Ku czemu zmierza bibliografia XXI wieku?

1. Ku czemu zmierza bibliografia XXI wieku? • Jadwiga Sadowska • Uniwersytet w Białymstoku • Instytut Filologii Polskiej • Zakład Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa

2. Bibliografia XXI wieku • Co zostało z międzynarodowych programów bibliograficznych? • Jaka była bibliografia 30-20-10 lat temu? • Jaki wpływ na rozwój bibliografii ma technologia (Internet)? • Czego oczekuje się od współczesnej bibliografii? • Jaka będzie bibliografia za lat ….?

3. Program UBC – Universal Bibliographic Control • UBC – Program Powszechnej Rejestracji Bibliograficznej (Grenoble 1973) • Idea jednolitej bibliografii narodowej. • każdy kraj opracowuje swoje piśmiennictwo narodowe • każdy kraj stosuje się do norm międzynarodowych (ISBD – International Standard Bibliographic Description,1969-1973-) • każdy kraj udostępnia swoją bibliografię narodową innym (drukowaną, elektroniczną) • MARC (UBC/IM)

4. Kongres w Paryżu 1977 • UBC/IM (Universal Bibliographic Control/International MARC Programme) • ISBD • Bibliografie narodowe • priorytety rejestracji, postać, układ, selekcja • status i zadania narodowych central bibliograficznych • odpowiedzialność za bibliografię narodową, normy, statystykę wydawniczą, CIP, ISBN/ISSN • prawodawstwo EO

5. Kongres w Kopenhadze 1998 • Dokumenty elektroniczne sieciowe • Priorytety rejestracji (każdy kraj decyduje o tym, co zdoła zarejestrować) • Współkatalogowanie/współtworzenie • Postać bibliografii (komplementarność) • drukowana • elektroniczna (CD ROM, online) • mikroformy

6. Etapy rozwoju bibliografii w formie elektronicznej • Etap pierwszy • Współistnienie wersji drukowanej z bibliograficzną bazą danych • Bd jako odzwierciedlenie bibliografii drukowanej • Bibliografia drukowana z bd • Opis bibliograficzny „tradycyjny” w formacie MARC • Jedna instytucja sprawcza

7. Etapy rozwoju bibliografii w wersji elektronicznej • Etap drugi • „odrywanie się” bd od wersji tradycyjnej • częściowa rezygnacja z druku • poszerzanie elementów opisu dokumentu (dane adresowe wydawcy, afiliacja autora, powiązanie dokumentu, streszczenia), • bazy bibliograficzno-abstraktowe • współtworzenie przez kilka ośrodków

8. Bibliografia po 2000 roku • Stan bibliografii na świecie • Opisy bibliograficzne ujednolicone (ISBD, AACR2) • Hasła wzorcowe ujednolicone • Format MARC21 (przewaga) • Bibliografia jako baza danych i jeszcze drukowana lub w PDF • Bibliografia w Internecie • Bibliografia współtworzona • Główny problem: dokumenty elektroniczne w sieci

9. UBC/IM • 2003 - zakończenie programu UBC/IM • Format UNIMARC – nadzór nad rozwojem Biblioteka Narodowa Portugalii • Pozostałe zagadnienia – Alliance for Bibliographic Standards), czyli porozumienie między IFLA a CDNL - Conference of Directors of National Libraries

10. UBC/IM – IABS (cele) • UBC/IM (Univeral Bibliographic Control/International MARC): • koordynacja rozwoju standardów rejestracji bibliograficznej na gruncie narodowym • usprawnienie międzynarodowej wymiany informacji bibliograficznej. • IABS (International Alliance for Bibliographic Standards) : • utrzymywanie, promocja i harmonizacja istniejących standardów służby bibliograficznej i informacyjnej, • długoterminowe archiwizowanie zasobów elektronicznych.

11. Wytyczne IFLA i Biblioteki Kongresu (LC) • 2008 opracowania dotyczące przyszłości rejestracji bibliograficznej: • LC: On the Record : Report of The Library of Congress Working Group on the Future of Bibliographic Control • IFLA: Guidelines for National Bibliographies in the Electronic Age

12. Wytyczne IFLA dla bibliografii narodowych (2008) • Bibliografia narodowa i inne źródła informacji (katalogi biblioteczne, wydawnicze, dostawcy informacji typu Amazon) • Badania użyteczności bibliografii (użytkownicy końcowi, bibliotekarze, księgarze, wydawcy)

13. Wytyczne IFLA • Nierealność rejestrowania całości bieżącej produkcji wydawniczej. • Selekcja dokumentów elektronicznych (maile, chaty, aplikacje, reklamy, gazety …). Rejestrować to, co wartościowe.

14. Wytyczne IFLA • Format zapisu danych: • MARC? XML? … • Nowy format danych zbędny • Konwersja formatów umożliwiająca dostęp do bibliografii przez wyszukiwarki internetowe (np. Google).

15. Wytyczne IFLA - wnioski • 1. Konieczna współpraca środowiska bibliograficznego i bibliotekarskiego z wydawcami, księgarzami, autorami oraz użytkownikami

16. Wytyczne IFLA - wnioski • 2. Zwrócenie uwagi na opracowanie i udostępnianie informacji o zbiorach specjalnych. • 3. Rozważenie współpracy z ośrodkami, które zajmują się digitalizacją zbiorów.

17. Raport Biblioteki Kongresu (2008) • 2006-2008 Grupa robocza przy LC badała: • użytkowników bibliografii i wykorzystanie danych bibliograficznych, • struktury i standardy rejestracji bibliograficznej, • efektywność (ekonomiczność) i organizację prac bibliograficznych.

18. Raport Biblioteki Kongresu • 1. Zwiększyć efektywność tworzenia rekordów bibliograficznych • Eliminacja dublowania; usprawnienie współpracy; wykorzystanie informacji księgarskiej i wydawniczej, katalogowej • Dopracować standardy (uprościć?) • Wykorzystać charakterystyki treściowe dokumentów (CHWD) istniejące w sieci (abstrakty, recenzje, tagi) • Dopracować automatyczną wymianę danych (konwersję) między formatami MARC, CIP, ONIX (Online Information Exchange) • Pomoc wydawców, księgarzy, autorów i czytelników przy tworzeniu rekordów haseł wzorcowych (KHW)

19. Raport Biblioteki Kongresu • PCC 2010, czyli Program for Cooperative Cataloging (USA) zakłada udział przy współkatalogowaniu również indywidualnych osób

20. Raport Biblioteki Kongresu • 2. Skupienie się na opracowaniu i udostępnieniu materiałów unikatowych, mających znaczenie w edukacji i badaniach naukowych (archiwaliów, rękopisów, materiałów dźwiękowych i graficznych, fotografii i map) • Zróżnicowanie stopnia szczegółowości opisu w zależności od typu dokumentu (III stopień?) • Przyspieszenie opracowania

21. Raport Biblioteki Kongresu • 3. Rozwiązania technologiczne. Rola Internetu • Udostępnienie baz danych przeglądarkom internetowym • Przygotowanie formatu czytelnego dla przeglądarek (format automatycznej wymiany danych)

22. Raport Biblioteki Kongresu • 4. Środowisko użytkowników informacji bibliograficznej • Zmiana zasad wyszukiwania bibliotecznego, dostosowanie do sposobów wyszukiwarek internetowych (rangowanie, grupowanie) • Przyjmowanie danych od użytkowników (tagi, współtworzenie bd) • Uproszczenie języków informacyjno-wyszukiwawczych (LCSH, ewentualnie innych JIW)

23. Raport Biblioteki Kongresu • 5. Umocnienie pozycji bibliotekarza poprzez edukację oraz rozwój badań ilościowych i jakościowych dotyczących kosztów, zysków i wartości informacji bibliograficznej, m.in. wpływu globalizacji na jakość lub wartość tej informacji. • Standaryzacja programów nauczania z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. • Wolny dostęp w Internecie lub przynajmniej w przystępnej cenie, udostępnianie na zasadzie e-learningu.

24. Raport Biblioteki Kongresu • Wnioski ogólne. Przyszłość bibliografii • bibliografia zdecentralizowana oparta na współpracy bibliotek, użytkowników (księgarzy, wydawców), sektora prywatnego • Jedno źródło informacji bibliograficznej (bibliografia + kolekcje biblioteczne) • Inne pojmowanie uniwersum bibliograficznego (udział bibliotek, księgarstwa, wydawnictw, twórców baz danych) • Katalogowanie rozproszone

25. Opis bibliograficzny • ISBD – International Standard Bibliographic Description (IFLA) • AACR2 – Anglo-American Cataloguing Rules, wersja druga (Biblioteka Kongresu, Biblioteka Brytyjska) • RDA – Resources Description and Access

26. Format MARC • 1965 – LCMARC (Biblioteka Kongresu) • 1978 – UNIMARC (IFLA) • Lata 80. • Formaty narodowe: MARC-BN, HUNMARC, FINMARC, DANMARC, RUSMARC, MAB …. • 2000 – MARC21 • 2000 – DC (Dublin Core)

27. Zawartość bibliografii narodowych • Kongres w Paryżu (1977) • Podział dokumentów na 3 grupy, minimum: • Książki • Pierwsze numery nowych czasopism • Dokumenty rządowe • Kongres w Kopenhadze (1998) • Tzw. Minimum • Pozostałe typy wg uznania i możliwości narodowych central bibliograficznych • Raport LC - Zmiana priorytetów: dokumenty rzadkie, rękopisy

28. Forma bibliografii • Kongres w Paryżu (1977): • Drukowana (podstawowa), mikrofisze, taśmy magnetyczne • Kongres w Kopenhadze (1998): • Komplementarne: drukowana, elektroniczna, mikrofisze • Od 2000 r.: • Rezygnacja z formy drukowanej, CD, mikrofisz • Baza danych w Internecie • Forma PDF

29. Organizacja prac • Jedna instytucja/biblioteka • Współtworzenie (biblioteki) • 1993 – British National Bibliography • Czechy, Litwa, Finlandia … • 1998 – BazTech • Bibliografie regionalne, dziedzinowe • Współtworzenie (biblioteki + księgarze + wydawcy + inni)

30. Bibliografia 2.0 • Udział nieprofesjonalistów • „pomoc” zewnętrzna w uzupełnianiu bibliografii • Tzw. tagi (słowa kluczowe) • Komentarze, uwagi, propozycje