Çevre Sağlığı Tesislerinin sınıflandırılması

1. Çevre Sağlığı Tesislerinin sınıflandırılması Bir yerleşim merkezindeki kullanılmış suları, sanayi sularını ve yağış sularını toplayan kanalların; • Ayrık sistem • Birleşik sistem • Karışık sistem olmak üzere üç sistemden birinde teşkil edilmesi mümkündür.

2. Ayrık sistem kanal şebekesi • Bu sistemde, evde ve bazı sanayi tesislerinde kullanılan suları toplamak için bir, yağış sularını toplamak amacıyla da bir tane olmak üzere iki ayrı kanal şebekesi yapılır. • Son 50 yıldan beri bu sistem tavsiye edilmektedir. • Dolayısıyla, yeni kurulan şehirler ile, kanal şebekesi yeni inşa edilmiş yerleşim merkezlerinde bu sisteme daha çok rastlanır.

3. Ayrık sistem kanal şebekesi

4. Birleşik sistem kanal şebekesi • Bu sistemde kullanılmış suları ve yağış sularını toplayan bir kanal yapılır. • Bilhassa eski şehirlerde bu sistem yaygındır. • Genelde yağmur suları için inşa edilmiş olan kanallara, kullanılmış suların bağlanması sonucu ortaya çıkmıştır. • Bununla beraber, bazı şartlar altında bugün dahi birleşik sistem tercih edilebilir.

5. Birleşik sistem kanal şebekesi

6. Karışık sistem kanal şebekesi • Eski ve büyük şehirlerin bazı bölgelerinde birleşik sistem, bazı bölgelerinde ise ayrık sistem kanal şebekesi inşa edilebilir. Böyle sistemlere karışık kanal şebekesi adı verilir.

7. Sistemlerin karşılaştırılması • Bir bölgede kanal şebekesi planlanırken en uygun sistemin seçilmesi gerekir. • Hangi sistemin daha iyi olacağı yerel şartlara bağlıdır.

8. Çevre sağlığı yönünden karşılaştırılması • Birleşik sistem kanal şebekesinde yağışlar sırasında kanallarda akan kullanılmış su yağmur suyu karışımının büyük bir kısmı hiçbir temizleme işlemine tabi tutulmadan savaklar yardımıyla alınarak civardaki bir yüzey suyuna verilir. • Atık suların bu şekilde yüzey suyuna verilmesi, yüzeysel suyu mansap tarafında kullananlar için sağlık açısından sakınca oluşturur.

9. Çevre sağlığı yönünden karşılaştırılması • Ayrıca şiddetli yağmurlardan sonra oluşan yağış sularının miktarı, kanalların kapasitesini aşabilir. • Bu durumda binaların bodrum katlarını su basabilir. Bu suların içinde kullanılmış sular da bulunduğu için sağlık açısından tehlikelidir. • Sıcak bölgelerde veya sıcak mevsimlerde büyük çaplı kanallarda küçük debiler aktığı için, su hızı küçüktür. Kanal tabanında katı maddeler birikir ve kısa zamanda ayrışarak çevreye kötü kokular verir.

10. İşletme ve Emniyet yönünden karşılaştırılması • Şiddetli yağışlar sonunda birleşik sistem kanal sularının bodrum katlarına taşması, sağlık problemleri yanında işletme güçlüğüne de sebep olur. Ayrık sistemde bodrum katlarının yağmur suyu kanalları ile irtibatı bulunmadığından böyle bir tehlike yoktur. • Ayrık sistemde atık su içerisindeki asidik ve zararlı maddeler borularda daha fazla tahribat yapabilir.

11. İşletme ve Emniyet yönünden karşılaştırılması • Ayrık sistemde atık suların tasfiyesi hem kolay hem de ucuzdur. Terfi durumunda debiler küçük olduğundan işletme masrafları da azdır. Birleşik sistemde durum bunun tam tersidir. • Ayrık sistemde atık su kanallarının eğimi genel olarak sabit ve caddeye paraleldir. Yağmur suyu kanallarını istenilen derinlikte başlatarak eğimini arttırmak ve kesitini küçültmek mümkündür. Birleşik sistemde bu mümkün olmaz.

12. İşletme ve Emniyet yönünden karşılaştırılması • Birleşik sistem kanallarının çapları ile ayrık sistem yağmur suyu kanallarının çapları hemen hemen aynıdır. • Yağmur suyu kanalları derinde döşenmediği için kazı ve kanal inşa masrafları azdır. • Ancak birleşik sistem kanalları bölgedeki bütün evlerin sularını alacak şekilde yeteri kadar derinde döşenmelidir.

13. İşletme ve Emniyet yönünden karşılaştırılması • Birleşik sistem kanallarında katı maddelerin tabana çökmemesi için gerekli olan minimum hızın sağlanması çok zordur. Bunun için yumurta kesit gibi özel en kesit şekilleri kullanılır ve kanalların sık sık yıkanması gerekir. • Ayrık sistemlerde uç kanallar hariç bu mahzur yok denecek kadar azdır. • Ayrık sistemde her binanın avlusunda iki kanal bulunur. Bu masrafı arttırabilir. Ayrıca atık su kanallarının yanlışlıkla yağmur suyu kanallarına bağlanma ihtimali de vardır.

14. Maliyet yönünden karşılaştırılması • Çoğu zaman çift kanal döşendiği için ayrık sistemin kanallarının maliyeti birleşik sistemden daha fazladır. • Bazı durumlarda, bilhassa nehir veya deniz kenarlarındaki yerleşim merkezlerinde yağmur suları kısa yoldan yüzey sularına verilebiliyorsa ve atık suların şehre oldukça uzakta kurulmuş arıtım tesislerine götürülmesi gerekiyorsa, ayrık sistemin maliyeti daha düşük olur.

15. Maliyet yönünden karşılaştırılması • Şehir civarındaki yüzey sularında su seviyelerinin yüksek olması halinde ayrık sistem yağmur suyu kanalları zemin yüzeyine yakın döşenerek yüzey sularına verilebilir. • Halbuki birleşik sistem kanallarının sığ olarak inşası mümkün olmadığından kanal boyları uzar. Dolayısıyla, birleşik sistem kanallarının maliyetleri yüksek olur.

16. Maliyet yönünden karşılaştırılması • Bazı bölgelerde eskiden kalma sığ kanallar, ayrık sistem yağmur suyu kanalları olarak kullanılabilir. Bu durumda ayrık sistemin maliyeti daha azdır. • Arıtım ve terfi tesislerinin maliyeti ayrık sistemde daha azdır. Ancak, işletme organlarının maliyeti ayrık sistemlerde daha fazladır.