Flexibel studeren voor studenten met een functiebeperking

1. Flexibel studeren voor studenten met een functiebeperking SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

2. Inhoud • Decretaal kader • VN-verdrag van 13 december 2006 inzake de rechten van personen met een handicap • Rechtsbescherming • Basisprincipes huidige context • Toekomst SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

3. Decretaal kader Flexibiliseringsdecreet Het algemeen principe dat aan de basis ligt van de flexibilisering van het hogeronderwijs betreft: Competentieverwerving op een voor elke student aangepaste wijze De doelstellingen die het uitgangspunt vormen van het decretaal kader betreffen: het vergroten van de studiemogelijkheden van elke student; meer mogelijkheden tot differentiëring en meer mogelijkheden tot levenslangleren Deze basisfilosofie biedt in principe een perfect kader om studenten met functiebeperkingen maximaal kansen te bieden in het hoger onderwijs SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

4. Decretaal kader Flexibiliseringsdecreet Flexibilisering heeft betrekking op verschillende aspecten: • toegang tot het hoger onderwijs • organisatie van het onderwijs • curriculum • leeromgeving Wat houdt dit concreet in voor de student met een functiebeperking? SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

5. Decretaal Kader Flexibiliseringsdecreet Toegang tot het hoger onderwijs (Grondwettelijk recht op hoger onderwijs – vrije keuzerecht) Artikel 21 Een student schrijft zich in aan de instelling van zijn keuze voor zover hij voldoet aan de decretale en reglementaire toelatingsvoorwaarden. Basisvoorwaarde voor toelating in het hoger onderwijs wordt derhalve gelinkt aan het hebben van de nodige intellectuele capaciteiten. Dit wil binnen de huidige decretale context zeggen dat in principe tegen een student die aan de formele toelatingsvoorwaarden van een vereiste diploma voldoet en aan de talenkennis slechts uitzonderlijk een weigeringsgrond kan ingeroepen worden met name op grond van een gebrekkige studievoortgang. Een functiebeperking kan in principe niet ingeroepen worden om een student die over het vereiste diploma beschikt een inschrijving voor een bepaalde opleiding aan een bepaalde instelling te weigeren ook al is de instelling van oordeel dat deze student gezien zijn functiebeperking de leerresultaten van die opleiding moeilijk zal kunnen behalen. SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

6. Decretaal Kader Flexibiliseringsdecreet Toegang tot het hoger onderwijs • Artikel 10. Afwijkende toelatingsvoorwaarden wat de toegang tot de bacheloropleiding betreft op grond van medische, psychische of sociale redenen • Een student met een functiebeperking zonder diploma secundair onderwijs die na een onderzoek kan aantonen dat hij over de nodige intellectuele capaciteiten beschikt kan in principe toegelaten worden tot een bepaalde bacheloropleiding • Grens : voorzover het onderwijsreglement van de instelling in dit verband een procedure voorziet en binnen de door de instelling gestelde voorwaarden Conclusie : open toegang zonder specifieke grenzen voor studenten met een functiebeperking SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

7. Decretaal Kader Flexibiliseringsdecreet Organisatie van het onderwijs Creditstelsel in plaats van jaarsysteem Contracttypes: examen-, diploma- en creditcontract Studietrajecten : modeltrajecten en geïndividualiseerde trajecten Vrijstellingen op grond van EVC en EVK … Deze bouwstenen van de organisatie van flexibel onderwijs bieden zeker voor studenten met een functiebeperking meer gedifferentieerde studiemogelijkheden. Deze mogelijkheden zijn van uit het oogpunt van de student wel beperkt doordat de instellingen zelf autonoom bepalen welke zij al dan niet aanbieden voor welke studenten. In het Flexibiliseringsdecreet zijn er voor studenten met functiebeperkingen geen extra bepalingen voorzien op grond waarvan zij als doelgroep extra zouden kunnen beroep doen op een flexibele organisatie van hun onderwijs. SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

8. Decretaal Kader Flexibiliseringsdecreet Curriculum - leeromgeving Evenwicht tussen het bepalen van het studieprogramma op maat van de student en de voorstructurering van het aanbod door de instelling Een studieprogramma kan geïndividualiseerd worden grenzen : autonomie van de instellingen volgtijdelijkheid leerresultaten/eindcompetenties van de opleiding gelijkheidsbeginsel minimaal totaal aantal studiepunten (studiebelasting) voor het behalen van een graad diplomasupplement Een student met een functiebeperking heeft derhalve in het kader van het flexibiliseringsdecreet in principe geen extra recht op een aangepast studiepakket in functie van zijn handicap vb. een ‘ vervangende opdracht; een aangepaste stage; een vrijstelling…. SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

9. Decretaal Kader Flexibiliseringsdecreet • Curriculumaanpassingen zijn niet zo voor de handliggend gezien hogervermelde grenzen • Vervangopdrachten als onderwijskundig realiseerbaar • Aangepaste leervormen • Aangepaste evaluatievormen gemakkelijker realiseerbaar • Extra begeleiding • Deliberatie op grond van bijzondere omstandigheden • Via de weg van vrijstellingen op grond van een elders verworven kwalificatie • Aanvullende creditcontracten • Afspraken tussen instellingen wat het aanbod betreft voor studenten met een functiebeperking • Duidelijke bij voorkeur schriftelijke afspraken maken met de student of in geval van een meer algemene maatregel opnemen in het onderwijsreglement van de faculteit of het departement • Studievoortgangsbewakingmaatregelen SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

10. Decretaal Kader Participatiedecreet Gelijkheidsbeginsel • Art. II.6 § 1. De studenten worden gelijk behandeld. • § 2. Besturen nemen, gezamenlijk of individueel, maatregelen om de toegankelijkheid van het hoger onderwijs - in materiële en immateriële zin - te waarborgen ten aanzien van : • studenten met een handicap of chronische ziekte, en • studenten uit objectief af te bakenen bevolkingsgroepen waarvan de deelname aan het hoger onderwijs beduidend lager is dan deze van andere bevolkingsgroepen. • Besturen beschikken daarbij over de mogelijkheid om maatregelen van corrigerende ongelijkheid te nemen of te handhaven, voor zover deze maatregelen : • van tijdelijke aard zijn en verdwijnen wanneer het in het eerste lid vooropgestelde doel is bereikt, en • geen onnodige beperking van andermans rechten inhouden. SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

11. Decretaal Kader Participatiedecreet • Dit artikel betreft een belangrijke stap wat de rechtspositie betreft van de student met een functiebeperking • Deze bepaling houdt eigenlijk een verplichting in voor de instelling om zekere inspanningen te doen die echter niet nader beschreven worden • Een minimale aanpassing aan de noden van deze studenten betreft derhalve een recht van de student • In de praktijk voorzien de meeste onderwijs – en examenregelingen in faciliteiten voor studenten met functiebeperkingen • Doordat deze verplichting echter geen concrete inhoud heeft blijft de student sterk afhankelijk van de maatregelen die al dan niet door een bepaalde onderwijsinstelling worden genomen SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

12. Decretaal kader Financieringsdecreet • Studenten met een functiebeperking genereren in hoofde van de instelling extra financieringspuntenDit betekent een extra stimulans buiten de GON-middelen om voor studenten met een handicap in faciliteiten te voorzien • Als een student met een functiebeperking in het kader van deze extra financiering wordt enkel beschouwd een persoon ingeschreven bij het Vlaams Agentschap voor personen met een handicap Uitbreiding mogelijk van het begrip in de toekomst • Leerkrediet en overmacht De invoering van het leerkrediet legt een zwaardere verantwoordelijkheid bij elke student zonder onderscheid bij de keuze die hij/zij maakt inzake het studieprogramma waarvoor ingeschreven wordt. Enkel in geval van ‘overmacht’ wordt het leerkrediet aangepast ten voordele van de student. Dit betekent nog meer dan vroeger dat een student met een functiebeperking bij de aanvang van elke inschrijving een duidelijk zicht zal moeten hebben over de eventuele noodzakelijk ondersteunende maatregelen die hem aangeboden worden en extra dient begeleid te worden. SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

13. Decretaal kaderGelijkekansendecreet • Artikel 14 • Het weigeren van redelijke aanpassingen voor studenten met een handicap wordt beschouwd als een vorm van discriminatie • Een aanpassing is redelijk als ze geen onevenredige belasting voor de instelling meebrengt • Dit impliceert dat studenten met een functiebeperking aanpassingen kunnen afdwingen, voorzover deze redelijkerwijze mogelijk zijn SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

14. VN-verdrag van 13 december 2006 inzake de rechten van personen met een handicap • Dit verdrag werd recent ondertekend en geratificeerd door België • Dit verdrag heeft geen rechtstreekse werking maar impliceert dat België de plicht heeft om aan de hierin genomen engagementen gestalte te geven • Artikel 24 van het verdrag bevestigt het recht op onderwijs van personen met een handicap en stelt dat dit principieel inclusief van aard is • Dit impliceert dat een persoon recht heeft om het onderwijs te volgen in de instelling waartoe hij zou gaan ingeval hij deze handicap niet heeft. • Dit betekent dat elke instelling haar leeromgeving in principe meer geschikt moet maken voor personen met een handicap • Het verdrag stelt dat redelijke aanpassingen moeten worden verschaft naar gelang de behoeften van de persoon in kwestie • De aanpassingen mogen geen disproportionele of onevenredige of onnodige last opleggen SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

15. ParticipatiedecreetRechtsbescherming • Raad voor betwistingen inzake studievoorgangsbeslissingen • Geen extra bevoegdheid wat studenten met functiebeperking betreft • Uitgebreide rechtsgrondenArtikel II.6 ParticipatiedecreetGelijke kansendecreetVN- verdrag inzake rechten van personen met een handicapAntidiscriminatiewet… • Slechts beperkt aantal beroepen waar de functiebeperking een doorslaggevend middel vormt SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

16. ParticipatiedecreetRechtsbescherming • Enkele casussen - belangrijke aandachtspunten:- Het niet nemen van extra maatregelen door het stagebedrijfdat niet op de hoogte was van de functiebeperking –privacywetgeving- Het rekening houden met bijzondere omstandigheden bij het nemen van een examenbeslissing of een deliberatiebeslissing - Het niet naar behoren uitvoeren van vervangende opdrachten- Verband tussen aspecten van een activiteit en de functiebeperking - Bekendmaken van de functiebeperking en gebruik maken van de faciliteiten die aangeboden worden en aanvragen- Extra begeleiding door de instelling • Bevoegdheid in de context van het leerkrediet en overmacht. De Raad is bevoegd om te oordelen of er al dan niet sprake is van overmacht waardoor de student niet kon deelnemen aan de examens. De rechtspraak zal uitwijzen wat in welke context als een overmachtssituatie kan beschouwd worden. SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

17. Huidige context • Basisprincipe van geïntegreerd onderwijs waarbij een individu hulp krijgt om zich aan te passen aan de bestaande omgeving • Ruime mogelijkheden maar geen verplichtingen voor de instellingen om het onderwijs flexibel te organiseren ten behoeve van studenten met functiebeperkingen • Beperkte financiële stimulansen • Wat het aanbieden van specifieke faciliteiten betreft stellen we geleidelijk aan een evolutie vast van een gunst- naar rechtsprincipe • De student blijft voorlopig afhankelijk van de begeleidingsmaatregelen en faciliteiten die elke individuele instelling aanbiedt, en de attitude ten aanzien van deze studenten • Recht op redelijke en objectieve aanpassingen kan juridisch afgedwongen worden • Sterke autonomie van de instellingen wat de invulling van de studieprogramma’s betreft in functie van de leerresultaten • Open toegang – geen weigering maar enkel ontrading mogelijk • Verbeterde rechtspositie maar geen specifieke rechtsbescherming SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

18. Toekomst • Het VN-verdrag kan aangegrepen worden om decretaal een paar noodzakelijke stappen te zetten voor studenten met een functiebeperking in het hoger onderwijs en om de verwoorde rechtsprincipes duidelijk te verankeren • Concreet kan dit ondermeer inhouden: - decretaal verankeren van een inclusief model van hoger onderwijs en het recht op inclusief onderwijs voor elke student - het concreter formuleren van de verplichting zoals verwoord in artikel II.6 van de instellingen om maatregelen van corrigerende ongelijkheid te nemen ten aanzien van studenten met een functiebeperking – in de memorie van toelichting verduidelijken aan de hand van voorbeelden wat redelijke en objectieve aanpassingen zijn in het hoger onderwijs - een verplichting tot opnemen van de genomen maatregelen en faciliteiten in de onderwijsreglementen - een specifieke bevoegdheid geven aan de Raad voor betwistingen inzake studievoortgang inzake beslissingen om deze te toetsen aan het recht van elke student op een inclusief hoger onderwijs SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint

19. Dank voor uw aandacht • Vragen SIHO - studiedag te Brussel - 25 februari 2010 - Karla Van Lint