CZŁOWIEK JAKO JEDNOSTKA

1. CZŁOWIEK JAKO JEDNOSTKA • Człowiek jako istota społeczna. • Grupa jako teren oddziaływań. • Środowisko i jego wpływ na funkcjonowanie ludzi. • Rozwój zawodowy człowieka i jego uwarunkowania.

2. cechy osobowości Osobowość - Względnie stałe właściwości psychiczne i fizyczne charakteryzujące daną osobę i różniące ją od innych pod względem zachowania oraz przebiegu procesów psychicznych (np. odporność, wrażliwość, odwaga, motywacja, mechanizmy kontroli, temperament).

3. Tożsamość • W psychologii, od czasów pojawienia się teorii E.H. Eriksona, pojęcie tożsamości występuje w kontekście dwu najważniejszych dla człowieka relacji: stosunku do siebie samego i stosunku do innych ludzi, a więc zarazem do kultury i tradycji. Wskazuje ono na szczególny typ związku, jaki łączy podmiot z nim samym - z jednej strony, z jego własną psychofizyczną i moralną kondycją (self identity) z drugiej zaś - na związek z innymi. Związek ten opiera się na mniej lub bardziej świadomych postawach wobec wyróżnionych wartości, których nosicielem jest zarówno sam podmiot, jak i inni ludzie, kultura. • Problematyka tożsamości rozważana z perspektywy specyficznie psychologicznej - komplikuje się dodatkowo przez obecność problemu podmiotu oraz przez sposób doświadczenia tożsamości, określany jako poczucie.

4. Tożsamość • Wobec pojęcia tożsamości wyróżniamy terminy: • Tożsamość społeczna - uświadomienie sobie wspólnych właściwości z grupą, w której jednostka żyje, poczucie przynależności do grupy i dostrzeżenie odrębności grupy. • Tożsamość osobista - dostrzeżenie tego, co różni jednostkę od innych, powstawanie sądów na temat własnej osoby.

5. Tożsamość społeczna jest nadawana społecznie, przekształcana społecznie i musi być potwierdzana społecznie. Jesteśmy tacy, za jakich uznają nas inni. Tę samą ideę wyraża pojęcie jaźni odzwierciedlonej - Cooley'a. W określonych warunkach może nastąpić "alternacja" tożsamości, czyli trwała jej przemiana (np. pod wpływem praktyk religijnych lub terapii psychoanalitycznej). Tożsamość osobista - bycie tym samym człowiekiem (tą samą osobą); bycie sobą, bycie tym, za kogo się podajemy. Tożsamość to więcej, niż identyczność, jednakowość - przykładowo dwóch braci bliźniaków może wyglądać identycznie, jednak każdy z nich będzie miał własną tożsamość. Fakt, że ktoś jest tą osobą, za którą się podaje, fakt, że ktoś nosi takie, a nie inne nazwisko. Dokument tożsamości to dokument wydawany obywatelowi przez władze państwowe, zawierający cechy posiadacza ( fotografię, dane personalne) i własne unikalne cechy (nazwa państwa, numer, organ wydający). Tożsamość

6. Tożsamość obiektu • Tożsamość obiektu (identity) - pojęcie umożliwiające odróżnienie od siebie dwóch obiektów. Każdy obiekt charakteryzuje się tożsamością, dzięki której jest odróżnialny od innych obiektów występujących w systemie, niezależnie od ich stanu (w szczególnym przypadku wszystkie obiekty mogą posiadać jednakowy stan, lecz w dalszym ciągu pozostają rozróżnialne). W trakcie cyklu życia obiektu tożsamość nie ulega zmianie. • Tożsamość obiektu można określać posiłkując się jego identyfikatorem (np. OID), adresem itp. Tożsamość obiektu istnieje jednak nawet wówczas, gdy nie określono żadnego identyfikatora.

7. Mentalność • mentalność umysłowość; swoisty, charakterystyczny dla jednostki a. grupy społ. sposób myślenia, uwarunkowanie biol. i społ. • mente captus łac., [wym. kap...] ograniczony umysłowo, tępy, jołop, półgłówek. • mente et malleo łac., myślą i młotem (dewiza geologów i archeologów).

8. Mentalność • Mentalność - system zasad, opartych na założeniach normatywnych, którymi człowiek kieruje się przy przetwarzaniu informacji o życiu społecznym. • Założenia normatywne - tworzą się w umyśle człowieka podczas procesu socjalizacji, często bardziej lub mniej świadome kryteria oceny rzeczywistości społecznej. • Przekonanie indywidualistyczne - człowiek jako istota odrębna, wchodząca w związki z innymi ludźmi, kierująca się własnym wyborem. • Przekonanie kolektywistyczne - człowiek jest integralną częścią większej całości (kolektywy, narodu), jest podporządkowany tym grupom. • Założenia hierarchiczne - społeczne usytuowania ludzi powinno być zróżnicowane jako niższe lub wyższe. • Założenia równościowe - ludzie powinni być postrzegani ze względu na ich indywidualne, jakościowe cechy.

9. Wartości • Wartości to przedmioty i przekonania o nienormatywnym charakterze, determinujące względnie podobne przeżycia psychiczne i działania jednostek. W rozumieniu kulturowym wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-noramtywne (orientacje wartościujące). • Wartością może być dowolny przedmiot, idea lub instytucja któremu jednostka przypisuje ważną rolę w życiu, a dążenie do jego osiągnięcia traktowane jest jako konieczność ze względu na zaspokajanie potrzeb jednostki. Zewnętrznym przejawem wartości jest obserwowalne zachowanie. • Wartości pełnią rolę kryteriów wyboru dążeń ogólnospołecznych, są standardem integracji jednostki ze społeczeństwem, różnicują społeczną sferę osobowości ludzkiej. • Wartości to cechy stanowiące o nieprzeciętnych walorach kogoś lub czegoś

10. Typy wartości • wartości autoteliczne – autonomiczne, naczelne, centralne, zajmujące najważniejsze miejsce w hierarchii wartości, realizacja tych wartości jest dobrem samym w sobie • wartości instrumentalne – podrzędne, o niższym znaczeniu, są elementem pomocniczym w osiąganiu wartości najwyższych (autotelicznych) mają one charakter wykonawczy, służą w wykonywaniu celów wyższych. • wartości uznawane - mają genezę społeczną, są związane z przekonaniami określającymi ich obiektywne znaczenie w otoczeniu społecznym • wartości odczuwane - wywodzą się z indywidualnych skłonności człowieka i są związane z emocjami, odczuwaniem ich atrakcyjności) • wartości zinternalizowane – rzeczywiście uznawane, są to wartości, poprzez które jednostka określa siebie samą, są to jej wartości • wartości deklarowane

11. Rodzaje wartości • wartości allocentryczne - ulokowane na zewnątrz Ja • wartości socjocentryczne (bezpieczeństwo narodowe , ochrona środowiska) • wartości interpersonalne (bezpieczeństwo rodziny, lojalność) • wartości egocentryczne - związane z dobrem Ja • wartości intelektualne (ciekawość, mądrość, prawda) • wartości etyczne (dobro, wiara, pobożność) • wartości emocjonalne (empatia, miłość) • wartości estetyczne (piękno, sztuka) • wartości prestiżowe (status społeczny, autorytet) • wartości perfekcjonistyczne (kreatywność, ambicje) • wartości zachowawcze (zdrowie, życie) • wartości konsumpcyjne • wartości hedonistyczne (radość życia, ryzyko) • wartości materialne (dobrobyt materialny, stabilizacja finansowa)

12. System wartości • to zespół wartości uporządkowany według stopnia ważności. Powiązania między wartościami nie są wyłącznie liniowe. Do ujawnienia hierarchii wartości dochodzi najczęściej w sytuacji konfliktowej, gdy konieczny jest wybór i rezygnacja z danych wartości. • Badaniem wartości zajmuje się aksjologia.

13. Poczucie własnej wartości • Poczucie własnej wartości to stan psychiczny powstały na skutek elementarnej, uogólnionej oceny dokonanej na własny temat. • http://www.opoka.org.pl/biblioteka/I/ID/md_0310_wartosci.html

14. Poczucie własnej wartości • Samoocena może być pozytywna lub negatywna. Jakość dokonywanej samooceny zależy często od wychowania. Zaburzenie poczucia własnej wartosci powstaje zazwyczaj na podstawie komunikatów podważających wartość dziecka, jakie dostaje ono od osób znaczących (np. rodziców, opiekunów). Początkowo np. dziecko jest uważane za cenne samo w sobie, po prostu dlatego że jest i dostaje komunikaty od otoczenia stosowne do takiego sposobu jego postrzegania. Z czasem jednak na skutek rozmaitych oczekiwań otoczenia, czy sposobów wychowania otrzymuje komunikaty, które przekonują go albo pozwalają podejrzewać, że wartość jego jako człowieka zależy od rozmaitych czynników zewnętrznych lub od konkretnych działań, czy umiejętności. Tak wychowywane dziecko zaczyna się starać, by sprostać tym wymaganiom i zasłużyć ponownie na to, by móc się poczuć wartościowym i kochanym przez rodziców dzieckiem. Tak wychowywane dziecko staje się często także jako dorosły osobą zależną od otoczenia, zewnątrzsterowną i niepewną siebie (własnej elementarnej wartości jako człowieka). • Poczucie własnej wartości determinuje wybór z posiadanego repertuaru zachowań tych, które odpowiadają określonej sytuacji napotkanej w otaczającym świecie zewnętrznym.

15. Potrzeby

16. Hierarchia potrzebMaslowa • Potrzeby fizjologiczne • potrzeba jedzenia, • potrzeba odpoczynku, • potrzeba przyjemnych doznań zmysłowych, • potrzeby seksualne • Potrzeby bezpieczeństwa wyrażają się unikaniem, tego, co może przynieść śmierć lub cierpienie; • potrzeba zależności, • potrzeba opieki i oparcia, • potrzeba braku lęku, • potrzeba ładu, • Potrzeby przynależności i miłości (akceptacji, afirmacji); ich zaspokojenie rzutuje na sposób widzenia świata, występują w dążeniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji,

17. Hierarchia potrzebMaslowa • Potrzeby szacunku i uznania • potrzeba potęgi, • potrzeba wyczynu, • potrzeba wolności, • potrzeba respektu i uznania innych, • potrzeba dobrego statusu społecznego, • potrzeba sławy, • potrzeba dominacji, • Potrzeby samorealizacji • dążenie do rozwoju możliwości • potrzeba religijna • Maslow wyróżnia także potrzeby: poznawczą i estetyczną.

18. Koncepcja potrzeb Murraya • Murray określa potrzebę jako działającą w mózgu siłę fizykochemiczną, która organizuje percepcję, i określone grupy reakcji autonomicznych, słownych i motorycznych, wyobrażeniowych w celu zmiany sytuacji napięcia. Cechy potrzeb • Potrzeba to: • specyficzna tendencja aktywności jednostki • typowy zespół reakcji motorycznych, werbalnych, autonomicznych i wyobrażeniowych • specyficzny kierunek uwagi i zainteresowań • specyficzne emocje • specyficzne reakcje

19. Koncepcja potrzeb Murraya -Typy potrzeb • Murray wyróżnił 27 potrzeb psychicznych: • potrzebę bezpieczeństwa jako tendencję do unikania psychicznego urazu • ze strony innych • we własnych oczach • potrzebę poniżania się • potrzebę wyczynu • potrzebę stowarzyszenia się, afiliacji • potrzebę agresywności • potrzebę autonomii • potrzebę kompensacji • potrzebę uległości • potrzebę usprawiedliwiania się • potrzebę dominowania • potrzebę uzewnętrzniania swojej osobowości i ekshibicjonizmu • potrzebę żywienia i opiekowania się

20. Koncepcja potrzeb Murraya -Typy potrzeb • potrzebę porządku • potrzebę zabawy • potrzebę odrzucania i izolacji • potrzebę przyjemnych doznań zmysłowych • potrzebę seksualną • potrzebę doznawania opieki i oparcia • potrzebę rozumienia • potrzebę nabywania • potrzebę poznawczą • potrzebę tworzenia • potrzebę informowania innych • potrzebę doznawania aprobaty i uznania ze strony innych • potrzebę zatrzymywania • http://www.opoka.org.pl/biblioteka/Z/ZR/wychowanie/dziecipotrzebuja.html

21. Postawy • Postawa - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne. Źródłem postaw jest przyjęty światopogląd, rozumiany jako zbiór subiektywnych doświadczeń intelektualnych oraz emocjonalnych, określających relację osoby do rzeczywistości. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych (świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność).

22. Rodzaje postawy • akceptacji • odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie. • Postawa człowieka wobec pewnego przedmiotu to ogół względnie trwałych przekonań o naturze i właściwościach tego przedmiotu, dyspozycji do oceniania go i emocjonalnego reagowania, a także dyspozycji do określonego zachowania się wobec tego przedmiotu

23. Stereotypy • Stereotyp (z gr. stereos = 'stężały, twardy', typos = 'wzorzec, odcisk') - konstrukcja myślowa, zawierająca uproszczony i często emocjonalnie nacechowany obraz rzeczywistości, przyjęty przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, poglądów innych osób czy wzorców przekazywanych przez społeczeństwo. Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi.

24. Stereotypy • Autostereotyp - stereotyp, wyobrażenie o własnej grupie społecznej, jej zaletach i wadach. Samoocena własnej grupy, do której przyrównujemy przedstawicieli innych grup. • Metastereotyp - wyobrażenie grupy społecznej o stereotypach odnoszących się do tej grupy, a istniejące wśród przedstawicieli innych grup.

25. Stereotypy • Stereotyp etniczny - najczęściej spotykany rodzaj stereotypów, odnoszących się swoją treścią do grup etnicznych (innych narodów lub mniejszości narodowych). Może być albo (A) zbyt dużym uproszczeniem reprezentacji typowych cech członków grupy etnicznej lub (B) fałszywym twierdzeniem powtarzanych wiele razy i przyjęty przez wielu ludzi za ogólną prawdę. Użycie stereotypów często niesie niezrozumienie i rani uczucia. • Kilka stereotypów, które opierają się na nie tendencyjnych obserwacjach rzeczywistego zachowania, mogą być one dokładne i użyteczne. • Japończycy często kłaniają się kiedy spotykają kogoś, • Żydzi w USA lubią bajgle. • Jednak, stereotypy etniczne zwykle są niedokładne i obraźliwe i są podstawą dyskryminacji i rasizmu.

26. Stereotypy • Najczęściej mówi się o stereotypach narodowych, czyli naszych wyobrażeniach dotyczących innych narodów. Tworzenie stereotypów jest naturalną ludzką skłonnością i takiemu upraszczaniu przekazu podlegają wszelkie ludzkie wyobrażenia o otaczających ich świecie, zarówno przyrody, jak i społeczeństwa. Ma to związek między innymi z takimi sposobami porządkowania rzeczywistości, jak kategoryzacja czy generalizacja. • Stereotypy często oparte są na niepełnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalonej przed tradycję i trudno podlegającej zmianom. Liczni badacze doszukiwali się jednak "ziarna prawdy" w stereotypach, powstało nawet określenie "trafność stereotypu". W przypadku pojawienia się faktów obalających stereotyp ludzie mają skłonność do traktowania go jako wyjątku - "wyjątek potwierdza regułę" lub do tworzenia subkategorii bez naruszenia kategorii podstawowej. • Stereotypy mogą prowadzić do narastania uprzedzeń wobec danej grupy. Uprzedzenia mogą być negatywne lub pozytywne, lecz w europejskiej szkole badaczy przedmiotu przyjęło się traktować uprzedzenia jako zjawiska negatywne. W związku z tym mamy do czynienia z negatywną postawą, niechęcią lub dyskryminowaniem. W przypadkach ekstremalnych może ono prowadzić do ludobójstwa.

27. Stereotypy • Stereotypy mogą być wykorzystane przez różne podmioty do manipulacji odbiorcą. Rząd danego kraju chcąc wywołać wojnę może - jeśli nie istnieje negatywny stereotyp obywateli kraju atakowanego - zainicjować kampanię w celu powstania tego negatywnego stereotypu. Taka kampania jest znana jako demonizacja. • Szersze znaczenie ma pojęcie stereotypu w językoznawstwie. O stereotypach mówi się nie tylko w przypadku grup etnicznych, rasowych czy płciowych, lecz tak określa się każde potoczne wyobrażenie na temat dowolnego obiektu czy zjawiska utrwalone w języku. Ojcem takiego rozumienia stereotypu jest Hilary Putnam, który rozgraniczył wiedzę naukową (encyklopedyczną) na temat danego pojęcia od wiedzy potocznej. Można więc mówić o naukowym znaczeniu wyrazu "woda" - jest to pewien rodzaj cząsteczki chemicznej o określonym wzorze, oraz o jego sensie potocznym, czyli o stereotypie, wedle którego woda jest życiodajna, ma magiczną moc, oznacza świeżość, itp. Współcześnie duża grupa językoznawców poświęca się analizie stereotypów wyrażeń potocznych, pisząc o stereotypach "kamienia", "żaby" czy "kosmosu". • W językoznawstwie stereotyp nie jest pojęciem nacechowanym negatywnie, mówi się o trzech jego funkcjach: 1) poznawczej - pozwala on na szybsze przetwarzanie informacji i klasyfikowanie zjawisk; 2) wartościującej - zawiera ocenę obiektów i zjawisk, ta funkcja jest jedyną mogącą powodować negatywne konsekwencje np. w przypadku stereotypów etnicznych; 3) społecznej - wspólne stereotypy - przekonania na temat natury rzeczywistości - integrują wyznającą je społeczność i pozwalają jej określić się na tle innych grup.

28. Temperament • Jest to zespół względnie stałych cech psychicznych charakteryzujących dynamikę emocjonalnego życia człowieka, procesów poznawczych i zachowania się. Cechy te m.in. Siła reakcji na bodźce, impulsywność • typ ruchliwy - związki pobudzenia i hamowania tworzą się łatwo i szybko • typ powolny - związki pobudzenia i hamowania tworzą się powoli • typ pobudliwy - pobudzenie tworzy się szybko, hamowanie powoli • typ hamulcowy - pobudzenie tworzy się powoli, hamowanie szybko

29. Temperament • to podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników środowiskowych.

30. Temperament • to zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających się już w pierwszym roku życia człowieka. Tak rozumiany temperament stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości. (Buss i Plomin) • Badaniami temperamentu zajmowali się m.in. Hipokrates, Iwan Pawłow, Jan Strelau, Hans Eysenck

31. Inteligencja • (od łac. intelligentia, zdolność pojmowania, bystrość) - 1. inteligencja - nazwa warstwy społecznej żyjącej z pracy twórczej umysłu, lub/i będąca głównym nośnikiem kultury narodowej. - 2. inteligencja - rodzaj szczególnej sprawności umysłowej, • inteligencja płynna • inteligencja skrystalizowana • typy inteligencji: • inteligencja kognitywna (abstrakcyjna) • inteligencja werbalna • inteligencja emocjonalna • inteligencja społeczna • inteligencja twórcza - 3. sztuczna inteligencja (AI), • 4. iloraz inteligencji (IQ). • test inteligencji • 5. inteligencja (gra towarzyska)

32. Inteligencja • Inteligencja kognitywna (lub kognitywistyczna) to najogólniej zdolność do myślenia skutecznego w szczególności w sytuacjach nie przewidywanych i niepewnych, innymi słowy to zdolność wykorzystania własnej wiedzy i informacji na sposób podobny do rozumowania ludzkiego, tzn. nie korzystający z wyrafinowanych obliczeń komputerowych i formalnych teorii matematycznych. Wymaga ona jednak umiejętności stawiania celów, uczenia się, planowania i myślenia o własnym myśleniu. • Podstawowym sprawdzianem inteligencji kognitywistycznej jest skuteczność podejmowania decyzji w sytuacjach "życiowych". • Inteligencja kognitywna jest obiektem studiów i modelowań do wyjaśniania zachowań ludzkich i do projektowania różnych form współpracy miedzy człowiekiem i komputerem/robotem.

33. Zdolności • złożony zespół właściwości (cech) umożliwiający łatwe uzyskanie spodziewanych wyników przy wykonywaniu danych czynności i zadań w określonych warunkach zewnętrznych (np. spostrzegawczość, wyobraźnia, koncentracja itp.). • to właściwości istot żywych przejawiające się w skutecznym wykonywaniu określonych czynności

34. Modele osobowości • autorytatywna – postrzeganie ludzi jako silnych i dominujących lub słabych i podporządkowujących się; uległość wobec autorytetów, ślepe posłuszeństwo, silna potrzeba ładu i porządku, niechęć do krytycyzmu, kierowanie się przesądami, stereotypami, uprzedzeniami; wrogość i agresywność wobec starszych • demokratyczna – postrzeganie ludzi jako wzajemnie równych, kieruje własnym losem i odpowiada za własne czyny, niezależność w sądach i zachowaniu; akceptacja i zrozumienie dla innych, tolerancja, empatia, życzliwość, akceptacja rzeczywistości