) Instaptoets en opvolging Verlengde trajecten Informatieve website

43. WP3: Sociaal assistentschap (SA) Is een vorm van tutoring gegoten in het karakter van de opleiding SW Tutoring: een (meestal) oudere �tutor� begeleidt (meestal) vakinhoudelijk een (meestal) jongere �tutee� op vraag van deze laatste. Onze optie: Studenten 3SW begeleiden studenten 1SW bij hun instroom en doorstroom in de opleiding. Alle studenten 1SW krijgen een �sociale assistent� uit 3SW toegewezen.

44. WP3: Sociaal assistentschap (SA) Taak van de sociale assitent: studenten onthalen zorgen voor een sociaal vangnet de integratie in het HO ondersteunen studenten 1 SW wegwijs maken in de opleiding Studenten 3SW worden coaches die de student 1SW a.d.h.v. een sociale kaart ondersteunen bij hun instroom en doorstroom in de opleiding

45. WP3: Sociaal assistentschap (SA) Aanpak: Studenten 1SW krijgen de opdracht om een beeld van zichzelf weer te geven: waarom heb ik deze studiekeuze gemaakt wat verwacht ik dat ik in deze opleiding zal moeten kunnen, zal moeten doen wat zijn mijn sterke en mijn zwakke kanten om dit te kunnen � Een student 3SW, de sociaal assistent bekijkt samen met een groepje studenten 1SW hun startpositie.

46. WP3: Sociaal assistentschap (SA) De sociaal assitent ondersteunt die gesprek door een sociale kaart door te geven aan de studenten 1SW Deze kaart geeft aan bij wie en waar de studenten waarvoor terecht kunnen in de opleiding: bv. Monitoraten zorgen voor vakinhoudelijke begeleiding Sessies studiebegeleiding ondersteunen je studiemethode Je leergroep helpt je bij je trajectbegeleiding � Zelf is deze sociale assistent ook een rolmodel

47. WP3: Sociaal assistentschap (SA) Praktisch: Sociale assistenten en hun studenten 1SW volgen een opgelegd programma (ondersteund met handleiding) Opvolging kan via de begeleidende docent gebeuren via het portfolio Studenten 3SW worden voorbereid op hun taak in het tweede jaar van hun opleiding. Studenten 3SW werken via deze opdracht aan hun beroepscompetenties in het kader van het opleidingsonderdeel praktijk. Studenten 1SW zijn verplicht aan de bijeenkomsten te participeren.

48. WP3: Verantwoording methodiek SA SA maakt gebruik van de kracht van peer-learning SA is een win-situatie voor de studenten 1 en 3 SW SA zorgt voor een sociale integratie in het leven aan het HO SA ondersteunt de overgang SO naar HO ? vlotte overgang heeft positief effect op slaagkansen SA zorgt voor een verlaging van de drempel naar andere hulplijnen: sociale dienst, studiebegeleiding, studentenbegeleiding, docenten, monitoraten,enz. SA werkt via integratie en verlaging van drempels aan het academische zelfvertrouwen door Meer sturing naar hulplijnen Meer ondersteuning Toenemend vertrouwen in het eigen kunnen

49. WP3: Verantwoording methodiek SA SA geeft via het rolmodel van de student 3 SW een beeld van de nodige studie inzet. SA kan het belang van studeerstrategie�n benadrukken SA kan studenten structuren bieden om hun tijd te leren beheren SA biedt een structuur bij het instromen in het Hoger Onderwijs voor studenten 1SW. De sociale assistent is een mentale coach. SA bevordert de samenhorigheid tussen studenten. SA bevordert sfeer

50. WP3:Instaptoets en opvolging Doel: Studenten bij de instroom een beeld geven van hun beginsituatie in verhouding tot de opleiding waaraan ze beginnen Exemplarisch: Wat verwacht ik bij de start aan de opleiding? Wat is mijn motivatie? Wat zijn mijn sterke en zwakke kanten? � Ondersteuning bieden bij interpretatie van het resultaat van de instaptoets Aanbod voorzien om vastgestelde hiaten weg te werken en academisch vertrouwen ondersteunen

51. WP3:Instaptoets en opvolging Optie: LASSI� test (Learning and Study Strategies Inventory) Amerikaanse test die door Lacante is vertaald, onderzocht en aangevuld met een voor ons verantwoorde referentiegroep Deze test bestaat uit 10 schalen en geeft op basis van 80 vragen een beeld van belangrijke factoren die bijdragen tot het slagen van een student De student ontvangt na de toetsafname een print-out met de interpretatie van zijn resultaten Of K-ILS+ test ontwikkeld door Edubron Universiteit Antwerpen

52. WP3: Verantwoording instaptoets en opvolging In WP2 blijkt dat studenten niet altijd een goed beeld hebben op hun eigen kunnen. Toch is dit nodig om tijdig bij te sturen (belangrijk in functie van het leerkrediet) nood aan bij te sturen studeervaardigheden komt in kaart Verhoging van doorstroming naar studiebegeleiding Het belang van studie inzet en studietijd komt scherp Gegevens van instaptoetsen en slaagkansen opvolgen in onderzoek ter ondersteuning van instroom en doorstroom

53. WP3: Verantwoording instaptoets en opvolging De instaptoets moet een positief effect hebben op het academische zelfvertrouwen van de studenten Dit kan doordat: Trajectbegeleiders ondersteunen bij de interpretatie van het beeld dat de student van zijn eigen kunnen krijgt Via het portfolio kan de student aangeven hoe hij zijn feedback uit de instaptoetsen ervaart en hoe hij hiermee omgaat Docenten ondersteunen door opvolging Het resultaat van de instaptoets kan beginsituatie zijn bij begeleiding door de sociale assistent. De sociale assistent ondersteunt de zoektocht naar groei via de sociale kaart

54. WP3: Verlengde trajecten I.p.v. 3 x 60 studiepunten (stp) over drie academiejaren spreiden Flexibilisering toepassen door Een modeltraject aanbieden van 180 stp gespreid over 4 academiejaren Aangevuld met een ondersteuningsaanbod

55. WP3: Verantwoording Verlengde trajecten Leerlingen uit het BSO ervaren een zeer grote overgang tussen het secundair en het hoger ondewijs. Leerlingen die de overgang als gemakkelijk ervaren, hebben een grotere slaagkans. Leerlingen BSO hebben moeite met plannen. Leerlingen TSO en BSO hebben het moeilijk met het verwerken van grote leerstofpakketten. Studenten met een BSO vooropleiding geven in WP2 aan interesse te hebben voor deze formule. Deze methodiek werkt aan het academische zelfvertrouwen van deze studenten door instroom in het HO geleidelijker te laten gebeuren en extra te ondersteunen

56. WP3: Verantwoording Verlengde trajecten Deze methodiek is verantwoord indien: deze trajecten aangevuld worden met extra ondersteuningsaanbod rond studeerstrategie�n studie-inzet en studietijd academisch taalgebruik Dit aanbod een vrije keuze van de studenten is Op basis van de vooropleiding en op basis van resultaten van de instaptoets kan deze optie aan de student voorgelegd worden

57. WP3: Informatieve Website We bouwen de website op vanuit 5 invalshoeken: Informatie aan abituri�nten Informatie voor studenten HO Informatie aan leerkrachten van het secundair onderwijs Informatie aan docenten HO Informatie aan ouders Waarom deze optie? Abituri�nten willen we ondersteunen bij hun studiekeuzeproces en bij het instromen in de opleiding Studenten HO willen we vlot laten doorstromen in de opleiding Leerkrachten SO ondersteunen het studiekeuzeproces en zorgen voor het werken aan begincompetenties voor het HO Docenten HO faciliteren de doorstroom in het HO Ouders zijn een ondersteunende partij tijdens de studie van hun kind

58. WP3: Informatieve Website Inhoud: enkele voorbeelden Informatie over het studiekeuzeproces van een abbituri�nt Informatie over het Hoger onderwijs; structuur en opbouw, mogelijkheden, � Informatie over studie- en studeervaardigheden die nodig zijn in het Hoger Onderwijs Onderzoeksgegevens over factoren die slagen be�nvloeden Test om zicht te krijgen op de eigen mogelijkheden Informatie over het ondersteuningsaanbod bij het studeren aan het HO �

59. WP3: Verantwoording Informatieve Website In WP2 geven geslaagde en niet-geslaagde studenten aan dat een webforum laagdrempelig werkt en met minimum van inspanningen. In WP2 blijkt dat de studiekeuze vaak een niet een erg doordachte keuze is. ?Informatieverstrekking over dit keuzeproces voor de abbituri�nt en voor leerkracht lijkt dan erg verantwoord. In WP2 blijkt dat leerkrachten een goed zicht hebben op de begincompetenties voor het HO maar welke vaardigheden, attituden en kennis leerlingen meekregen blijft afhankelijk van de school en de leerkracht. ? een exemplarisch aanbod van hoe de groei naar deze beegincompetenties ondersteunt kan worden is verantwoord

60. WP3: Verantwoording Informatieve Website In WP2 blijkt dat docenten SW soms weinig interactie met de studenten hebben, in BAKO overlopen docenten niet altijd wat belangrijk is ? een aanbod van studie ondersteunende docentactiviteiten is verantwoord. Studenten die gebruik maken van schema�s en figuren hebben meer kansen op slagen ? Aanbod van studievaardigheden (werken met grote pakketten) is verantwoord Hoe groter de studietijd en de studie-inzet, hoe groter de kans op slagen ? Aanbod van studieplanning is verantwoord, ook in functie van uitstelgedrag Vooral leerlingen uit STW overschatten hun capaciteiten. ? Informatie over de begincompetenties voor het HO is verantwoord. ? Informatie over de mogelijkheden om de eigen competenties in beeld te krijgen is verantwoord.

61. WP3: Verantwoording Informatieve Website De aangeboden informatie kan via de abituri�nt, via de student, via de leerkracht, via de docent en via de ouder inspelen op: de studeerstrategie�n van de student HO zijn studie-inzet en de tijd die de student aan zijn studie besteedt zijn academische zelfvertrouwen