Subjectieve pakkans en subjectieve strafkans voor verkeersovertredingen

1. Subjectieve pakkans en subjectieve strafkans voor verkeersovertredingen Dr. Peter Silverans Studiedag Verkeershandhaving, 19 februari 2009, Brussel 1

2. Attitudemetingen verkeersveiligheid • Driejaarlijkse grootschalige enquêtes • Representatieve steekproef van (min.) 1000 bestuurders • Gestratificeerd volgens gewest • Face-to-face enquête over: • Attitudes ten aanzien van verkeersveiligheidsmaatregelen • Gepercipieerde risico's en (on)veiligheidsgevoelens • Zelfgerapporteerd gedrag • Gepercipieerde pakkans en strafkans • Zelfgerapporteerde controles en straffen ("objectieve" pakkans) • Edities: 2003 - 2006 - 2009 (gepland)

3. Bevraging subjectieve pakkans • Hoe groot is volgens u de kans om tijdens een typische autorit te worden gecontroleerd door de politie op het... • rijden onder invloed van alcohol • rijden onder invloed van illegale drugs (Illegale drugs : Cannabis en zijn derivaten, opium en zijn derivaten, cocaïne, ecstasy, amfetaminen, LSD en hallucinogene paddenstoelen) • niet dragen van de gordel door de bestuurders en de passagiers • naleven van de snelheidsbeperkingen door de bestuurder (inclusief controle door politiewagen met camera en/of onbewaakte flitscamera´s) • Antwoordalternatieven: Heel weinig kans - weinig kans - gemiddelde kans - grote kans - zeer grote kans

4. Resultaten subjectieve pakkans Percentage grote + zeer grote kans antwoorden: • Doelstelling SGVV 2002: 90% "zeer grote kans" antwoorden voor alcohol en drugs • Evolutie pakkans moeilijk interpreteerbaar

5. Subjectieve pakkans i.f.v. Gewest: Geslacht: Leeftijd:

6. Subjectieve pakkans in Europa: • Thema's: • snelheid • alcohol • Bron: Sartre 3 (2002) • Snelheid > alcohol • Pakkans in België t.h.v. Europees gemiddelde

7. Zelfgerapporteerde alcoholcontroles • Sartre 3 (2002): 25% gecontroleerd in laatste 3 jaar • Europese vergelijking:

8. Zelfgerapporteerde alcoholcontroles Attitudemeting 2003: • "Hoe vaak sinds u rijdt bent u gecontroleerd voor rijden onder invloed van alcohol" • 24% werd ooit gecontroleerd, 76% nooit • Attitudemeting 2006: • "Hoe vaak gedurende de voorbije 12 maanden heeft de politie een ademtest van u afgenomen?" • 7.5% werd gecontroleerd in afgelopen jaar: • 6.2% één keer • 1.3% twee of meer keer • Significant effect van gewest: Vlaanderen: 9% - Wallonië: 5%

9. Zelfgerapporteerde alcoholcontroles per gewest en leeftijd - Grote BI-en - Vlaanderen: quasi-random - Wallonië: selectief

10. Evaluatie pakkans alcohol • Doelstellingen Staten Generaal Verkeersveiligheid: • 2002: • minimum 90% "zeer grote kans" tegen 2005 • jaarlijks één bestuurder op 10 testen (= 625000 / jaar) • 2007: • jaarlijks één bestuurder op 3 testen (= 2.100.000 / jaar) • alle bestuurders betrokken in letselongeval testen (cf. COL 8/2006) • Onvoldoende gegevens m.b.t alcoholcontroles: • BOB-campagnes: 173.343 in 2008/2009 • Federale politie: 116.228 in 2007 (inclusief BOB-campagne) • Geëxtrapoleerd vanuit 7.5% zelfgerapporteerde controles in attitudemeting 2006: 470.000 in 2006

11. Pakkans ROI alcohol bij ongeval Evolutie van het percentage op alcohol geteste en positieve bestuurders betrokken in een letselongeval: Source : SPF Economie DG SIE / Infographie : IBSR

12. Subjectieve strafkans • Definitie: gepercipieerde kans effectief gestraft te worden na vaststelling van verkeersovertreding door politie • Attitudemeting 2003: "Wat is de kans te worden gestraft (boete, intrekking rijbewijs, gevangenisstraf, openbare dienstverlening, etc.) als de controle positief blijkt voor: - rijden onder invloed van alcohol - rijden onder invloed van illegale - het niet dragen van de gordel - overdreven snelheid Antwoordalternatieven: heel weinig kans - weinig kans - gemiddelde kans - grote kans - zeer grote kans

13. Subjectieve strafkans 2003 • Relatief lage subjectieve strafkans voor alle thema's: • Verwacht percentage grote en zeer grote kans: 90 à 100 procent • Interpretatieprobleem: • lage kans op verbalisatie ("waarschuwingen" - cf. hoge strafkans snelheid) versus lage subjectieve kans effectieve afhandeling van PVs?

14. Meting subjectieve strafkans 2006 Subjectieve kans op straf = subjectieve kans op proces verbaal na positieve controle + subjectieve kans op straf na opstellen proces verbaal Meting 2006: • "Hoe groot is de kans om een proces-verbaal te krijgen als de controle positief blijkt voor ..." • "Hoe groot is de kans om effectief te worden gestraft nadat er een proces-verbaal is opgesteld voor ..." • Zelfde 4 themas: ROI alcohol & drugs, gordel, snelheid

15. Resultaten subjectieve strafkans 2006 fds • Strafkans blijft zeer klein (wel hoog in vgl met pakkans) • Geen verschil tussen kans op PV en kans op straf na PV • Interpretatie ?? • 2009: in-depth interviews bij "kleine kans" antwoorden

16. Draagvlak voor handhaving in België Attitudemeting 2006: • > 80% bestuurders vindt dat minstens 1 thema onvoldoende gehandhaafd wordt • voor snelheid, alcohol & drugs vindt 50% dat er onvoldoende gehandhaafd wordt • enige effect van gewest: snelheid

17. Draagvlak voor handhaving in Europa Sartre 3: "In welke mate u er voor of tegen dat de overheid meer aandacht zou besteden aan meer handhaving van het naleven van verkeersregels?" • België: 80% voor meer handhaving van verkeersregels • Hoger dan Europees gemiddelde

18. Besluit • Subjectieve pakkans én subjectieve strakans zijn cruciale determinanten v. gedrag (cf. Elvik & Vaa, 2004) • Subjectieve pakkans: • ver onder doelstellingen Staten Generaal • relatief hoger voor snelheid • aanbevolen maatregelen: • verhogen van de objectieve pakkans (+: draagvlak handhaving) • handhavingscommunicatie • Subjectieve strafkans: • handhavingscyclus: strafkans moet pakkans volgen • voorlopige conclusie: ligt laag, maar verder onderzoek nodig

19. Info & contact • www.ibsr.be - www.bivv.be • - Menu publicaties & materiaal • - Sub-menu "onderzoek" => • Mail to: Peter.Silverans@ibsr.be

20. Dank u voor uw aandacht