Nebulizatörler; tipleri, avantajları, dezavantajları, endikasyonları

1. Nebulizatörler; tipleri, avantajları, dezavantajları, endikasyonları Doç.Dr. Hakan Günen İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı MALATYA

2. Tarihçe • Hipokrat zamanından beri buhar tedavilerinin göğüs hastalıklarında kullanıldığı bilinmektedir (4000 yıl önce Ayurveda-Hint) • Modern zamanda ilk olarak 1800’lü yıllarda Sir Alexander Crichton kaynayan tütün buharını TBC tedavisinde kullanmıştır • 1859 Fransa: bu tedavinin yaygın olarak yapılabilmesi için taşınabilir ilkel bir cihaz piyasaya sürülmüştür. • Latince nebula (duman) kelimesinden gelen NEBULİZATÖR kelimesi ilk defa 1872’de kullanıldı. Daha sonra ilk kez “sıvıyı tıbbi amaçlı olarak buhara çeviren alet” anlamına gelen NEBULİZATÖR kelimesi detaylı olarak 1874’te tanımlandı (Shorter Oxford Dictionary. 3rd ed. Oxford; Clarendon Press) • Nebulizatör teknolojisinde elektrik, 1930’lu yıllar • 1930 The DeVilbiss cam jet nebulizatör • 1950 The Wright jet nebulizatör • 1960 ilk Ultrasonik nebulizatör

3. Nebulizatör tipleri • Jet nebulizatörler (kompresörlü) • Ultrasonik nebulizatörler

4. Jet Nebulizatörler • Elektrik kompresörü aracılığı ile kuvvetli şekilde itilen gazın veya daha önceden komprese olmuş gazın (oksijen veya hava) venturi ismi verilen küçük delikten geçerken bu deliğin etrafındaki sıvıyı negatif basınçla emerek buhar-buğu haline getirmesi esasına dayanır. • Büyük partiküller nebulizatörün çeperine yapışarak geri dönerken, küçük partiküller inhale edilir. • Akım hızı 6lt/dk ve üstü olmalıdır

5. Klasik jet nebulizatör

6. Jet nebulizatörler • Open vent jet nebulizatörler; Daha fazla nebulizasyonu daha kısa sürede yapma amacı ile dizayn edilmişlerdir. Negatif hava akımı ayrıca ekstra deliklerden daha fazla hava girmesini sağlar ve daha kısa sürede daha çok nebulizasyona neden olur

7. open vent jet nebulizatör

8. Ultrasonik Nebulizatörler • Teknolojisi jet nebulizatörlerden tamamen farklıdır • Piezo elektrik kristaline gelen elektrik akımı kristalde yüksek frekansta bir titreşim oluşturur. Bu titreşim yüksek frekansta ses dalgaları yayılmasına neden olarak bu dalgaların sıvının üst yüzeyine çarpmasıyla aerosol haline gelmesini sağlar. • Büyük partiküller nebulizatör içinde kalırken küçük partiküller inhale edilir • Üretilen US frekansı 0,8 MHz’in üzerinde olmalıdır (10 watt/cm2 )

9. Ultrasonik nebulizatör

10. Nebulizatör alt tipleri • hasta tarafından tetiklenen (dozimetrik) • kendi kendine tetiklenen (breath assisted)

11. Hasta tarafından tetiklenen (dozimetrik) open vent jet nebulizatör

12. Kendi kendine tetiklenen (breath assisted) open vent jet nebulizatör

13. İnspiryum/ekspiryum gaz dağılım oranları ve miktarları

14. Partikül büyüklükleri ve depo edilme kapasiteleri -1 • Çok büyük partiküller nebulizatör (>15µm) haznesinden dışarı hiç çıkamaz. • 5-15 µm çapındaki partiküller büyük hava yollarına takılır. • 1-5 µm çapındaki partiküller hava yollarının en alt kısımlarına kadar ulaşıp depo edilir. • 1 µm çapından küçük partiküller havayollarında asılı kaldıkları için tekrar ekspire edilir.

15. Partikül büyüklükleri ve depo edilme kapasiteleri -2

16. Nebulizatörlerde Genel Kurallar • Her ilacın yoğunluğu aynı değildir (bronkodilatör-antibiyotik). • Tüm ilaç volümü nebule edilemez. • Jet nebulizatörlerde nebul zamanını kısaltmak için akım arttırılırken, US nebulizatörlerde güç arttırılır. • Jet nebulizatörlerde akım arttıkça nebül partikülleri küçülür. • Jet nebulizatörlerde ilacın miktarı arttıkça ölü hacim azalır. • Nebül süresinin 10 dakikayı aşmamasına özen gösterilmelidir.

17. Jet nebulizatör ve Ultrasonik nebulizatörlerin karşılaştırması Ultrasonik nebulizatörlerin avantajları • Ultrasonik nebulizatörler daha küçük ve sessizdirler • US nebulizatörler daha hızlı nebulizasyon sağlar • US nebulizatörlerde geriye kalan ilacın konsantrasyonu değişmez (ısınmaya bağlı ko-faktör)

18. Jet nebulizatör ve Ultrasonik nebulizatörlerin karşılaştırması Jet Nebulizatörlerin Avantajları • Jet nebulizatörler US nebulizatörlere göre ilaç soluyonlarını daha etkin şekilde küçük parçalara ayırıp nebul hale getirebilmektedirler (ortalama 1,5-4’e karşı 3-7 µm). • Ultrasonik nebulizatörler ilacın yapısını bozabilir (ısınmaya bağlı). • Jet nebulizatörlerde daha az ölü hacim kalır (ortalama 0,88 ml’ye karşı 1,32 ml).

19. Jet nebulizatör ve Ultrasonik nebulizatörlerin karşılaştırması Jet Nebulizatörlerin Avantajları • Jet nebulizatörler daha küçük inspiratuar akımlarda da çalışır • Jet nebulizatörler birden fazla ilacı aynı anda nebul hale getirebilir • Jet nebulizatörler hava yollarında irritasyon yapmaz • Jet nebulizatörler US nebulizatörlerin aksine pulmoner mekaniklerde değişme ve arter kan gazlarında bozulma yapmaz (5-22 mm Hg)

20. Tüm bunlara dayanarak; • Jet nebulizatörler günümüzde daha yaygın olarak kullanılmaktadırlar.

21. Yaygın nebulizatör uygulamaları • Bronkodilatörler • Kortikosteroidler • Antibiotikler • NO • Prostocyclin • Surfactant • Gen terapilerinde viral ve non-viral vektörler • Anestezik ajanlar • Mukolitikler • İnsülin • Morfin

22. Bazı Jet nebulizatörlerin piyasa isimleri • Konvansiyonel jet nebulizatörler; Mizer, Pulmoaide, Acorn, Cirrus • Dozimetrik jet nebulizatör; Pari LL, Circulaire, AeroEclipse • Open Vent nebulizatör; Sidestream • Breath assisted, open vent jet nebulizatör; Ventstream, Pari LC Plus, Pari LC İnhaler, Pari IS2, PortaNeb

23. Bazı Ultrasonik nebulizatörlerin piyasa isimleri • DeVilbiss Aerosonic • Siemens 345 • DeVilbiss Pulmosonic • SpiraUltra • Mist-O2-Gen EN140 • Monaghan 650 • Omron NE-U10

29. TEŞEKKÜRLER Joseph L. Rau, Jr., Ph.D., RRT Georgia State University, USA