AVRUPA BİRLİĞİNDE SAĞLIK POLİTİKALARI Prof. Dr. Zafer Öztek

1. AVRUPA BİRLİĞİNDE SAĞLIK POLİTİKALARIProf. Dr. Zafer Öztek

2. Almanya Fransa İtalya Belçika Hollanda Lüksemburg İngiltere İrlanda Danimarka Yunanistan İspanya Portekiz İsveç Avusturya Finlandiya Macaristan Litvanya Kıbrıs Çek Cum. Polonya Malta Slovakya Slovenya Estonya Letonya AVRUPA BİRLİĞİ ÜYESİ ÜLKELER ( 25 ülke )

4. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ORGANLARI 1. Asıl Organlar a. Avrupa Konseyi (Devlet Başkanları Zirvesi) b. Bakanlar Konseyi c. Komisyon d. Avrupa Parlamentosu e. Avrupa Toplulukları Adalet Divanı f. Sayıştay 2. Danışma Organları a. Ekonomik ve Sosyal Komite b. Bölgeler Komitesi 3. Diğer Organlar a. Avrupa Yatırım Bankası b. Parasal Birlik Amacıyla Oluşturulan Organlar

5. AB Çalışma Şekli(The Institutional Triangle) • AB’de politika yapımı, üç organ arasındaki ilişkiler sonucunda oluşur. Komisyon Parlamento Bakanlar Konseyi • Komisyon: Politikaları, kanunları, önerir; Parlamento ve/veya Konsey karar verir. Komisyonlar bağımsızdır ve Parlamento içinde kendi önerilerini ve gerekçelerini anlatırlar. • Parlamento : AB vatandaşları tarafından seçilen 625 üyeden oluşmaktadır. Ülkeler nüfuslarına göre temsil edilirler. Bütçeyi hazırlar. Komisyon ve Konseyi denetler. Komisyon üyelerini atar ve görevden alabilir. Anlaşmaları onaylar ve yeni üye katılımını kabul eder. • Bakanlar Konseyi : Yürütme organıdır (hükümet). Üye devletlerin dışişleri bakanlarından oluşur.

6. AB’NİN DANIŞMA ORGANLARI 1- EKONOMİK VE SOSYAL KOMİTE - İşçiler, işverenler, çiftçiler, serbest meslek sahipleri gibi ekonomik ve sosyal hayatın çeşitli kesimlerinin temsilcilerinden oluşur. - Topluluk bu konularla ilgili mevzuat çıkarırken Komite’ye danışır. 2- BÖLGELER KOMİTESİ - Eğitim, gençlik, kültür, halk sağlığı, enerji, telekomünikasyon gibi bölgesel yararları etkileyen konularda bu organa danışılır.

7. AB’NİN DİĞER ORGANLARI 1- AVRUPA YATIRIM BANKASI - Üye ülkelerin katkılarıyla finanse edilir ve kâr amacı gütmez. - Politikaların ve projelerininfinansmanını sağlar. 2- AVRUPA MERKEZ BANKASI - AB’nin para politikasını uygulamakla görevlidir.

8. AB’nin GENEL MÜDÜRLÜKLERİ TARIM Gn. Md. REKABET Gn. Md. EKONOMİK ve MALİ İŞLER Gn. Md. EĞİTİM ve KÜLTÜR Gn. Md. İSTİHDAM ve SOSYAL İŞLER Gn. Md. ENERJİ ve TAŞIMACILIK Gn. Md. GİRİŞİMLER Gn. Md. ÇEVRE Gn. Md. BALIKÇILIK Gn. Md. SAĞLIK ve TÜKETİCİYİ KORUMA Gn. Md. ENFERMASYON Gn. Md. ULUSLARARSI PAZAR Gn. Md. MÜŞTEREK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ADALET ve İÇİŞLERİ Gn. Md. YEREL POLİTİKALAR Gn. Md. ARAŞTIRMALAR Gn. Md. VERGİ ve GÜMRÜK BİRLİĞİ Gn. Md.

9. Sağlık ve Tüketiciyi Koruma Genel Müdürlüğü’nün Görevleri • Tüketici ilişkileri • Halk Sağlığı ve Risk Değerlendirme • Hayvan Sağlığı ve Refahı • Gıda Zinciri Güvenliği • Gıda ve Veterinerlik İşleri

10. SAĞLIK ALANINDAKİ AB KURULUŞLARI • European Environment Agency (EEA) • European Monitoring Center for Drugs and Drugs Addiction (EMCDDA) • European Agency for the Evaluation of Medicinal Products (EMEA) • European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA) European Food Safety Authority (EFSA) • European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC)

11. AB 3 şekilde sağlık politikası belirler • Doğrudan Politika (Kanun yapma, üye ülkeler arası işbirliği – Tütün kontrolu yasası gibi) • Dolaylı Politika (Ortak standartların oluşturulması – İlaç politikası gibi) • İstem Dışı Politika (Başka konularda yapılan politikanın sağlığı etkilemesi – Tarım politikası gibi)

12. AB ve SAĞLIK POLİTİKALARI • Birlik düzeyinde tek tip bir politika yoktur. • Sağlık politika ve uygulamaları ülkelere özgüdür. • Birliğin amacı, üye ülkeleri destekleyerek sağlık düzeylerini yükseltmelerine yardımcı olmaktır.

13. AB’NİN SAĞLIK İLKELERİ • Hakkaniyet (equity) • Ulaşılabilirlik (available) • Dayanışma (solidarity) • Sosyal güvenlik (social security) • Sürdürülebilirlik (sustainablity) • Koruyucu hizmetlere öncelik • Genel pratisyene dayalı hizmet • Sevk zinciri • Kalitenin sürekli iyileştirmesi • Hekim ve hasta seçme hakkı • Erken (prematüre) ölümlerin önlenmesi, • Bulaşıcı hastalıkların önüne geçilmesi, • Yaşlanan toplumun sorunlarına eğilme • Çevre kalitesinin korunması ve geliştirilmesi • Çalışanların sağlığının ve çalışma ortamının iyileştirilmesi • Tüketicinin bilgiye ve eğitime ulaşmasının sağlanması

14. AB ÜlkelerindeSağlık Sistemlerinin Karşılaştıkları Sorunlar • Maliyetler – Ulusal bütçeler içerisinden sağlığa ayrılan pay giderek artmaktadır İtalya (1977, %5.7 – 1997, %7.4) • Demografik Değişim – 2020 yılında 1990’a gore 75 yaş üzerindeki nüfus %40 artması beklenmektedir. Bağımlı nüfusun artması bütçelere de ciddi yük getirmektedir. • Tıbbi Tekolojinin Gelişmesi – Karşılanabilirliği ve akılcı kullanımı bir sorundur. • Toplumun beğenisini kazanmak ve beklentilerini karşılamak – Toplumun tatmini giderek zorlaşmaktadır.

15. AB’de Hekimlerin Durumu • AB, 7 Mart 2002 tarihinde aldığı kararla ülkeler arası dolaşımı kolaylaştırmıştır ve konulan bariyerlerin işlevselliğini azaltmıştır. • Halen doymuş durumdaki tıbbi pazarın daha da zorlanmasına neden olacaktır. • Hekim işsizliği AB için önemli sorundur ve büyümeye devam etmektedir.

16. Hekim İşsizliği • Büyük kentlerde yığılma (Özellikle kadın-doğum, ortopedi, genel cerrahi) • Büyük kentlerde temel sağlık hizmetini ulaştıracak hekim eksikliği • Dağlık bölgeleri, adaları ve nispeten yoksul bölgeleri hekimlerin tercih etmemesi • DSÖ’ne göre Avrupa Bölgesi’nde yaklaşık 500 kişiye bir hekim düşmektedir. [2002 – İtalya (1/176); Norveç (1/212); Yunanistan (1/242); İngiltere (1/610); 2004 – Türkiye (1/735)] • Tıbbi İşsizlik – (İsviçre %5, İspanya %5-10, İsveç %4)

17. AB’DE 2003 ÖNCESİ ORTAK PROGRAMLAR • Halk Sağlığı Çerçeve Programı (2001-2006) • Kanserle Mücadele programı (1996-2000) • AIDS ve Bulaşıcı Hastalıkların Önlenmesi Programı (1996-2000) • Uyuşturucu Bağımlılığı ile Mücadele Programı(1996-2000) • Kirliliğe Bağlı Hastalıklara İlişkin Program(1999-2001) • Yaralanmaların Önlenmesi Programı (1999-2003) • Sağlığın İzlenmesi Pogramı (1997-2001)

18. HALK SAĞLIĞI EYLEM PROGRAMI • Avrupa Konseyi 2002 tarihinde bütün sağlık programlarını HALK SAĞLIĞI EYLEM PLANI başlığı altında birleştirmiştir • Birinci Halk Sağlığı Eylem Planı 2003-2008 yıllarını kapsamaktadır. • Türkiye 27 Kasım 2002 tarihinde “mutabakat zaptı”nı imzalayarak bu programa dahil olmuştur.

19. 2003 -2008 Halk Sağlığı Programı Avrupa Birliği Halk Sağlığı Programı üç öncelik üzerinde odaklanmıştır • Sağlık enfermasyon sisteminin iyileştirilmesi • Sağlık tehditlerine (özellikle enfeksiyon hastalıklarına karşı) hızlı yanıt verebilme • Sağlık düzeyinin yükseltilmesi

20. Avrupa Birliği 2003-2008 Halk Sağlığı Programı’nın 2005 yılı için toplam bütçesi 61.460.411 Euro’dur.

21. Avrupa Birliği 2003-2008 Halk Sağlığı Programı • Belirlenen kriterler kapsamında, her bir teklif, aşağıda belirtilen puanlamaya göre değerlendirilecektir. • 1. Teknik içerik • 2. Metodoloji • 3. Önerilen bütçenin uygunluğu • 4. Topluluk katma değeri • 5. Toplulukta görülebilirliği • Bu kriterlerden birinde veya birkaçında, %50 oranındaki minimum düzeyin altında puan alan projelerin finansmanı reddedilecektir

22. AB ile MEVZUAT UYUMU BOYUTUNDA TÜRKİYE’DE ÇALIŞMALAR VE ULUSAL PROGRAM • Ulusal Programda yer alan sağlık konuları, Türk sağlık mevzuatının Avrupa Birliği sağlık mevzuatına uyumlaştırılmasında bir yol haritası niteliğindedir.

23. AB ile MEVZUAT UYUMU BOYUTUNDA TÜRKİYE’DE ÇALIŞMALAR VE ULUSAL PROGRAM • Ulusal Program’da belirtilen konu başlıkları içinde yer alan sağlık konuları * Malların Serbest Dolaşımı * Kişilerin Serbest Dolaşımı * İstatistik * Sosyal Politikalar ve İstihdam * Çevre * Tüketicinin Korunması ve Sağlık * Uluslararası Gümrük İşbirliği

24. Konu İçerikleri • Malların Serbest Dolaşımı Yürütülen çalışmalar 7 başlık altında toplanmaktadır. a. Gıda b. Deterjanlar c. Psikotrop Maddeler d. Tıbbi Ürünler e. Kozmetikler f. Oyuncaklar g.Tıbbi Cihazlar

25. Konu İçerikleri • Kişilerin Serbest Dolaşımı • Hekim ve diğer sağlık personeli • Genel Avrupa Birliği Mevzuatı’na göre her hekim AB’nin herhangi bir ülkesinde hekimlik pratiği yapma hakkına sahiptir. Ülkelerdeki tıp eğitimlerinin standart olması ve belirli bir kaliteye erişilmesi gerekir. Ancak, AB içindeki büyük farklılıklar devam etmektedir. • Bu farklılıklar nedeniyle bazı ülkeler kendi ülkelerinde çalışmak isteyen hekimlere yönelik sınavlar yapmaktadır (Denklik sınavları) (İngiltere’de PLAB test, Yunanistan’da DIKATSA)

26. Konu İçerikleri • İstatistik 1-Sağlık göstergelerinin oluşturulması 2-Sağlık verilerinin paylaşılması için AB çapında bir network geliştirilmesi. 3-Ortak sağlık ölçütlerinin kullanımı Farklı yaşlarda yaşam beklentisi Sigara ile ilişkili ölüm düzeyi 0-65 yaş standardize ölüm hızı…

27. Konu İçerikleri • Sosyal Politikalar ve İstihdam a. Çalışanların Sağlık ve Güvenliği b. Halk Sağlığı (programı)

28. Konu İçerikleri • Çevre Ulusal Program kapsamında, AB ile mevzuat uyum çalışmalarında çevre konusunda yürütülen çalışmalar şu konu başlıkları altında sürdürülmektedir. 1- Su Kalitesi 2- Hava Kalitesi 3- Toplumsal Koruma 4- Makine ve Araçların Neden Olduğu Gürültü 5- Kimyasallar ve Genetik olarak Değiştirilmiş Organizmalar 6- Atık Yönetimi 7- Endüstriyel Kirliliğin Kontrolü ve Risk Yönetimi 8- Nükleer Güvenlik ve Radyasyondan Korunma 9- İyi Laboratuar Uygulamaları

29. Konu İçerikleri • Tüketicinin sağlığı ve güvenliği Bilimsel komiteler kurulacaktır. Başlıca oluşturulması gereken komite alanları: Gıda Kozmetik ürünleri Gıda dışı ürünler Tıbbi ürünler ve tıbbi cihazlar Toksikoloji Çevre

30. Konu İçerikleri • Uluslararası Gümrük İşbirliği (Tıbbi Amaçlı Ürünler) Doku tipleyici ayıraçlar, İnsan kaynaklı terapötik maddeler, Kan gruplandırma ayıraçları Tıbbi, cerrahi ve laboratuar ekipmanları

31. BAZI SAĞLIK GÖSTERGELERİ -1

32. BAZI SAĞLIK GÖSTERGELERİ -2

33. Teşekkür ederim