Volkan YAĞCI 2010 - Artvin

1. HOPA CANKURTARAN MEVKİİNDEKİ SIK VE SEYREK YETİŞTİRİLEN VE İLK ARALAMA ÇAĞINA GELEN DOĞU KAYINI MEŞCERELERİNİN BİYOKÜTLE ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ(YÜKSEK LİSANS TEZİ) Volkan YAĞCI 2010 - Artvin

2. Amaç; 24-25 yaşlarındaki sık ve seyrek olarak yetiştirilen kayın meşcerelerinde; 1-Toprak altı ve toprak üstü biokütle miktarlarının belirlenmesi 2- Karbon miktarlarının belirlenmesi 3-Toplam biokütle ve karbon değerleri üzerine etkilerinin ortaya konulmasıdır.

3. ARAŞTIRMA ALANI Araştırma Alanı Artvin İli Hopa İlçesiCankurtaran Mevkiindedir.

4. ARAŞTIRMA ALANI • Bölge Müdürlüğü : Artvin Orman Bölge Müdürlüğü • İşletme Müdürlüğü : Arhavi Orman İşletme Müdürlüğü • İşletme Şefliği : Hopa Orman İşletme Şefliği • Mevkii : Cankurtaran • Meşcere tipi : Knb3 • Yükseltisi : 800 m • Bakısı : Kuzey • Eğimi : 300 • Yamaç durumu : Orta Yamaç

6. Alanın geçmişi Araştırma alanı olan Hopa–Cankurtaran Mevkiinde 1984–1985 yıllarında Kayın Meşcerelerinde yapay yolla genleştirme çalışmaları yapılmıştır. Yaşlı ağaçlar alandan uzaklaştırıldıktan sonra örtü temizliği ve toprak işlemesi yapılarak 2+0 yaşında kayın fidanları dikilmiştir. 350 ha büyüklüğünde alanda suni gençleştirme yapılmış olup bu alanların 5 hektarlık bir bölümüne 7500 adet/ha (sık), geri kalan 345 ha’lık bölümüne ise 2500 adet/ ha (seyrek) kayın fidanı dikilmiştir. 2008 yılına kadar bu alanlara Silvikültürel anlamda herhangi bir müdahale yapılmamıştır.

7. Seyrek olarak yetiştirilen deneme alanından bir görünüm Sık olarak yetiştirilen deneme alanından bir görünüm

8. Materyal ve yöntem Materyal Araştırmanın ana materyalini Artvin İli Hopa İlçesine bağlı, Cankurtaran Mevkiindeki Sultan Selim dağına doğru yayılış gösteren suni olarak gençleştirilen sık ve seyrek genç doğu kayını ormanları oluşturmaktadır. Araştırma sırasında deneme alanlarının sınırlarının belirlenmesinde çelik şerit metreler kullanılmıştır. Ağaçlara numara verilirken yağlı boya, ağaçların çaplar ölçülürken de çap ölçerler kullanılmıştır. Toprak üstü biokütlenin (gövde, dal, yaprak) belirlenmesi amacıyla Doğu kayını için Saraçoğlu (1998)tarafından geliştirilen regresyon denklemi ve biokütle tabloları kullanılmıştır. (Saraçoğlu, 1998).

9. Araştırma alanında seçilen ağaçların çapı çap ölçerlerle, Boyları ise çelik şerit metre ile ölçülmüştür. Deneme ağaçlarının kesilmesi motorlu testere, gövdeden dalların ayrılması balta, kesilen parçaların tartılmasında da el kantarı kullanılmıştır. İnce kök örneklemesi yapmak içinde 6.4 cm çapında ve 35 cm uzunluğunda çelik silindirik boru ve silindiri toprağa çakmak için balyoz kullanılmıştır. Örneklerin kuru ve yaş ağırlıklarının tespitinde elektronik terazi kullanılmıştır. Örneklerin laboratuara taşınmasında da polietilen torbalar kullanılmıştır.

10. Yöntem Araştırma alanında 9’u sık yetiştirilen meşcereden 9’u da seyrek yetiştirilen meşcereden olmak üzere toplam 18 adet deneme alanı seçilmiştir. Seçilen deneme alanlarının homojen olmasına özen gösterilmiştir. Deneme alanlarının boyutları 20 x 20 m = 400 m2 olarak belirlenmiştir. 400 m2 içinde olan bütün ağaçlara yağlı boya ile numara verilmiş ve her bir ağacın kökten 1.30 m yüksekliğindeki göğüs yüksekliği (d1.30) çapları iki yönlü olarak ölçülmüştür. Toprak üstü biokütle Saraçoğlu’nun hazırladığı biokütle denklemleri dikkate alınarak uygulanmıştır. Araştırma alanında deneme ağaçlarının seçiminde canlı, tepesi sağlam, tek gövdeli, sağlıklı özellikteki bireylerden olmasına özen gösterilmiştir.

12. Kalın kök (> 5 mm) biokütlesinin belirlenmesi amacıyla her bir deneme parselinde 1 adet 0.6 x 1.8 m boyutlarında toplam 9 adet toprak profili açılmıştır. Her bir profilde topraktan çıkarılan kökler 0-20, 20-40, 40-60, 60-80, 80-100, 100-120, >120 cm derinlik kademelerine göre ayrılmış olup açılan çukurlar kalın köklerin indiği derinliklere kadar kazılmıştır. Elde edilen kök örnekleri 70 C de 24 saat süre ile kurutulmuştur. Kurutulan örnekler 0.001 gr hassasiyetteki terazide tartılarak gerekli dönüşümler yapıldıktan sonra hektardaki kalın kök biokütlesi belirlenmiştir.

14. İnce (2-5mm) ve kılcal (<2mm) kök biokütlesinin belirlenmesi amacıyla her bir deneme parselinden 6 adet kök örneği, 6.4 cm çapında ve 30 cm boyunda çelik boru kullanılarak rastgele olarak alınmıştır. 6 adet kök örneği (6 x 9adet= 54 adet) Örnekler bir gün suda bekletildikten sonra leğenlerde yıkanıp 0.2 mm elek üzerinden süzülmüştür. Böylece topraktan arındırılan kökler 0-2, 2-5 ve 5-20 mm çap sınıflarına göre ayrılarak 70 C de 24 saat süre ile kurutulacaktır. Kurutulan örnekler 0.001 gr hassasiyetteki terazide tartılarak gerekli dönüşümler yapıldıktan sonra hektardaki kök biokütlesi belirlenmiştir.

17. Kurutulan kök örnekleri 0.1 mm’lik elekli bitki değirmeninde öğütülerek üzerlerinde karbon analizi yapılacaktır. Karbonun belirlenmesinde Walkley-Black’in ıslak yakma yöntemi uygulanacaktır (Gülçür, 1974). Elde olunan karbon konsantrasyonları her bir deneme alanındaki kök kütleleri ile çarpılarak ve toprak üstü biokütle miktarları ilgili tablolardan hesaplanarak hektardaki karbon depolama miktarı belirlenecektir.

18. BULGULAR Sık yetiştirilen deneme alanlarındaki toprak altı ve toprak üstü biokütle miktarlarının ve karbon miktarının belirlenmesi Seyrek yetiştirilen deneme alanlarındaki toprak altı ve toprak üstü biokütle miktarlarının ve karbon miktarının belirlenmesi

19. Toprak üstü biokütle miktarları ele alındığında sık ve seyrek yetiştirilmiş olan meşcerelerin her ikisinde de hemen hemen aynı miktarların olduğu anlaşılmıştır. Sık yetiştirilen kayın meşcerelerinde deneme alanlarında ortalama 5177 kg (12.94 ton/ha) seyrek yetiştirilen kayın meşcerelerinde 5199 kg (12.99 ton/ha) toprak üstü biokütle miktarı olduğu belirlenmiştir. Toplamda eşit olan biokütle miktarları çap kademelerinde farklılık göstermektedir. • Şöyle ki sık meşcerelerde toprak üstü biokütle miktarının yaklaşık olarak % 67 si ince çap kademelerinde (0–5 cm, 5-10cm), % 31’i ise 10–15 cm çap kademesinde bulunmaktadır. 15–20 çap kademesindeki biokütle miktarı yok denecek kadar azdır. Sık yetiştirilmiş olan kayın meşcerelerinde çalı ve ölü örtü miktarı da toplam biokütlede önemli bir yer tutmamaktadır. Yok denecek kadar azdır.

20. Seyrek yetiştirilmiş meşcerelerde ise toprak üstü biokütle miktarının yaklaşık olarak % 67 si kalın çap kademelerinde (10-15cm ve 15-20cm) bulunmaktadır. 5–10 cm çap kademesinde toplam biokütlenin %12 si yer almaktadır. 0–5 cm çap biokütle miktarı yok denecek kadar azdır. Seyrek yetiştirilmiş olan meşcerelerde çalı ve ölü örtü miktarı sık yetiştirilen meşcerelere göre daha fazla miktarda bulunmaktadır ve toplam toprak üstü biokütlenin %7’sini temsil etmektedir. • Sık ve seyrek yetiştirilmiş meşcerelerdeki çap kademelerine göre toprak üstü biokütle miktarlarını mukayeseli olarak gösteren grafik bir sonraki slaytta gösterilmiştir.

22. Sık ve seyrek yetiştirilmiş kayın meşcerelerinde toprak altı biokütle miktarları karşılaştırıldığında ise seyrek yetiştirilmiş olanda sık meşcerelere göre daha fazla miktarda kök oluştuğu anlaşılmıştır. Sık ve seyrek yetiştirilmiş kayın meşcerelerinde oluşan toprak altı biokütle miktarlarını gösteren grafik aşağıda gösterilmektedir.

23. Sık ve seyrek yetiştirilmiş kayın meşcerelerinde depolanan karbon miktarları karşılaştırıldığında da toprak üstünde depolanan toplam karbon miktarlarının hemen hemen aynı olduğu, toprak altında depolanan karbon miktarlarının ise seyrek yetiştirilmiş olanda daha fazla miktarda olduğu anlaşılmıştır. Sık ve seyrek yetiştirilmiş kayın meşcerelerinde tutulan karbon miktarlarını gösteren grafik de aşağıda gösterilmiştir.

24. Sonuç Olarak; • Sık yetiştirilen kayın meşcerelerinde ortalama toprak üstü biokütle miktarı 12,94 ton/ha olarak hesaplanmıştır. Sık yetiştirilen kayın meşcerelerinde toprak üstü biokütle miktarının çoğunluğu %67 oranı ile ince çaplarda (0-5 cm, 5-10cm) birikmiştir. Çalı, ölü örtü biokütle değerleri önemli bir yer tutmamaktadır.   • Seyrek yetiştirilen kayın meşcerelerinde ortalama toprak üstü biokütle miktarı 12,99 ton/ha olarak hesaplanmıştır. Seyrek yetiştirilen kayın meşcerelerinde toprak üstü biokütle miktarı % 67 oranı ile kalın çaplarda (10-15cm ve 15-20 cm) birikmiştir. Çalı, ölü örtü biokütle değerleri önemli bir oranda, toplam toprak üstü biokütlenin % 7’sini kapsamaktadır.

25. Toplam biokütle sık yetiştirilen kayın meşcerelerinde 20.98 ton/ha, seyrek yetiştirilene meşcerelerde 22,95 ha/ton olarak hesaplanmıştır. Toplam depolanan karbon miktarı ise sık yetiştirilen meşcerelerde 8.76 ton/ha, seyrek meşcerelerde 9.40 ton/ha olarak hesaplanmıştır. Deneme alanlarında oluşan biokütle ve karbon bağlama değerleri dikkate alındığında 2500 adet/ha dikim yapılan alanlarda (seyrek) 7500 adet/ha dikim yapılan alanlara göre (sık) biokütlenin bir miktar daha fazla olduğu ve daha kaliteli gövdelerde toplandığı görülmüştür.

26. Sık ve seyrek yetiştirilmiş kayın meşcerelerinde toprak altı biokütle miktarları karşılaştırıldığında seyrek yetiştirilmiş alanlardasık meşcerelere göre daha fazla miktarda kök oluştuğu anlaşılmıştır. Sık yetiştirilen kayın meşcerelerinde ortalama toplam kök biokütlesi miktarı 8,04 ton/ha olarak hesaplanmış olup bunun 6,54 ton/ha’ı kalın kök, 1.50 ton/ha’ı ince köklerden oluşmaktadır.   Seyrek yetiştirilen kayın meşcerelerinde ortalama toplam kök biokütlesi miktarı 9,96 ton/ha olarak hesaplanmış olup bunun 7,82 ton/ha’ı kalın kök, 1.87 ton/ha’ı ince köklerden oluşmaktadır.

27. Azman yapma eğiliminde olan kayın meşcerelerinin mümkün olduğunca sıkışık yetiştirilmeleri önerilmektedir. Ancak bu araştırma göstermiştir ki alana 2500 adet/ha kayın fidanının dikilmesi düzgün ve kaliteli gövde oluşması için yeterlidir. Kayın ağaçlandırma çalışmalarında 2500 adet/ha fidanın dikilmesi önerilmektedir.

28. Sn Hocam Sinan Güner’e, Aydın Tüfekçioğlu’na ve çalışmalarımda emeği olan arkadaşım Ahmet Duman’a, Kezban YILDIZ’a ve benden yardımlarını esirgemeyen meslektaşlarıma çok teşekkür ederim.

29. Sabırla Dinlediğiniz İçin TEŞEKKÜR EDERİM