ESPEZIE INBADITZAILEEN EZAUGARRI OROKORRAK azkar ugaldu azkar hazi, handitu,...

1. INBADITZAILEAK • ESPEZIE INBADITZAILEEN EZAUGARRI OROKORRAK • azkar ugaldu • azkar hazi, handitu,... • ingurune askotara moldatzeko gaitasuna SOLUZIOBIDEAK -prebentzioa, ez utzi sartzen -detekzio azkarra ONDORIOAK -oreka ekologikoa desegin -bertako espezieak baztertu, komunitateak txikitu. -biodibertsitatea galerazi -kalte ekonomikoak

2. CORTADELIA SELLOANA EDO PANPA BELARRA

3. DESKRIBAPENA • Mustuka itxurako infloreszentzia garatzen du txortene muturrean loratzen denean. Horrexegaitik da hain landare ezaguna: • Udazkenean sortzen zaio kolore zurixka edo arrosazko luma-itxurako infloreszentzia, eta, orduan, inoz baino nabariago ageri da.

4. JATORRIA Hego Amekarra da jatorriz, tropikotik kanpoko lurralde epelatakoa. Hego Amerikatik Europara

5. EGOKITZAPENA Panpa belarra izugarri ondo egokitu da kostaldeko lur hezetara, eta dentsitate handiko populazioa sortzeko joera du. Batez ere, eraldatu diren lurrak hartzen ditu, erraz kolonizatzen baititu: -Garraiobideen ertzak -Ezpondak -Lanak egin berri diren orubeak -… Baina gero eta ohikoagoa da gutxi eraldatutako habitetan azaltzea ingurumenaren aldetik balio handia dutenetan, hala nola hezeguneetan, duentan, paduretan, larreetan eta sastrakarietan, eta pinu landaketa gazteak ere inbaditzen ditu.

6. EGITEN DITUEN KALTEAK • Baso gazteetan, eta zuhaitz landaketetan, zuhaitz gazteekin lehiatzen du, ura eta elikagaiak xurgatzen ditu. • Zuhaitz gazteen hazkundea moteldu edo ostopatu egiten du. • Belarren kalitatea txikiagotzen du.

8. SASIAKAZIA

9. Sasiakazia zuhaitz espezie bat da, akazia itxura duena baina ez dena. ZER DA?

10. Ipar Amerika eta Amerikako Estatu Batuetako ekialdean eta erdialdean du jatorria. JATORRIA

11. Erreketatik hurbil dauden baso mixtoak eta harizti azidofiloak ordezkatuz. HABITATA

12. BERTAKOAK JAN • Maldetan, baso-ertzetan edo basoen zabalguneetan kokatzen da urkia edo sahats arruntaren nitxo ekologikoa okupatuz. Lurrazpiko sustrai-kimuen bitartez hedatzen da haritz txortendunaren garapena ere zabaltzen du. Maldak eta bere ohiko lekuak okupatzen ditu.

13. Ibai karramarro Amerikarra

14. EZAUGARRIAK • Jatorria: Ibai karramarro amerikarra Mexikokoa eta AEB-koa da jatorriz. • Izen zientifikoa: Ibai karramarro amerikarra (Procambarus clarkii) • Bidaia:Inbaditzaile sena barru-barrura sartua dauka. 1974. urtean gure ibaietan sartua izan zen eta berehala ibai arro guztiak kolonizatu zituen. Ondorioz, bertako ibai karramarroak (Austropotamobius pallipes) desplazamendu bortitza jasan zuen, eskualde askotan erabat desagertzeraino. • Ezaugarri fisikoak: 10-12 cm luze da. Puntu gorriak ditu eta zorrotzak, buru handia eta gorputz txikia.

15. EGOKITZAPENA • Amerikarra penintsulako ibaietan sartu zuten nahita, eta gaur egun gure inguruetan aurki dezakegu, ibaietan, pantanoetan… bestearen ordez. • Hain gosetia da ibai ertzetako landareria ere jan egiten duela eta hainbat landaketa arrasatu. • Amerikarra dagoen tokian ezin izaten du gure karramarro burutxikiak bizirik iraun. Aldaketa handiak ekarri ditu gure ibai karramarroaren desagerpenak ibai ekosisteman, funtzio garrantzitsua betetzen baitu kutsadura organikoa eragoztean.

16. ONDORIOAK • Afanomikosia deitzen zaion gaixotasuna transmititzen dio bertako ibai karramarroari. Onddo batek sortzen du gaixotasuna eta hiltzera kondenatzen du bertako karramarroa. Gaixotasun honek ibai karramarro amerikarrarengan ez du eraginik, baina bertako ibai karramarroa erabat sentikorra da infekzio honekiko. • Bertako arrain txikiak jaten dituzte eta beste karramarro batzuekin borroka egin ere. Jaten dituzten animalia hauek ezin dira gehiago hazi eta horren ondorioz ibai karramarro amerikarra bakarrik egongo da.

17. Stop? Irtenbideak edo soluzio posibleak? • Karramarro mota hau bertan gelditzen da, hori da txarrena. Azkenean mundua ibai karramarro amerikarrez geldituko da beste espezie inbaditzaile batzuekin. • Nola eragotzi?: Kubo bat hartu eta ibaietara joan ahal den eta karramarro gehien harrapatzera? Ibaietara joan eta kalte egin dezaiokeen janaria eman?,Zein?, Beste espezieak ez ditu kaltetuko?

18. Zebra-muskuilua Ezaugarriak: Jatorria: Lehenengo Europa iparraldean zegoen, baina laster asko Ipar Amerika, Europa erdialde eta mendebaldera hedatu zen. Izenzientifikoa:Dreissena polymorpha Ezaugarri Fisikoak: Izena maskorrean dituzten marra txuri-beltzetatik datorkio. Bidaia: Itsasontzien kaskoan itsasteko gaitasun handia dutenez edozein lekutara bidaiatu ahal dute.

19. Egokitzapena • Ebro ibaian sartu eta oso ondo egokitu da bere habitat berrira, adibidez 2001 Irailean 500 mejiloi egon ziren m2 -ko • Orain izurrite handia dago.

20. Ondorioak • Kalteak • Bibalbio autoktonoen maskorretan itsasten dira, baita karramarroen oskoletan ere, azken hauen heriotza eraginez. • Hildako muskuilu kantitate handia ibai hondoetan pilatzen da. Ondorioz bertan arrautzak jartzen duten espezieen ugalketa eragozten dute. • Ureko fitoplantona jaten dutenez, bertako muskuiluen elikagaia gutxitu egiten da. • Iragazteko duten gaitasuna dela eta, metal astunak pilatzen dituzte, horiek kate trofikoan sartzen direlarik. Beraz, ibaietako gizakien azpiegitura hidraulikoak kaltetzen dituzte: hodiak trabatu, ur azpiko materialak erre,...

21. STOP • Prebentzioa: Gure ustez, lehenengo egin behar dena, kutsaturiko lekutik datorren itsasontzia edo beste uretako ibilgailuaren bat garbitu eta muskuiluak hartzeko lekuren bat egin.

22. KOIPUA

23. JATORRIA • Animali hau Hego Amerikatik inportatu zuten. • Bereziki larrungintzarako ekarri zuten. • XX. mendearen hasieran animalia honen larrua oso modan jarri zen. EZAUGARRIAK • Arratoi handi baten itxura du koipuak, • urtarra da eta kolonia txikiak osatzen ditu. • Urte guztian zehar ugaltzen da, eta urtean 2-3 kumaldi izan ditzake. • Sei hilabeterekin iristen da heldutasunera. JATORRIA • Animali hau Hego Amerikatik inportatu zuten. • Bereziki larrungintzarako ekarri zuten. • XX. mendearen hasieran animalia honen larrua oso modan jarri zen. EZAUGARRIAK • Arratoi handi baten itxura du koipuak, • urtarra da eta kolonia txikiak osatzen ditu. • Urte guztian zehar ugaltzen da, eta urtean 2-3 kumaldi izan ditzake. • Sei hilabeterekin iristen da heldutasunera. JATORRIA • Animali hau Hego Amerikatik inportatu zuten. • Bereziki larrungintzarako ekarri zuten. • XX. mendearen hasieran animalia honen larrua oso modan jarri zen. EZAUGARRIAK • Arratoi handi baten itxura du koipuak, • urtarra da eta kolonia txikiak osatzen ditu. • Urte guztian zehar ugaltzen da, eta urtean 2-3 kumaldi izan ditzake. • Sei hilabeterekin iristen da heldutasunera.

24. Ondorioak • Uretako landaredian galera handiak eragin ditzake. Horrek, aldi berean, hegaztientzako habiak egiteko gunea eta arrainentzako errutegiak murrizten ditu, eta hainbat hegazti-espezieren desagerpen lokala eragin dezake. • Bestalde, nekazaritzan ere galerak sor ditzake, eta baita azpiegituretan kalte handiak ere. Izan ere, aztarrikatzeko ohitura duela eta, ibai-hertzak hondatzen ditu, ubideak lohiz bete, azpiegiturak suntsitu eta uholde-arriskua Handitu.

25. SOLUZIOAK • Prebentzioa, ez utzi sartzen. • Detekzioa azkarra izan dadila eta azkar informatzea. • Neurriak hartzea ez daitezen hainbeste ugaldu.

27. BISOI AMERIKARRA ( MUSTELA BISON )

28. EZAUGARRIAK • 45-60cm inguru (bustana barne). • Kilo bat inguru. • Kolore marroi iluna orban zuri bana goiko eta beheko espainetan. • Irailean banatzen dira amarengandik.

29. JATORRIA • Ipar amerikatik horain dela 80 urte ekarri zuten bere larruagatik. • Ur inguruetara hurbiltzen joan dira azken urte hontan.

30. ONDORIOAK • Bisoi europarraren bizilekua bereganatzen ari da, ondorioz arren ugalketari eragozten ari da. • Gero eta biso amerikar gehiago eta europear gutxiago.

31. IRTENBIDEAK EDO SOLUZIO POSIBLEAK • Tranpak jarri eta bisoi Europarrak tranpan jausi ezkero salbatu. • Ehiza taldeak sortu. • Bisoi europar batzuk Hartu eta hugaltzera behartu populazio gehiago egoteko.