MALE HIDROELEKTRANE U REPULICI SRPSKOJ , BiH RADIONICA, 11. MART 2009. BANJA LUKA

1. MALE HIDROELEKTRANE U REPULICI SRPSKOJ, BiH RADIONICA, 11. MART 2009. BANJA LUKA “Mapa puta za izgradnju malih hidroelektrana u Republici Srpskoj” mr Dragoljub Malić, dipl.inz.el.

2. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • U RS je registrovano je oko 450 stalnih vodotoka, • Večina (90%) spada u male vodotoke, ostali su srednji ili veliki vodotoci, • Nisu sve MHE ekonomski isplative, za sada je teško procjeniti koliko od ovog potencijala spada u ovu kategoriju, • U zemljama zapadne Evrope danas se investira u objekte MHE koji su od 60ih do 90ih godina prošlog vijeka svrstavani u ekonomski neisplative, • Opredjeljenost tih zemalja za iskorištenjem prirodnih obvnovljivih resursa potaknutog globalnim problemom emisije štetnih gasova u atmosferu, • Mogućnost dobivanja „zelenih certifikata“ koji poboljšavaju ekonomičnost projekta 2/22

3. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Uslov koji direktno utiče na opredjeljenost investitora da (ne)investira u MHE jeste ekonomska isplativost projekta i zakonska regulativa, • 2002. godine donešen Zakon o koncesijama u Republici Srpskoj koji je zakonski okvir ulaganja u izgradnju MHE • Odlukom Vlade RSMHE se smatraju objekti ukupne instalisane snage manje od 5 MW, • Zakonska procedura do danas doživjela značajne izmjene, 3/22

4. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Do koncesije za MHE se može doći na dva načina: • Učešćem na javnom pozivu – tenderu, kojeg organizuje Ministarstvo za IndustrijuEnergetiku i razvoj. • Podnošenjem tzv. samoinicijativne ponude • U oba slučaja potrebno je izraditi/priložiti tzv. Idejno rješenje (Studija Izvodljivosti) kao prvi korak u izradi tehničko-investicione dokumentacije • Studije Izvodljivosti rađene su na bazi postoječih Studija hidroenergetskog korištenja vodotoka • Za vodotoke koji nisu tretirani ovim studijama vrsena su simultana mjerenja I koreltivna analiza vodotoka sa vec postojecim hidroloskom statistikom 4/22

5. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Tokom 2003/2006 realizovan prvi projekat izgradnje privatne MHE u RS, BiH (preduzeće Eling Inžinjering, koncesija za MHE “Divič” na rijeci Vrbanji, opština Kotor Varoš) • Primjenjivana postojeća zakonska akta i propisi Republike Srpske te lokalne zajednice, opštine Kotor Varoš • Opština je imala veća ovlaštenja: izdavala Urbanističku saglasnost ,pribavljala ekolosku studiju i izdavala Građevinsku dozvolu 5/22

6. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • U toku zadnje četiri godine došlo je do otežanih postupaka po pitanju nadležnosti u izdavanju dozvola i saglasnosti. • Usložnjavaju se procedure za izdavanje najbitnijih dozvola(urbanisticke, ekoloske seglasnosti. itd) • Opština u dosta slučajeva odbija izdatiurbanisticke saglasnosti/odobrenja,i ignorise odluke Vlade RS. • Istovremeno je povećana i uloga Republike, prije svega Ministarstva za prostorno uređenjegradjevinarstvo i ekologiju 6/22

7. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Izdavanje Urbanističke saglasnosti za Izgradnju MHE, čest je slučaj da Opstinška odjelenja za urbanizam zahtijevaju izradu ili izmjenu Regulacionih Planova , umjesto da zatraže stručno misljenje, formiranjem kostrucne komisije ili licencirane ustanove za ovu vrstu poslova ( u skladu člana 70.zakona o uredjenju prostora) 7/22

8. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Odjelenje za prostorno uredjenje, stambeno komunalne poslove na nivou opštine izdaje Urbanističke saglasnosti : Za izgradnju MHE “Pogoni za proizvodnju hidroelektrične energije sa ukupnom instalisanom snagomdo 5 MW. Za izdavanje urbanističkih saglasnosti za objekte koji ne spadaju u ovu kategoriju(Ukupna instalisana snaga veća od 5MW) nadležno je Ministarstvo za prostorno uredjenje gradjevinarstvo i ekologiju. 8/22

9. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Za izgradnju MHE u RS potrebno je više podrške od Vlade RS i Nadležnih Ministarstva; • Ministarstva za Privredu Industriju Energetiku i Rudarstvo : da stvore povoljniji tržišni ambijent u RS kroz energetsku politiku iskoristavanja obnovljivih izvora energije, koji će motivisati potencijalne investitore da grade MHE uz adekvatne cijene el. energije za proizvedeni kWh u MHE • Ministarstvo za prostorno uredjenje gradjevinarstvo i ekologiju;da pojednostave procedure pribavljanja potrebnih saglasnosti i skrate vrijeme za izdavanje odobrenja za izgradnju MHE u RS 9/22

10. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Zakonska procedura definisana od strane Ministarstva za prostorno uredjenje gradjevinarstvo i ekologiju predviđa izbor ovlaštene kompanije za izradu Ekološke Studije • Nakon toga slijedi obavezna javna rasprava • Projekti MHE koji ne spadaju u ovu kategoriju ne moraju proći kroz ovu proceduru • Za iste je potrebno izraditi tzv. Procjenu uticaja na okolinu • Nije potrebno obaviti javnu raspravu 10/22

11. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Dodatne izmjena zakonske regulative i procedura odrazile su se i na nižim nivoima vlasti-Opštinski nivo. • Opštine su nadležne za provođenje postupka dodjele ekološke saglasnosti za objekte do 1 MW 11/22

12. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Da bi se uopste moglo aplicirati za pomenute dozvole potrebno je posjedovati određenu tehničku dokumentaciju: • Glavni projekat • Studija- procjene uticaja na okolinu ili Eleborat- Procjene uticaja na okolinu • Glavni projekat je potrebno revidovati, što u skladu sa zakonskim odredbama može vršiti kompanija registrovana od strane Ministarstva za prostorno uredjenje gradjevinarstvo I ekologiju • Izradu elaborata “Procjena uticaja na oklinu” može obaviti projektant ili pak lice koje posjeduje dozovolu (stručni ispit) za ovu djelatnost • Studiju procjene uticaja na okoliš mora izraditi ovlaštena kompanija • Reviziju iste, nakon sprovedene javne rasprave, vrši licencirana kompanija.

13. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • U praksi postoje razliciti pristupi opština kada su u pitanju procedure pojedinih saglasnosti. • Tako je moguće da se desi da jedna Opština izda urbanisticku saglasnost na bazi pozitivne ocjene stručne komisije ili kompanije, a u drugoj Opštini zahtijevaju donosenje ili izmjenu Regulacionog plana. 13/22

14. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Radikalan primjer je Opstina Foca, gdje nadlezni vise od 4 godine uporno odbijaju izdavanje urbanističke saglasnosti za izgradnju 3 MHE na rijeci Govzi-pritoka rijeke Bistrice, iznalazeći neosnovane razloge; • 2005 godine se pozivaju na Prostorni plan RS, • 2006 godine traže da se donese Regulacini plan Miljevina • 2007 godine traže čekanje dok se neizradi studija; Hidroenergetsko iskoristenje Gornjeg toka rijeke Drine • 2008 godine navode da je istekao prostorni plan Opštine • 2009 godine koncesionar je zvanično obavijesten od strane EPRS da navedena studija uopste netretira sliv rijeke Bistrice, itd. 14/22

15. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • U cijeloj priči oko izdavanja dozvola potrebno je uključiti i REERS – Regulatornu agenciju za energiju u RS • Prethodne dozvole za izgradnju • Dozvole za proizvodnju električne energije, i opcionalno • Dozvole za snabdijevanje električnom energijom drugog reda • Vlasnik jedne od navedenih dozvola dužan je, u skladu sa uslovima dozvole, redovno obavještavati REERS o stavrima definisanim u uslovima 15/22

16. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • U skladu sa Zakonom o vodama potrebno je dodatno pribaviti i “vodoprivrednu dozvolu” • U zavisnosti od kategorije objekta definisana je i nadležna institucija za dodjelu ovog vodoprivrednog akta 16/22

17. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • U cijelu ovu priču je potrebno uključiti i problematiku priključka MHE na distributivnu mrežu • Oblast nije definisana zakonski • Koncesionar je u podređenom položaju • Postoje pravila o tehničkom priključku MHE na distributivnu mrežu • Uslovi iz prethodne EE saglasnosti na štetu koncesionara 17/22

18. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Dozvole potrebne za apliciranje za Urbanističku saglasnost • Vodoprivredne smjernice; Ministarstva šumarstva, poljoprivrede i vodoprivrede • Rješenje – Saglasnost za trajnu promjenu namjene poljoprivrednog zemljišta od strane Ministarstva šumarstva, poljoprivrede i vodoprivrede (ili nadležnog ministarstva) • Mišljenje službe za privredu, stambeno-komunalne poslove, finansije i budžet Opstine 18/22

19. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” 4. Saglasnost za izgradnju vezano za zaštitu kulturno-istorijskog naslijeđa od strane Republičkog zavoda za prostorno planiranje i zaštitu kulturno-istorijskog naslijeđa 5. Telekom Saglasnost za izvođenje radova od strane nadležnog telekom operatera 6. Načelna komunalna saglasnost lokalnog komunalnog preduzeća 7. Načelna komunalna saglasnost šumskog gazdinstva (za korištenje šumskog puta i polaganje cijevovoda kroz šumsko zemljište) 10. Mišljenje Opštinske komisije za davanje stručne ocjene u postupku izdavanja urbanističke saglasnosti 11. Prethodna elektroenergetska saglasnost od nadležnog operatera distributivne mreže. 19/22

20. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Pored navedenih dozvola/saglasnosti koncesionar treba pribaviti i: • Dokaz o rješenim imovinsko-pravnim odnosima • Konačnu saglasnost za promjenu namjene zemljišta • ... 20/22

21. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Za primjer uzećemo 107 koncesija koje je vlada RS dodjelila februaru 2006. godine. • investitorima je bilo potrebno skoro 8 mjeseci da dobiju Urbanističku saglasnost • Nakon izrade i revizije Glavnog projekta i prikupljanja potrebnih dozvola podnijeli su zahtjev za izdavanjem Građevinske dozvole • Investitori očekuju da će dobiti Gradjevinske dozvoleu roku od 8 mjeseci, dakle ukupno 16 mjeseci os dana započete procedure. • Kada se uzme vrijeme potrebno za izradu; Studije izvodljivosti,Idejnog projekta i Glavnog projekta ,koncesionaru je minimalno potrebno vrijeme je od 24-36 mjeseci da bi započeo izgradnju 21/22

22. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” ZAKLJUČCI • Postoji zakonska regulativa za ovu oblast • U praksi preklapanje pojedinih nivoa odlučivanja i opstrukcije Opštinskih vlasti • Izrazito dugo vrijeme potrebno za dobivanje potrebnih dozvola, od 16-24 mjeseca • Značajna uloga “ekološkog aspekta” projekta, što u skladu sa zakonskim procedurama značajno usporava projekat 22/22

23. Radionica: Male hidroelektrane u Republici Srpskoj, 11. mart 2009. “Mapa puta za male hidroelektrane u Republici Srpskoj” • Potrebno jače djelovanje MinistarstvazaIndustrijuEnergetikuiRudarstvosaMinistarstvomzaprostornouredjenegradjevinarstvoiekologiju • IzdavanjeurbanističkihsaglasnostiiGradjevinskihdozvolaprenijetisa OpštinananivoMinistarstvazaprostornouredjenjegradjevinarstvoiekologoju, da bi se izbjeglešpekulacijelokalnevlastipo opštinama Hvala Na Pažnji, Eling Inženjering Svetog Save 87 a 74270 Teslić www.eling.rs.ba