UNG THƯ PHỔI NGUYÊN PHÁT

1. UNG THƯ PHỔI NGUYÊN PHÁT NHÓM TRÌNH: TỔ I LỚP BSYHCTLT09

2. NHÓM TRÌNH : TỔ I 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

3. ĐẠI CƯƠNG • Chiếm 20,6% trong các bệnh lý phổi • Trước đây: hiếm, Ngày nay: rất phổ biến • Liên quan chặt chẽ với thói quen hút thuốc lá • Nam > Nữ • Tăng theo tuổi, đều đặn: nước công nghiệp, đang phát triển • Tiên lượng khó lường, thời gian sống chỉ còn đạt < 5 năm. Khi có triệu chứng = “tử” • TL chỉ thay đổi được nhờ chẩn đoán sớm  GDSK

4. DÒCH TEÅ HOÏC UNG THÖ PHOÅI • Ñaàu TK XX, K phoåi laø moät beänh hieám. 1912, tæ leä K phoåi nguyeân phaùt ôû Myõ vaø Taây AÂu laø < 0.5% . • K phoåi  0.5% moãi naêm, thaønh thò > noâng thoân (1.2 – 2 ). • Ngaøy nay laø nguyeân nhaân töû vong haøng ñaàu ôû nam . • Tæ leä ôû nöõ ngaøy caøng  .ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån. • Taïi Vieät Nam öôùc tính moãi naêm phaùt hieän 150000 ca k môùi maéc vaø coù 75000 ca töû vong.

5. NGUYEÂN NHAÂN VAØ ÑIEÀU KIEÄN THUAÄN LÔÏI : • THUOÁC LAÙ VAØ UNG THÖ PHOÅI :Thuoáclaùlaønguyeânnhaânnoåibaätcuûa K phoåi Caùcyeáutoánguycôphaùttrieån K phổiôûngöôøihuùtthuoáclaù : • Thôøigianhuùt ,Soáñieáuthuoáchuùt(soágoùi/ngaøy x naêmhuùt ), Loaïithuoáchuùt ,Tuoåibaétñaàuhuùt • Huùtthuoáccaøngnhoûtuoåi, nguycô K phoåicaøngcao. • Huùtthuoáclaùvaøaênmôõnhieàucoùnguycôphaùttrieån K phoåi.

6. B. YEÁU TOÁ NOÄI SINH CUÛA UNG THÖ PHOÅI : • < 20% ngöôøi huùt thuoác laù nhieàu phaùt trieån K. • K phoåi thöôøng xaûy ra trong gia ñình • Ña soá BN, yeáu toá ngoaïi sinh quan troïng hôn.

7. D. CAÙC YEÁU TOÁ KHAÙC LIEÂN QUAN ÑEÁN UNG THÖ PHOÅI : 1. Khoùi thuoác trong moâi tröôøng : • Khoùi thuoác laø yeáu toá sinh ung quan troïng nhaát trong K phoåi. • Khoùi thuoác thuï ñoäng chöùa taát caû caùc chaát sinh ung. • Khoùi thuoác phuï (side stream) khoâng qua ñaàu loïc chöùa chaát sinh ung 100 laàn hôn khoùi thuoác huùt. • 20 – 30% K ôû ngöôøi khoâng huùt thuoác coù theå do tieáp xuùc yeáu toá moâi tröôøng. 2.OÂ nhieãm khoâng khí : • Ñoát nhieân lieäu hoùa thaïch --> hydrocarbon ña voøng. Khoùi xe, chaát thaûi ñoäng cô diesel, boät caây,chaát thaûi coâng nghieäp.

8. Coâng nhaân tieáp xuùc saûn phaåm ñoát chaùy nhieân lieäu coù tæ leä K phoåi cao. • Coâng nhaân tieáp xuùc khoùi than coù nguy cô K 50% cao hôn sau 20 naêmtieáp xuùc. 3.Kinh teá xaõ hoäi : Coù töông quan nghòch giöõa K phoåi vaø tình traïng kinh teá – xaõ hoäi .Do huùt thuoác, ngheà nghieäp, tieáp xuùc vôùi chaát oâ nhieãm 4.Chất phong xạ Saûn phaåm cuûa Uranium coù theå gaây K phoåi. Keát hôïp Radon vaø huùt thuoác gia  nguy cô theo caáp soá nhaân.

9. GIAÛI PHAÃU BEÄNH : Vò trí : • P > T, • Thuøy treân > Thuøy döôùi. • 55% ôû trung taâm, 34% ôû ngoaïi bieân , • 11% khoâng xaùc ñònh vì K lan traøn . Theo loaïi K : • K teá baøo gai ( teá baøo vảy ) : ÔÛ trung taâm,lieân quan tôùi thuoác laù,nam > nöõ, phaùt trieån chaäm,coù khuynh höôùng hoaïi töû trung taâm(10%)

10. K teábaøonhoû ( small cell carcinoma): phaùttrieånraátnhanh, dicaênhaïchvaømaùusôùm, thöôøngñaõdicaênvaøothôøiñieåmphaùthieänbònh ( haïchroánvaøtrungthaát, gan , naõo, khôùp , thöôïngthaän , tuïy, giaùp, tinhhoaøn ...),phaànlôùnôû PQ trungtaâmsauñoùlantoaûkhaépnôi • K teábaøotuyeán ( Adenocarcinoma ): ñasoáôûngoaïibieân,dicaênsôùmñaëcbieätheä TKTW. • Carcinomteábaøolôùn ( large cell carcinoma ): Khoângphaânloaïiñöôïc ( unclassified carcinoma ) • KPQ khoângphaûitöømoätloaïi TB ñoàngnhaát, maøcoùnhieàuloaïi. • Phaânloaïi TB phuïthuoäcloaïi TB chieámöutheá. Söïphaânloaïiungthöteábaøonhoûvaøkhoângphaûiteábaøonhoûcoùyùnghiaõveàmaëtñieàutrò.

11. 1.TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG: Ho • Laødaáuhieäuñaàutieânthöôøngnhaát. • Ho ramaùu ,ho ñaømvöôùngmaùu Khoùthôû: Do u phaùttrieånvaøxaâmlaán (TDMP, xeïp, vieâmphoåisauchoãtaécngheõn, taéchoâhaáptreân, TKMP, khungxöông). Ñaungöïc Đaungực 1 ben, vaithang,dieutrịthuốcthườngkhônghết • Do xaâmlaántröïctieáp hay dicaênvaøocaùccaáutruùcnhaïycaûmtrongloàngngöïc (maøngphoåithaønh, thaønhngöïc) gaâyñaukieåumaøngphoåicaùchquaõng hay lieântuïc. • Moätsoá BN ñaumôhoà, khoângkhutruùroû, lieântuïcvôùikhoái u trungtaâmxaâmlaántrungthaátvaøcaùc TK quanhmaïchmaùuvaøquanh PQ. Khaøntieáng: • Laøtr/chöùngñaàutieân, thöôøng do khoái u vuøngroánphoåi T xaâmlaánø TK quaëtngöôïc T gaâylieätdaâythanhaâm.

12. Trieäu chöùng ngoaøi loàng ngöïc Do di caên : ñau xöông, trieäu chöùng TK trung öông (nhöùc ñaàu, buoàn noân, noân) ñau löng do di caên xöông hay cheøn eùp reã TK, ñau buïng do di caên tuyeán thöôïng thaän vaø / hay gan. Toaøn thaân Tuoåi coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán tr/chöùng LS. K ôû BN < 40tuoåi coù ñoä aùc tính cao hôn ngöôøi giaø Suït caân : coù yù nghóa khi  5% troïng löôïng, do traàm caûm, bieáng aên, roái loaïn chuyeån hoùa,  coâng thôû, ñau vaø ho. Khoâng trieäu chöùng Khoâng coù trieäu chöùng luùc . X quang phaùt hieän tình côø khi khaùm ñònh kyø.

13. 2.TRIỆU CHỨNG CẬN UNG THƯ: 2.1 Thay ñoåi da, xöông: • Da trôû neân saïm töøng maûng ôû caúng tay, quanh coå vaø phaàn treân cuûa ngöïc, thöôøng keøm yeáu cô vaø khoù cöû ñoäng, vieâm da cô. • Hc Pierre Marie: ngoùn tay duøi troáng, söng khôùp vaø caùc ñaàu xöông daøi (sự tăng sinh mang xương). Dấu hiệu rối ;loạn vận mạch, cường giao cảm phế vị, xanh tím cục bộ, da nong tiết nhều mồ hôi 2.2 Trieäu chöùng thaàn kinh: Caùc trieäu chöùng yeáu chi vaø khoâng vöõng khi di chuyeån hay ñöùng daäy thöôøng coù sôùm khi phaùt hieän K.

14. 2.3 Taêng kích thích toá taïo neân nhöõng beänh veà noäi tieát: • Taêng ACTH: taêng troïng lượng beùo phì ngöïc, maët, vai,yeáu cô, rl muoái khoaùng trong maùu, taêng HA. • Taêng ADH : bieáng aên, lô mô, buoàn noân , oùi, rl tri giaùc. • Taêng canxi maùu : khaùt nöôùc, noân oùi, bieáng aên , taùo boùn, lô mô, coù theå hoân meâ.

15. 3.TRIỆU CHỨNG DI CĂN: 3.1 Di caên xöông: • Thöôøng gaëp nhaát laø ñau nhöùc xöông, xöông yeáu neân deã gaõy sau chaán thöông nheï. 3.2 Di caên TK vaø Naõo : • Nhöùc ñaàu traàm troïng khi di chuyeån vaø ho • Yeáu 1 phaàn cô theå • Ñi ñöùng khoâng quaân bình • Thay ñoåi tính tình • Noân vaø oùi • Roái loaïn thò giaùc • Leân côn co giaät • Caûm giaùc laï 1 vuøng cô theå.

16. 3.3 Triệu chứng daây thần kinh tuỷ sống: • Yeáu 2 chi döôùi • Roái loaïn tieâu hoùa • Tieåu tieän, maát tự chủ vaø thay ñoåi cảm giaùc vuøng döôùi. 3.4 Trieäu chöùng caùc daây thaàn kinh: • Khoái u cheøn eùp laøm caùc daây TK ngöng hoaït ñoäng. • Phaàn lôùn cheøn eùp do khoái u ôû trung thaát vaø coå. 3.5 HC Pancoast - Tobias: - TC rễ TK: xh sớm: đau nhói, dữ dội: trên xương đòn, bả vai, mặt trước ngực, mặt trong cánh tay  mất ngủ

17. -TC giaocảm: sụp mi mặt, co đồngtử, rốiloạnvậnmạch nửamặtbênđauphùnề, tiếtnhiềumồhôi. -Dấuhiệu X quang:đỉnhphổicómộtbóngmờ, rộng, mậtđộkhôngđiềubờtươngđốirõ 5. Caänlaâmsaøng: • X quangthoângthöôøng: • 12 – 30% K phoåibòboûsoùt, ñoäñaëchieäuthaáp. • Daáuhieäunghingôøcaolaøxeïptoaønboäphoåi . • So saùnhphimhieäntaïivaøphimtröôùcgiuùpñaùnhgiaù BN. • Ñasoá u ôûthuøytreân , beân (P) > (T) vaøcaùcphaânthuøytröôùc. • CT scan : • Hìnhaûnhroõraønghônvaøcaùccaáutruùclaâncaän, giuùpñaùnhgiaùnhöõng u ngoaøi PQ • CT scan coùtheågôïiyù K , khoângphaânbieätlaønhaùc.

18. MRI • Coùvaøithuaänlôïihôn CT . MRI coùíchtrongcaùc u ñænhphoåi • Nhieàukyõthuaäthìnhaûnhkhaùc, baogoàmsieâuaâm, soi XQ, chuïp PQ, chuïp TM chuûtreân, ñænhöôõn, cheùo, phimnaèmnghieâng, ñoâikhicoùlôïiñeåtraûlôøinhöõngvaánñeàlieânquanñeán K phoåivaøcaùcbieánchöùngtrongloàngngöïc. • Noäisoipheáquaûnoángsoimeàm: • Laø 1 kyõthuaätquantroïng,antoøan, bieánchöùngthaáp, BN deãchaápnhaän, tæleäcao. • sinhthieátkhối u, sinhthiếtxuyeânphếquảnvaørửaphếquảnhuùtdịchtìmtếbaøoaùctính.

19. Sinh thieát xuyeân ngöïc baèng kim : • Thích hôïp cho caùc u ngoaïi bieân. KQ phuï thuoäc vaøo kích thöôùc : 15% ñoái vôùi u < 2 cm ; 50% ñoái vôùi u 2 – 3 cm. • Sinh thieát vò trí di caên : • Ñoái vôùi khoái u nguyeân phaùt nhoû vaø khoâng tieáp caän ñöôïc ñoái vôùi noäi soi PQ hay choïc huùt xuyeân ngöïc nhöng coù baèng chöùng LS cuûa di caên xa.

20. PHAÂN CHIA GIAI ÑOAÏN : • T0: Khoâng coù baèng chöùng cuûa u nguyeân phaùt • TX: Teá baøo K döông tính trong ñaøm, nhöng khoâng coù toån thöông treân X quang hoaëc noäi soi pheá quaûn • TIS :Carcinoma in situ • T1 : U  3 cm vaø khoâng coù baèng chöùng xaâm laán gaàn tôùi PQ thuøy khi soi PQ

21. T2 : U > 3 cm hay baát kyø kích thöôùc nhöng xaâm laán maøng phoåi taïng hay coù xeïp phoåi, vieâm phoåi sau choã taéc lan ñeán vuøng roán phoåi. Khi soi PQ, xaâm laán u chæ ôû PQ thuøy hay U pheá quaûn goác caùch carina  2 cm. Moïi xeïp phoåi hay vieâm phoåi taéc ngheõn khoâng aûnh höôûng treân toaøn boä phoåi. • T3 : U baát kyø kích thöôùc xaâm laán thaønh ngöïc, maøng phoåi trung thaát, cô hoaønh, maøng ngoaøi tim maø khoâng aûnh höôûng tim, maïch maùu lôùn, KQ, thöïc quaûn, coät soáng hay U pheá quaûn goác caùch carina < 2 cm nhöng chöa xaâm laán carina.Xeïp toaøn boä phoåi

22. T4: U xaâmlaántrungthaát (tim, maïchmaùulôùn, khíquaûn, thöïcquaûn, coätsoáng, carina) traøndòchmaøngphoåiaùctínhcuøngbeân (teábaøo K hieändieäntrongdòchmaøngphoåi) Haïch (N) • N0 : Khoângcoùdicaênhaïchvuøng • N1 : Di caênhaïchquanhpheáquaûn, haïchroánphoåicuøngbeânbaogoàmxaâmlaántröïctieáp • N2 : Di caênhaïchtrungthaátcuøngbeân, hoaëchaïchdöôùi carina • N3 : Di caênhaïchtrungthaátñoáibeân, haïchroánñoáibeân ; haïchthöôïngñoøn, côthangcuøngbeân hay ñoáibeân Di caên (M) • M0 : Khoângcoùdicaên • M1 : Coùdicaên

23. Giai ñoaïn 1: T1 N0 M0, T2 N0 M0 • Giai ñoaïn 2 : T1 N1 M0, T2 N1 M0 • Giai ñoaïn 3a :T3 N0 M0, T3 N1 M0, T1-T3 ,N2 M0 • Giai ñoaïn 3b : Baát kyø T, N3 M0 • T4 Baát kyø N M0 • Giai ñoaïn 4 : Baát kyø T Baát kyø N M1

24. PHÂN LOẠI UNG THƯ(Theo hiệp hội chống K quốc tế: thế hệ 6)

25. PHÂN LOẠI UNG THƯ(thế hệ 7) Còn điều trị phẫu thuật:  IIIa

26. ĐIỀU TRỊ • Phẫu thuật • PHCN sau phẫu thuật • Phối hợp: xạ trị - hóa trị • vendessine + cisplatin • Etopospide + cisplatin • 5 Fluoracine + vincristin + mytomycine C • Mytomycine C + ifosfamide +cisplatin

27. HÌNH ẢNH MINH HỌA

28. THUỐC LÁ

31. NGHỀ NGHIỆP

35. TỔ I CAM ƠN SỰ THEO DOI CỦA THẦY CUNG CAC BẠN..