Film dokumentalny jako źródło historyczne, polityczne i społeczne. Filmowe spotkanie

1. Film dokumentalny jako źródło historyczne, polityczne i społeczne. Filmowe spotkanie z historią najnowszą

2. W kilku słowach o sobie…, poproszę :))) Ja o sobie… Film i edukacja filmowa w mojej pracy nauczyciela…

3. Film dokumentalny jest pewnym opisem realnie istniejącej rzeczywistości, proponowanym przez twórcę. A jednak spojrzenie widza nie jest zniewalane przez obraz. Dokument otwiera przed widzem szersze możliwości niż tylko interpretacja [...] Pozycja zajmowana przez widza nie jest zamknięta w horyzoncie zakreślonym przez twórców filmu. Zawsze jest miejsce na negocjacje, na niezgodę. Krzysztof Świrek

4. Czym jest film? • jest zjawiskiem fizykalnym i jednocześnie wytworem technicznym; • jego funkcja polega na wyświetlaniu na ekranie ruchomych obrazów fotograficznych, a także na fonograficznym odtwarzaniu dźwięku; • jest narzędziem badań i rejestracji naukowej, odbiera i rejestruje zjawiska świata zewnętrznego pełniej niż oko i ucho człowieka, pozwala rozszerzyć sferę poznawalności przez widzenie mikro, makro, w ciemności, przy ruchu przyśpieszonym lub zwolnionym;

5. Czym jest film? • jest środkiem przekazywania wiadomości: filmowe obrazy fotograficzne i zapisy fonograficzne reprodukują określone wycinki rzeczywistości i o niej informują.; • montaż filmowy, zestawienie obrazów rzeczywistości, dźwięków i mowy ludzkiej, wyraża zawsze jakąś myśl, film jest więc środkiem przekazywania myśli; • należy również do dziedziny sztuki, sam może być dziełem sztuki, wreszcie globalnie staje się gałęzią przemysłu. Źródło: Helena Karczowa, Reportaż filmowy i kronika jako źródło historyczne, [on-line] [dostęp 07.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: bg.uwb.edu.pl/ekopie/archiwum/k05208_13.rtf

6. Jak się dzieli film? Rozróżnia się następujące rodzaje filmów: • naukowy, będący odpowiednikiem literatury naukowej i podręcznikowej; • dokumentalny, oparty na autentycznych obrazach rzeczywistości; • poetycki, oparty na koncepcji oddania nastrojów i uczuć z pomocą filmowych środków wyrazowych; • fabularny, oparty na fikcji artystycznej. Ponadto należy wymienić dwa rodzaje filmów zbudowanych metodą twórczo-techniczną, a mianowicie film: animowany i ikonograficzny. Źródło: Helena Karczowa, Reportaż filmowy i kronika jako źródło historyczne, [on-line] [dostęp 07.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: bg.uwb.edu.pl/ekopie/archiwum/k05208_13.rtf

7. Dlaczego narodził się film dokumentalny? • Od najdawniejszych czasów człowiek miał potrzebę opisywania rzeczywistości znajdującej się wokół niego. Służył mu do tego jego własny aparat poznawczy (wszystkie zmysły), a także narzędzia, które wytwarzał, aby pomogły mu bliżej i wnikliwiej przyjrzeć się światu. Prawdziwość tego opisu zależeć miała od precyzyjności, właściwości użytego do opisu narzędzia i metody. • Kinematograf powstał jako jedno z narzędzi mających pomóc w opisie zjawisk otaczającego nas świata. Miał służyć celom poznawczym, czysto naukowym. Kino za czasów braci Lumiere było czysto dokumentacyjne, nieinscenizowane, ukazywać miało życie materialne, w jego przebiegu i całej jego ulotności. Miało być rozwinięciem fotografii, której celem naczelnym było ukazanie wizerunku realnego świata. Źródło: Magdalena Reuter, Problem opisu świata realnego w filmach dokumentalnych Krzysztofa Kieślowskiego, „Biuletyn Studentów Filozofii US” nr 4/2004 [on-line] [dostęp 07.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.us.szc.pl/main.php/filozof_4/?xml=load_page&st=5609&ar=1&id=1941&gs=&pid=6785

8. Co to jest film dokumentalny? DEFINICJA NR 1 Film dokumentalny to twórcza interpretacja rzeczywistości. (John Grierson, brytyjski dokumentalista, ojciec pojęcia film dokumentalny) DEFINICJA NR 2 Przez film dokumentalny należy rozumieć wszelkie metody rejestrowania na taśmie filmowej rozmaitych aspektów rzeczywistości interpretowanych bądź jako faktycznie sfilmowane, bądź też jako jej wiarygodna i usprawiedliwiona rekonstrukcja (definicja Światowego Kongresu Dokumentalistów z 1948 roku) Definicje filmu dokumentalnego przywołane za: Film dokumentalny, [on-line] [dostęp 07.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.filmowka.pl/?q=node/33

9. Co to jest film dokumentalny? DEFINICJA NR 3 Film dokumentalny to film, który zajmuje się rzeczywistością istniejącą. Rzeczywistością, która nie została stworzona dla potrzeb filmu. Ten film musi się do niej dostosować, nie może być odwrotnie. (Krzysztof Kieślowski) DEFINICJA NR 4 Przedmiotem zainteresowania twórców [kina dokumentalnego] jest człowiek i wszystkie jego sprawy [...] W odróżnieniu od filmu fabularnego charakterystyczne dla filmu dokumentalnego jest to, że punktem wyjścia są konkretni, rzeczywiście istniejący ludzie, konkretne sytuacje, konkretne przedmioty. Krótko mówiąc, przedmiotem zainteresowania twórców filmu jest rzeczywistość ludzka, rzeczywistość społeczna. (Wojciech Wiszniewski)

10. Co to jest film dokumentalny? DEFINICJA NR 5 Film dokumentalny, to taki film, który prezentuje wycinek świata kompletnego, w którym znaczenia nominalne są tożsame ze źródłowymi, w którym zostaje zachowana indeksalna wierność odtworzenia czasu i przestrzeni w ramach ujęcia, w którym realizatorzy nie ingerują w rzeczywistość przed kamerą albo ingerują i fakt tej ingerencji czynią elementem strukturalnym filmu, albo też ingerują w takim celu, aby przywrócić taki stan tej rzeczywistości, jaki istniał przed pojawieniem się ekipy filmowej, lub też, aby wyzwolić prawdę zachowań osób filmowanych, który naśladuje w swojej strukturze konwencjonalne sposoby właściwego człowiekowi porządkowania rzeczywistości, w którym funkcja autoteliczna wobec warsztatu lub tworzywa filmowego, o ile istnieje, to nie może przytłumić i zdominować funkcji przedmiotowej. (Mirosław Przylipiak, polski badacz filmu dokumentalnego)

11. Fakty i mity o filmie dokumentalnym • Kino nigdy nie przekazuje całkowicie obiektywnego, neutralnego ideologicznie obrazu świata. Jest to fizycznie niemożliwe, nawet gdyby reżyser przyjął takie założenie. Zawsze, także w przypadku dokumentów filmowych, konieczny jest wybór pewnego fragmentu rzeczywistości lub jego wybranych elementów oraz przyjmowanie względem tej materii mniej lub bardziej, ale zawsze subiektywnego punktu widzenia. • Bezpośredni dostęp do rzeczywistości, do tzw. sfery „nagich faktów”, nie jest możliwy, gdyż na sposób jego rejestracji wpływają zawsze cechy medium (kamery filmowej), w tym także poziom zaawansowania technologii tworzenia obrazu oraz subiektywizm autora.

12. Fakty i mity o filmie dokumentalnym • Film dokumentalny jest tworzony z punktu widzenia konkretnej jednostki, przez pryzmat jej zainteresowań oraz doświadczeń życiowych, z uwzględnieniem jej sympatii politycznych, ideologicznych, religijnych, ogólnie światopoglądowych, a także z uwagi na interes grupy społecznej, z jaką się identyfikuje oraz instytucji finansujących jej działalność. W związku z tym film dokumentalny jako forma wypowiedzi niefikcjonalnej wcale nie jest obiektywny. • Choć film dokumentalny nie jest nigdy całkowicie obiektywny, to twórcy stosują różne procedury obiektywizowania rzeczywistości, zależnie od tematyki oraz przyjętych celów. • Odbiorca automatycznie rozpoznaje przyjętą przez autora dokumentu konwencję organizowania materiału rzeczywistości, i przyjmuje zarówno ją, jak i ten materiał jako naturalny, jedynie obowiązujący sposób przedstawiania świata. Źródło: Agnieszka Ogonowska, Film dokumentalny, „Nowa Polszczyzna” nr 4/2006, s. 53-57.

13. Rodzaje filmów dokumentalnych • Film kompilowany (zmontowanie ze sobą różnych obrazów, pochodzących ze źródeł archiwalnych); • Film-wywiad, tzw. "gadające głowy" (świadectwa ludzi); • Direct cinema (kino bezpośrednie/kino prawda) (rejestracja wydarzeń w czasie ich trwania, tak jak się wydarzają); • Film przyrodniczy; • Filmowe portrety (sceny z życia ciekawych ludzi); Źródło: David Bordwell, Kristin Thompson, Sztuka filmowa. Film art. Wprowadzenie, Warszawa 2010, s. 385-386.

14. Materiał pomocniczy nr 1 Czy film dokumentalny jest wiernym zapisem świata zewnętrznego, czy należy go raczej traktować jako odrębną, naznaczoną subiektywnością wypowiedź artystyczną ? Przeczytaj tekst Andrzeja Wernera, a następnie odpowiedz na następujące pytania: 1. Dlaczego obiektywizm - tak ważna, wydawałoby się, cecha filmu dokumentalnego - budzić może poważne wątpliwości? 2. Co oznacza sformułowanie rzeczywistości trzeba pomóc w odniesieniu do filmu dokumentalnego Źródło: Danuta Górecka, Kino dokumentalne - wierny zapis rzeczywistości czy odrębna propozycja artystyczna?, [w:] ZOOM kino w przybliżeniu, Łódź 2008, s. 30-32.

15. Podpatrywanie rzeczywistości - polski film dokumentalny • Ważnym rozdziałem tradycji polskiego kina jest artystyczny film dokumentalny. Polska szkoła filmu dokumentalnego polegała na przedstawieniu takiego obrazu rzeczywistości, który tworzy uogólnienie, metaforę losu. • To dzięki filmom dokumentalnym pozostał na taśmach filmowych niemała część prawdy o życiu w latach, kiedy naprawdę trudno było publicznie się wypowiadać. Twórcami dokumentów byli zazwyczaj ludzie nieposłuszni wobec zastanej rzeczywistości, umiejący patrzeć i interpretować rzeczywistość. • Historia dokumentu łączy się z największymi nazwiskami w kinematografii polskiej. Tworzyli ją wybitni reżyserzy wyznaczając wysokie standardy gatunku. Dzięki temu twórczość młodych dokumentalistów jest coraz wyraźniej zauważana w Polsce i na świecie.

16. Materiał pomocniczy nr 2 Przeczytaj uważnie tekst Krótka historia polskiego filmu dokumentalnego, a następnie wskaż najważniejsze fazy w rozwoju polskiego dokumentu filmowego. Scharakteryzuj pokrótce poszczególne etapy, wymieniając twórców i ich filmy. Dokonaj następnie syntetycznego ujęcia omawianego zagadnienia, redagując artykuł hasłowy do Encyklopedii historii polskiego filmu.

17. Portret własny - Jacek Skalski ROK PRODUKCJI1987 CZAS TRWANIA 20 min Na Portret własny składają się wybrane i zmontowane przez reżysera fragmenty filmów amatorskich realizowanych od lat 40. po 80. Ich autorzy utrwalili na taśmie filmowej zarówno obrazy z życia zbiorowości: pochody pierwszomajowe, procesje kościelne, defilady wojskowe, jak i sceny ukazujące codzienność swych rodzin, dorastanie dzieci, święta i pogrzeby. Obrazy życia prywatnego przeplatają się tu z próbami utrwalenia konkretnych momentów historycznych, od ruin powojennej Warszawy począwszy, poprzez polityczne rytuały z epoki Gomułki i Gierka, aż po powstanie "Solidarności", rządy Jaruzelskiego i stan wojenny. Ramę Portretu własnego tworzą pojawiające się na początku i końcu filmu sceny ukazujące mężczyznę grającego na skrzypcach pełną nostalgii melodię. Źródło: http://www.filmotekaszkolna.pl/filmy.php?plyta_id=6 Portrety Polski i Polaków.

18. Świadomy i krytyczny odbiór filmu Podczas oglądania filmu zwróć szczególną uwagę na: • wydarzenia historyczne, polityczne; • zjawiska społeczne/rys socjologiczny; • formę obrazu i dźwięku; • motyw dziecka i jego śmiechu (zabawy); • zakończenie filmu.

19. Pracujemy z filmem i na filmie, czyli próba jego analizy i interpretacji Karta pracy nr 1 Wypisz z filmu:

20. Zagadnienia do dyskusji, czyli problematyka filmuMateriały pomocnicze nr 3 i 4Materiał do dyskusji nr 1 • Czym jest ludzka pamięć? • Pamięć indywidualna a pamięć zbiorowa - zależność i uwarunkowania. • Jakie obrazy mogłyby się złożyć na "portret własny" Polaków pierwszej dekady XXI wieku? • Film dokumentalny jako ilustracja ludzkiego życia, od narodzin do śmierci. Źródła: 1. http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=8718a6510e56e4a&plyta_id=6 2. http://www.filmotekaszkolna.pl/data/files/83/6f/836f241524582fc/T4_Portret_wlasny.pdf

21. Stanisław Barańczak NN próbuje sobie przypomnieć słowa modlitwy Ojcze nasz, któryś jest niemy,który nie odpowiesz na żadne wołanie,a tylko rykiem syren co rano dajesz znać, że światciągle jeszcze istnieje,przemów:ta dziewczyna jadąca tramwajem do pracyw tandetnym płaszczu z trzema pierścionkamina palcach, z resztą snu w zapuchniętych oczach,musi usłyszeć Twój głos,musi usłyszeć Twój głos, by się zbudzićw ten jeszcze jeden świt.Ojcze nasz, który nic nie wiesz,który nie patrzysz nawet na tę ziemię,a tylko codzienną gazetą obwieszczasz, że świat, że nasz świat, trwa uporządkowany: spójrz,ten mężczyzna siedzący za stołem, schylonynad kotletem mielonym, setką wódki, płachtąpopołudniówki tłustą od sosu i druku,musi wiedzieć, że ty także wiesz,musi wiedzieć, że wiesz, aby przeżyćten jeszcze jeden dzień.Ojcze nasz, którego nie ma,Którego imienia nikt nawet nie wzywaprócz dydaktycznych broszur piszących Cię z małej litery, bo światradzi sobie bez Ciebie,bądź:ten człowiek, który kładzie się spać i przeliczawszystkie te dzisiejszekłamstwa, lęki, zdrady,wszystkie hańby konieczne i usprawiedliwionemusi wierzyć, żeś jednak jest,musi wierzyć, żeś jest, aby przespaćtę jeszcze jedną noc. Konteksty…

22. Gadające głowy - Krzysztof Kieślowski ROK PRODUKCJI 1980 CZAS TRWANIA 14 min W roku 1979 Krzysztof Kieślowski przeprowadził sondę socjologiczną, setkom ludzi zadając pytania: "W którym roku się urodziłeś?", "Kim jesteś?", "Co jest dla ciebie najważniejsze?", "Czego byś chciał?". Z zarejestrowanych na taśmie wypowiedzi różnych osób wybrał czterdzieści cztery i ustawił je w porządku chronologicznym - od kilkumiesięcznego dziecka do stuletniej staruszki - przedstawiając w ten sposób galerię "gadających głów": przedszkolaków, uczniów szkół podstawowych i średnich, studentów, ale przede wszystkim osób dorosłych, wykonujących różne zawody. Stworzył w ten sposób zbiorowy portret Polaków lat 70. Źródło: http://www.filmotekaszkolna.pl/filmy.php?plyta_id=28 Portrety Polski i Polaków.

23. Świadomy i krytyczny odbiór filmu Podczas oglądania filmu zwróć szczególną uwagę na: • porządek przedstawiania postaci; • środowisko społeczne, z jakiego się wywodzą „gadające głowy” oraz poziom ich wykształcenia; • pragnienia i tęsknoty wypowiadających się postaci; • zabiegi formalne wykorzystane w tym filmie i ich funkcje.

24. Pracujemy z filmem i na filmie, czyli próba jego analizy i interpretacji Karta pracy nr 2 Uzupełnij dane do sondy socjologicznej

25. Zagadnienia do dyskusji, czyli problematyka filmuMateriały pomocnicze nr 5, 6, 7Materiał do dyskusji nr 2 • Czym jest tożsamość? • Kim byłem? Kim jestem? Kim będę? O poszukiwaniu tożsamości. • Tożsamość człowieka jako jednostki i jako części zbiorowości. • Portrety Polaków - obraz zbiorowości narodowej i społecznej. • Cechy poetyki filmu dokumentalnego. Źródła: 1. http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=b0cf5f5c507e2d2&plyta_id=28 2.http://www.filmotekaszkolna.pl/data/files/f2/ed/f2ed8db5027b821/T26_Kim_bylismy__kim_jestesmy..._.pdf 3.http://www.filmotekaszkolna.pl/data/files/d9/9e/d99e28c2bb4a85a/T26_Gadajace_glowy.pdf

26. Tadeusz Różewicz Oblicze ojczyznyOjczyzna to kraj dzieciństwaMiejsce urodzeniaTo jest ta mała najbliższaOjczyznaMiasto miasteczko wieśUlica dom podwórkoPierwsza miłośćLas na horyzoncieGroby W dzieciństwie poznaje się Kwiaty zioła zbożaZwierzętaPola łąkiSłowa owoceOjczyzna się śmiejeNa początku ojczyznaJest bliskoNa wyciągnięcie rękiDopiero później rośnieKrwawiBoli Konteksty…

27. Krótka historia jednej tablicy - Feliks Falk ROK PRODUKCJI 2005 CZAS TRWANIA 5 min W kilkusekundowej animacji, z niewielkim wykorzystaniem plam koloru na białych płaszczyznach, widzimy powstawanie biało-czerwonej tablicy z charakterystycznym napisem: "Solidarność". Potem, w skrótowych ujęciach obserwujemy zmienne losy tablicy, która była świadkiem narodzin związku zawodowego w gdańskiej stoczni. Schodzi ona do opozycyjnego podziemia, ale sprawia pewien kłopot, ponieważ jest duża i trudno ją ukryć, a stanowi corpus delicti "antysocjalistycznej działalności". Gdy po 1989 roku może wyjść z ukrycia, staje się zbędnym rupieciem; o jej wystający uchwyt potykają się domownicy. W końcu zlicytowana zostaje na aukcji za tysiąc złotych. Tablica raz jeszcze pojawi się w podziemiu: w jedynej nieanimowanej scenie widzimy piwnicę pełną pamiątek okresu PRL. Źródło: http://www.filmotekaszkolna.pl/filmy.php?plyta_id=9 Od sacrum do profanum. Od etosu do upadku.

28. Świadomy i krytyczny odbiór filmu Podczas oglądania filmu zwróć szczególna uwagę na: • wydarzenia historyczne przedstawione w filmie; • przełomowe momenty "życia tablicy"; • funkcję tablicy w filmie i jej symbolikę; • fakturę obrazu w filmie.

29. Pracujemy z filmem i na filmie, czyli próba jego analizy i interpretacji Karta pracy nr 3 • Ja "Solidarność". Moja historia w kilku odcinkach. Historia widziana z perspektywy sztandaru. Kartki z pamiętnika. • Napisz w formie planu zdarzeń kolejne losy sztandaru "Solidarności". • Przedstaw etapy "życia sztandaru” na osi czasu. • Na podstawie sporządzonego planu zdarzeń napisz opowiadanie zatytułowane "Moja historia wpisana w dzieje państwa i narodu. Krótka historia jednego sztandaru". • Sporządź notatkę encyklopedyczną do powstającego "Słownika najnowszych symboli narodowych", objaśniającą hasło: Solidarność. • "Ideał sięgnął bruku"… - od wzlotu do upadku, czyli co się stało z etosem solidarnościowym ? (rozprawka/esej).

30. Zagadnienia do dyskusji, czyli problematyka filmuMateriały pomocnicze nr 8 i 9 Materiał do dyskusji nr 3 • Czym jest etos? • Co to jest idea? • Idea w życiu społeczeństwa i narodu. • Życie i śmierć idei. Coś się rodzi i umiera. Dlaczego? • Symbol. Symbole narodowe. • Ideał/ etos w konfrontacji z rzeczywistością. • Zmienność tego, co stałe, czyli o narodowych świętych wartościach. • Kiedy historia zamienia się w mit? Źródła: 1. http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=40e1ea5b0318592&plyta_id=9 2. http://www.filmotekaszkolna.pl/data/files/cb/e5/cbe5821956f2158/T7_Krotka_historia_jednej_tablicy.pdf

31. Konteksty… Jacek Kaczmarski Powrót sentymentalnej panny "S"Gdy powróciła znów na scenę, z początku nie chciał nikt w to wierzyć,Widownia była przecież pusta nie licząc stróży i żołnierzy,Ale rozniosło się po mieście, że znowu jest, że zagra ponoćWięc się zaczęli schodzić gapie, choć bilet mógł kosztować słono.Przyszliśmy my - jej wielbiciele, już przerzedzeni, postarzaliI po raz pierwszy znów po latach niektórzy z nas się spotykali,A ona była trochę inna, choć przecież kostium był ten samI takim wzrokiem - jak my jej - zaczęła się przyglądać nam.Dopiero kiedy się ruszyli ci z biletami darmowymiŻeby znów ściągnąć ją ze sceny i żeby poszła razem z nimiPoderwaliśmy się w obronie, choć nie mówiła ani słowaI zażądaliśmy spektaklu i grać zaczęła go od nowa.Nie było w nim już tej radości i zaszły w nim widoczne zmiany -Pojęliśmy, że nowy dramat dopiero będzie napisany,Ale i tak się stało jasne, jak jej nam bardzo było brak,Gdy ją zagłuszać jęli wrzaskiem ci, którym było to nie w smak.Niespodziewanie nam pomogli jej nowi wielbiciele młodziWielbiący ją, jak starą gwiazdę co zamiast spadać - nagle wschodziI na ramionach ją ponieśli z tą siłą, której nam nie stałoA ona miała twarz poważną, w której coś jakby odmłodniało.Wróciły pieśni - lecz bez złudzeń i tylko trochę chyba żal namŻe panna "S", choć znowu z nami, już nie jest tak sentymentalna.A może lepiej to i dla niej i dla tych, których z sobą ma -Sentymentalnie stwierdza z dala pokorny sługa jej - J.K.

32. Urząd - Krzysztof Kieślowski ROK PRODUKCJI 1966 CZAS TRWANIA 5 min Akcja tego krótkometrażowego filmu dokumentalnego toczy się w tytułowym urzędzie. Jak się możemy domyślać, jest to Zakład Ubezpieczeń Społecznych, choć nazwa instytucji nie pada. Widzimy migawki z rozmów urzędniczki z kolejnymi petentami. Żadna ze spraw nie zostaje załatwiona pomyślnie, a kierowane do petentów propozycje rozwiązania problemu są coraz bardziej absurdalne. Słyszymy i widzimy, że urzędniczka upaja się władzą nad bezradnymi, na ogół prostymi ludźmi, a jej rady nie służą zamknięciu spraw, tylko wprowadzeniu kolejnego etapu biurokratycznej drogi przez mękę. Źródło: http://www.filmotekaszkolna.pl/filmy.php?pl a_id=11 Człowiek w biurokratycznym labiryncie, czyli po dwóch stronach urzędniczego okienka.

33. Świadomy i krytyczny odbiór filmu Podczas oglądania filmu zwróć szczególna uwagę na: • obraz urzędów, ich scenografię, atmosferę; • stereotypowe portrety urzędników; • zachowania zwykłych ludzi i ich postawy wobec urzędu i urzędnika; • relacje: urzędnik - petent i petent - urzędnik; • urzędnik wobec biurokracji; • zwykły człowiek wobec biurokracji.

34. Pracujemy z filmem i na filmie, czyli próba jego analizy i interpretacji Karta pracy nr 4 Między okienkiem i okienkiem, czyli rzeczywistość z perspektywy urzędniczego okienka… Opracuj literackie portrety urzędnika i petenta w zbiurokratyzowanym świecie. Określ ich wzajemne relacje.

35. Zagadnienia do dyskusji, czyli problematyka filmuMateriały pomocnicze nr 10 i 11 Materiał do dyskusji nr 4 • Mechanizm biurokracji jako ilustracja absurdu, groteski i parodii rzeczywistości w peerelowskim totalitaryzmie. • Pamflet urzędu i urzędnika. • Biurokrata i człowiek zbiurokratyzowany. • Uwikłanie człowieka w system ról (gombrowiczowska "gęba"). • Konsekwencjach społecznej zgody na życie w absurdzie (gombrowiczowskie: "pupa" i "upupianie"). • "Człowiek zalękniony" - nowa twarz człowieczeństwa w biurokratycznym labiryncie. Źródła: 1. http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=08247feb434c54f&plyta_id=11 2. http://www.filmotekaszkolna.pl/metodyka.php?plyta_id=11

36. Konteksty… Teatrzyk "Zielona Gęś" ma zaszczyt przedstawić: K. I. Gałczyński "Biurokrata na wakacjach"

37. Dokąd - Paweł Kędzierski ROK PRODUKCJI 1990 CZAS TRWANIA16 min Motywem przewodnim tego filmu montażowego są obrazy pierwszomajowych pochodów, w okresie PRL każdego roku szumnie organizowanych przez władze. Ulicami Warszawy kroczą odpowiednio uformowane i zorganizowane masy ludzkie, a z trybuny pozdrawiają je kolejni przywódcy. Panuje atmosfera mniej lub bardziej sztucznie inspirowanego entuzjazmu. W miarę upływu czasu pojawia się jednak coraz więcej obrazów kontrastujących z tą sielankową wizją nieustającego święta. Obok obrazów uroczystości oficjalnych swoje stałe miejsce znajdują materiały ukazujące obchody konkurencyjne, niezależne, organizowane przez nielegalną opozycję, a pacyfikowane przy pomocy odpowiednio wyszkolonych oddziałów ZOMO. Źródło: http://www.filmotekaszkolna.pl/filmy.php?plyta_id=13 Konformizm i nonkonformizm, czyli dwie postawy wobec totalitaryzmu

38. Świadomy i krytyczny odbiór filmu Podczas oglądania filmu zwróć szczególna uwagę na: • wydarzenia polityczne i postaci historyczne; • atmosferę i scenografię pochodów pierwszomajowych zarejestrowanych w ciągu 40 lat PRL; • pojawienie się manifestacji opozycyjnych wobec pochodów; • twarze uczestników pochodów i antypochodów; • tworzywo narracji.

39. Pracujemy z filmem i na filmie, czyli próba jego analizy i interpretacji Karta pracy nr 5 Zderzenia zdarzeń, ludzi i postaw. Konformizm i nonkonformizm. Wypełnij tabelę.

40. Zagadnienia do dyskusji, czyli problematyka filmuMateriały pomocnicze nr 12 i 13Materiał do dyskusji nr 5 • Konformizm i nonkonformizm - zderzenie dwóch postaw wobec zastanej rzeczywistości. • Konformista jako oponent nonkonformisty. • Dlaczego jedni są "za", a inni "przeciw"? (motywy odmiennych postaw). • Język propagandy PRL-u. • Kronika filmowa jako forma budowania narracji w filmie. • Film montażowy. Źródła: 1. http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=2a957e3c3a76ea8&plyta_id=13 2. http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=5466cbe2891a863&plyta_id=13

41. Edward Stachura Życie to nie teatr Życie to jest teatr, mówisz ciągle, opowiadasz;Maski coraz inne, coraz mylne się zakłada;Wszystko to zabawa, wszystko to jest jedna graPrzy otwartych i zamkniętych drzwiach.To jest gra!Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam;Życie to nie tylko kolorowa maskarada;Życie jest straszniejsze i piękniejsze jeszcze jest;Wszystko przy nim blednie, blednie nawet sama śmierć!Ty i ja - teatry to są dwa!Ty i ja!Ty - ty prawdziwej nie uronisz łzy.Ty najwyżej w górę wznosisz brwi.Nawet kiedy źle ci jest, to nie jest źle.Bo ty grasz! Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam.Cały jestem zbudowany z ran.Lecz kaleką nie ja jestem, tylko ty!Dzisiaj bankiet u artystów, ty się tam wybierasz;Gości będzie dużo, nieodstępna tyraliera;Flirt i alkohole, może tańce będą też,Drzwi otwarte zamkną potem się.No i cześć!Wpadnę tam na chwilę, zanim spuchnie atmosfera;Wódki dwie wypiję, potem cicho się pozbieram;Wyjdę na ulicę, przy fontannie zmoczę łeb;Wyjdę na przestworza, przecudowny stworzę wiersz.Ty i ja - teatry to są dwa.Ty i ja!Ty - ty prawdziwej nie uronisz łzy.Ty najwyżej w górę wznosisz brwi.I niezaraźliwy wcale jest twój śmiech.Bo ty grasz!Ja - duszę na ramieniu wiecznie mam.Cały jestem zbudowany z ran.Lecz gdy śmieje się, to w krąg się śmieje świat! Konteksty…

42. Podsumowanie… • Każdy film dokumentalny ma na celu przedstawienie wybranych faktów na temat świata, jednak sposobów na ich zaprezentowanie jest tak samo dużo i są podobnie zróżnicowane jak w przypadku filmów fabularnych (David Bordwell, Kristin Thompson, Sztuka filmowa. Film art. Wprowadzenie, Warszawa 2010, s. 383.). • Co mówią poznane dokumenty filmowe o Polsce i Polakach? W jaki sposób mówią? Dlaczego mówią? • Dlaczego filmy dokumentalne są źródłem historycznym, politycznym i społecznym? Jaki obraz państwa i narodu przedstawiają? Jaka jest Polska, jacy są Polacy w świetle pokazanych filmów?

43. Podsumowanie… Co sprawia, że możemy uznać jakiś film za dokument? Po pierwsze, kiedy stykamy się z takim filmem, jest on nam w jakiś sposób anonsowany: o jego rodzaju często informuje nas tytuł i tematyka, ale także przekaz reklamowy, recenzje w prasie czy fama rozchodząca się poczta pantoflowa. Tego rodzaju etykiety już na wstępie pozwalają nam oczekiwać, że osoby, miejsca i zdarzenia przedstawione w filmie istnieją naprawdę, a podawane na ich temat informacje są wiarygodne. Źródło: David Bordwell, Kristin Thompson, Sztuka filmowa. Film art. Wprowadzenie, Warszawa 2010, s. 383.

44. Z jakich materaców korzystałem, czyli próba bibliografii I. Druki zwarte - Bordwell D., Thompson K., Sztuka filmowa. Film art. Wprowadzenie, Warszawa 2010. - Przylipiak M, Poetyka kina dokumentalnego, Gdańsk 2004. - Werner A., To jest kino, Warszawa 1999. - ZOOM kino w przybliżeniu. Scenariusze zajęć filmoznawczych, pod red. D. Gołebiowskiej, D. Góreckiej i E. Kanownik, Łódź 2008. II. Czasopisma - Ogonowska A., Film dokumentalny, „Nowa Polszczyzna” nr 4/2006. - Przepiórka M., Od metafory do spektaklu, "Kino" nr 5/2011. - Szyma T., Prawda i fikcja,, "Kino" nr 7-8/2010. - Świrek K., Prawda i empatia,,"Kino" nr 6/2010. III. Źródła elektroniczne - Karczowa H., Reportaż filmowy i kronika jako źródło historyczne, [on-line] [dostęp 07.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: bg.uwb.edu.pl/ekopie/archiwum/k05208_13.rtf - Filmoteka Szkolna, [on-line] [dostęp 20.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.filmotekaszkolna.pl/.

45. Z jakich materaców korzystałem, czyli próba bibliografii - Reuter M., Problem opisu świata realnego w filmach dokumentalnych Krzysztofa Kieślowskiego, „Biuletyn Studentów Filozofii US” nr 4/2004 [on-line] [dostęp 07.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.us.szc.pl/main.php/filozof_4/?xml=load_page&st=5609&ar=1&id=1941&gs=&pid=6785 - Film dokumentalny, [on-line] [dostęp 07.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.filmowka.pl/?q=node/33 - Sikora S., Antropolog w kinie: polski film dokumentalny, [on-line] [dostęp 15.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.slawomir-sikora.net/przedmioty/antropolog-w-kinie-polski-film-dokumentalny - Współczesny polski film dokumentalny, [on-line] [dostęp 15.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.lublana.polemb.net/index.php?document=66 - Filmy dokomentalne, [on-line] [dostęp 02.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://magazyn.culture.pl/pl/culture/film/filmy_dokumentalne - Zmarz-Koczanowicz: Ludzie chcą oglądać filmy dokumentalne, [dostęp 02.06.2011 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.krytykapolityczna.pl/Wywiady/Zmarz-KoczanowiczLudziechcaogladacfilmydokumentalne/menuid 77.html

46. Opracował:Mariusz Widawski