ERGENLERDE ÖFKE VE SALDIRGAN DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİ

1. ERGENLERDE ÖFKE VE SALDIRGAN DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİ

2. ÖFKE TANIM Öfke: aşırı kızgınlık duygusudur. Öfke gerekli bir duygudur. Öfke duygusunun yaşanma biçimi onu iyi veya kötü kılar.

3. ÖFKENİN ORTAK ÖZELLİKLERİ Plansızlık Evrensellik Kışkırtılabilirlik Öğrenilebilirlik

4. SPEKTRUM KIZGINLIK---> ÖFKE ---> SALDIRGANLIK---> ŞİDDET Diğer olumsuz duygulara oranla daha çok zarar verici bir duygudur.

5. Öfke ve Agresyonda • Empati Eksikliği • Düşük tahammül düzeyleri • Problem Çözme Becerilerinde Yetersizlik • Sosyal Becerileri Kullanmama • Bu duyguların iş halledebilirliği ve tatlılığı

6. Öfkenin Sergilenişi • Öfkenin sergilenişinde sorumlu davranış önemlidir. • Hakkını ararken haksızlık yapma veya başkalarını rahatsız etme yaygın bir davranıştır.

7. Saldırganlık Düzeyi • Agresyonla ilişkili davranışlar belli bir eşiğin üzerine çıktığında davranım bozukluğu, karşı gelme bozukluğu gibi psikiyatrik tanılar alırlar.

8. ERGENLER • Fiziksel ve hormonal değişiklikler • Özerklik • Arkadaş etkisi • Duygusal labilite ve empati eksikliği • Gerçekleşmesi gereken roller

9. BİREYSEL RİSK FAKTÖRLERİ • Erkek • Yoksul • Irk veya azınlıklarda • Şiddet uygulayan bir ailenin üyesi • Çete veya öfke grupları üyesi • Ciddi suç davranışına katılma • Evden kaçma • Evsiz • Alkol ve/veya illegal ilaçlar kullanma

10. BİREYSEL RİSK FAKTÖRLERİ • Erken çocuklukta agresif davranış öyküsü • Komorbid psikiyatrik tanı • Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu • Davranım bozukluğu • Depresyon • Düşük IQ düzeyi • Zayıf okul başarısı • Öğrenme güçlüğü • Fiziksel veya cinsel taciz öyküsü • Şiddet gösteren arkadaşlar • Suç işleyen arkadaş çevresi • Silaha ulaşma kolaylığı

11. AİLESEL RİSK FAKTÖRLERİ • Antisosyal anne-baba • Fiziksel agresif ebeveyn • Katı-cezalandırıcı disiplin metotları kullanma • Ebeveyn tarafından zayıf denetim • Erken yaşlarda tek ebeveynli yaşam • Düşük sosyoekonomik düzey • Ebeveynin alkol veya diğer maddeleri kötüye kullanımı • Evsizlik durumu • Erken çocuklukta ebeveyn çatışması • Anne-babaya düşük bağlanma • Erken yaşta anne-baba ayrılığı veya boşanma • Aile bağlarının zayıflığı

12. ÖFKE VE SALDIRGANLIKLA İLİŞKİLİ SORUNLAR • Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu • İnatlaşma Bozukluğu • Davranım Bozukluğu • Zor Mizaç • Madde Kötüye Kullanımı

13. ÖFKE VE SALDIRGANLIKLA DİĞER İLİŞKİLİ SORUNLAR • Otistik Spektrum Bozukluklar • MentalRetardasyon • Konuşma Bozuklukları • Duygudurum bozuklukları • Psikotik Bozukluklar • Organik Beyin Hastalıkları

14. Birinci Aşama-Korunma • Ailenin şiddetten arındırılması • Toplumun şiddetten arındırılması • Şiddet içeren görüntü ve oyunlardan arındırma

15. Birinci Aşama-Korunma Risklerekarşı korumadır. • Uygunsuz anne-baba disiplini • Düşük zeka veya ders başarısızlığı • Anne-baba çatışması • Düşük sosyoekonomik düzeyi • Suçlu arkadaş çevresi • Dezorganize çevre

16. İkinci Aşama-Korunma Empati, kızgınlığı yönetme ve sosyal problem çözme becerileri eğitimleri ile çocuğun sosyal kompetansını artırma ve agresif davranışları azaltma amaçlanır.

17. KENDİNİ KONTROL ETME • Kendini Tanıma ve Özgüven • Davranış Kontrolü • Duyguların Düzenlenmesi • Düşüncelerin Olgunlaşması

18. YANLIŞ İNANIŞLAR Yanlış Yaygın İnançlar ÖFKENİ BOŞALTIRSAN RAHATLARSIN BAŞKALARINI DEĞİŞTİREBİLİRSİN Doğru Olan ÖFKEYLE BAŞ EDEBİLİRSİN KENDİNE VE BAŞKALARINA ZARAR VERMEDEN ANLATABİLİRSİN

19. Terapi Yaklaşımları • Binişik Bozuklukların Tanınması ve Tedavisi • Bireysel Terapiler - Bilişsel Davranışçı Terapi - Sosyal Beceri Eğitimi - Kızgınlık Yönetimi - Gevşeme ve Sakinleşme Teknikleri • Psikofarmakoloji • Aile, Okul Yaklaşımları, Grup Terapisi

20. KIZGINLIKLA BAŞETME NASIL ÖĞRETİLİR?

21. ÖFKE KONTROL PROGRAMI Bilişsel Hazırlık Aşaması Farkındalık Düzeyini Artırma Aşaması Beceri kazandırma Gerçek yaşama transfer (aktarma)

22. Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması Kızgınlık ve öfke dahil genel duyguların tanıtılması ……………………………………………………………………………………………

23. Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması Kızgınlık dahil genel duyguların tanıtılması Kızgınlık ve öfke duygusunun tanıtılması • Öfkenin şeklini (resmini) çizmek • Öfkenin rengini belirleme (öfke rengi; kırmızı, …) • Öfkeli insan nasıl yürür? • Öfkeli insan nasıl konuşur? göster.... • Öfkeli insan nasıl nefes alır? göster.... • Öfkeli insan nasıl görünür? göster.... • Bir insanın öfkeli olduğunu nasıl anlarız? Rol Oynama

24. Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması Kızgınlık dahil genel duyguların tanıtılması Kızgınlık ve öfke duygusunun tanıtılması Kendisindeki kızgınlık ve öfke duygusunun farkına varması • Ben öfkeliyken nasıl yürürüm?.. • Ben öfkeliyken nasıl konuşurum?... • Ben öfkeliyken nasıl nefes alıp veriyorum?... • Ben öfkeliyken nasıl görünüyorum?...

25. Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması Kendisindeki kızgınlık ve öfke duygusunun farkına varması • Neler öfkelendirir ?.. • Kimler öfkelendirir ?... • Ne kadar öfkelendirir?.... • Ne kadar sürer? • Sonunda ne olur?.... 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

26. Öfke Termometresi

27. Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması Kendisindeki kızgınlık ve öfke duygusunun farkına varması • Öfkeden önceki duygu ne?.... ÖFKE ÜZÜNTÜHAYAL KIRIKLIĞIKAYGIKORKUUTANÇSUÇLULUK

28. Beden Dili Konuşma Dili Beceri Kazandırılması Öfkesini duygu ve davranışla değil, “ben” dilini kullanarak sözel ifade etme (verbalize) öğretilmelidir.

29. Öfke Amaç Amaç Öfke Karşıdaki birey Karşıdaki birey DOĞRU DAVRANIŞ YANLIŞ DAVRANIŞ Beceri Kazandırılması Karşıdaki kişiye amaç iletilirken; ben dilini kullanarak ifade önemlidir (davranışının sizi etkileyen yönü, sizi kızdıran durumu ifade etme).

30. “Ben” dilini kullanmak • Uygun olmayan davranış karşısında ne hissettiğini ifade etmektir. • “Yaramazsın”, “Dikkatsizsin”, “Beni yoruyorsun”, “Beni çok üzüyorsun” • “Gürültü yaptığın zaman rahatsız oluyorum”

31. Beceri Kazandırılması • Grupta iletişim ve geri iletimin verilmesi • Alternatif düşünce ve davranış geliştirmeyi öğretme • Kontrol kimde alıştırmaları.. (kontrol bende alıştırması) • Solunumu düzenleme alıştırmaları • Relaks olmayla ilgili öyküler üretme ve anlatma • Gevşeme egzersizleri • İmajinasyon çalışmaları • Öykülerdeki kahramanları kullanarak öfke kontrol • Okuma alıştırmaları ile konuşmanın renginin değiştirilmesinin öğretilmesi

32. Bilişsel Davranışçı Terapi Yaşanan olumsuzluklara zihnimizin yaptığı yorumlar ve getirdiği açıklamalar; çoğu zaman otomatiktir ve önceki öğreti ve yaşantılarımıza dayalı oluşan şemalara dayalıdır. Bu şemaları değiştirmek zor olsa da imkansız değildir.

33. Öfke Kontrolünde İÇ KONUŞMA Öfkeden Önceki DUYGUYU VE İÇ KONUŞMAYI YAKALAMA ÖFKEYİ TETİKLEYEN BEKLENTİLERİ GERÇEKÇİ BEKLENTİLERLE DEĞİŞTİRME

34. Öfkeyi Köpürten veya Yatıştıran İç Sesler Benden taraf olan BEN Eşitlikçi düşünen haksızlık yapmak istemeyen BEN

35. Benden taraf olan BEN Bütün istediklerim olmalı İstediklerim hemen olmalı Önce benim istek ve ihtiyaçlarım karşılanmalı Benim istek ve ihtiyaçlarım daha önemli İnsanlar ben söylemeden ne istediğimi anlamalı Biri beni gerçekten seviyor ise neye ihtiyacım olduğunu ve ne istediğimi bilir Biri beni gerçekten seviyorsa istediklerimi bana verir veya elde etmem için bana yardım eder

36. Eşitlikçi düşünen haksızlık yapmak istemeyen– gerçekçi BEN İstediğim şeylerin bazılarını elde edebilirim İstediğim şeylerden bazıları hiç bir zaman olmayabilir Çoğu isteğimin gerçekleşmesi için beklemem gerekir Her insanın kendince önemli farklı istek ve ihtiyaçları vardır Herkes ne istediğimi ve neye ihtiyacım olduğunu bilemez Onlarla paylaşmazsam insanlar ne istediğimi ve neye ihtiyacım olduğunu bilemezler İnsanlar beni sevse de istediklerimi yapmayabilir yada yapmak istemeyebilir

37. “Onlar senin canını yaktı / korkuttu bu yanlarında mı kalacak sen de onlara gününü göster” Tamam canım yandı ama şimdi iyiyim. Topu bilerek üzerime atmadılar. Başka ne hissediyorsun, aklından neler geçiyor? “Sana hiç önem vermiyorlar, öyle olsaydı dikkat ederlerdi?” Oyuna dalınca insan etrafı unutur. Ali bana karşı her zaman saygılı bir öğrenci olmuştur. Diğerleri beni tanımıyor bile.

38. Öfkeyi Yatıştıran ve Öfkeyi ArtıranİÇ KONUŞMA SATAŞMA yada KIŞKIRTMA karşısında içinden neler söylüyor? ÖFKEYİ ARTIRAN “bilerek canımı yaktı” “kimse benimle alay edemez” “beni küçük düşürmek istiyor” “bana yaptıklarının cezasını çekmeli” ÖFKEYİ YATIŞTIRAN “istemeden oldu” “alaylarına karşılık vermeye değmez” “alaylarına önem verip kızarsam onun istediği olacak” “insanları dikkatini çekmek istiyor” “onun cezasını vermek için uğraşırsam ben zarar göreceğim” “öfkemi ve davranışlarımı kontrol edebilirim”

39. ÖFKE GÜNLÜĞÜ

40. ÖFKE GÜNLÜĞÜ (Hassle Log)Larson ve Lochman NEREDE? (ör. Sınıfta, koridorda, evde) NE OLDU? (ör. Birisi vurdu, “hayır” dedi ya da itiraz etti, alay etti, bir şey yapmamı söyledi, bir eşyamı aldı vb.) BEN NE YAPTIM? (ör. Bağırdım, üstüne yürüdüm, ittim, oradan uzaklaştım, öğretmene söyledim vb.) NE KADAR ÖFKELENDİM? 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ÖFKEMİ KONTROLDE NASILDIM? (Çok iyi, iyi, iyi değil)

41. KASITLI MI? yoksa İSTEMEDEN Mİ?(Davranışın nedenini açıklarken sosyal ipuçlarına dikkatin önemini gösteren bir aktivite) Arkadaşına merhaba dedin ama o cevap vermedi. Annen masayı toplamanı istedi. Öğretmenin seni başka bir isimle çağırdı. Yemekte tepsine arkadaşının ayranı döküldü. Arkadaşın doğum gününde hediye almadı. Önüne bakmadan yürüyen arkadaşın çantana çarptı. Bir arkadaşın kalemini aldı ve geri vermedi. Bir arkadaşın sana isim takarak eğlendi. Birisi sert bir bakış attı.

42. Farmakolojik Tedavi Yaklaşımları

43. Farmakolojik Tedavi Yaklaşımları

44. Sabrınız İçin Teşekkürler....