FILOZOFIA WSPÓŁCZESNA

1. FILOZOFIA WSPÓŁCZESNA 1831 to rok śmierci Georga Wilhelma Friedricha Hegla, który stworzył ostatni wielki racjonalistyczny system filozoficzny. Jego śmieć uznaje się za koniec epoki nowożytnej. Rzeczywiście po Kancie i po Heglu w filozofii XIX w. wszystko ulega głębokiej zmianie.

2. Filozofia życia a filozofia pozytywistyczna • Ogłoszona i uzasadniona przez Kanta „nienaukowość” metafizyki doprowadziła już XIX w. do postania całego szeregu nurtów, w których w istocie zaniechano uprawiania metafizyki. • Filozofia życia i filozofia pozytywistyczna stanowią dwa zupełnie różnego tego przykłady. • Były to nurty, które oprócz szeregu pozytywnych twierdzeń zażarcie zwalczały się nawzajem, co wynikało stąd, że miały zupełnie inne podejścia do traktowania wiedzy, nauki, filozofii.

3. Główni przedstawiciele Filozofia życia • Artur Schopenhauer • Friedrich Nietzsche • Wilhelm Dilthey Pozytywizm • August Comte • J.S. Mill

4. Artur Schopenhauer (1788-1860) • Zajmował się głównie etyką, ale ugruntowaną na tezach metafizycznych; • W punkcie wyjścia 1. Poddał krytyce etykę Kanta za jej skrajnie racjonalistyczny wymiar. • Jego zdaniem imperatyw kategoryczny, pojęcie obowiązku oraz idea dobrej woli są wyłącznie hipotezami, które kłócą się z podstawowymi intuicjami nt. życia.

5. Myśl Schopenhauera znajduje się na pograniczu filozofii i psychologii. W wielu miejscach filozof ten analizuje doświadczenie wewnętrzne na zasadzie introspekcji i wyciąga wnioski ogólne. • To jest zatem nowa filozofia, gdyż przyjmuje nowe metody. (subiektywny punkt wyjścia) • FILOZOFIA ŻYCIA JEST WIĘC ZUPEŁIE NOWĄ JAKOŚCIĄ W PORÓWNANIU DO RACJONALIZMU KANTA. Jest to bowiem w dużej mierze filozofia irracjonalistyczna. XIX wiek jest w tym względzie przedmurzem dla nowej epoki.

6. Pesymistyczna filozofia życia i filozofia woli Schopenhauer uznał, że światem i ludźmi rządzi nieprzewidywalna i niezmienna siła, na którą wpływu nie mamy. Jest nią irracjonalna wola, a jej zewnętrznym przejawem jest życie. Wola w istocie jest (jako irracjonalna) bezcelowa, bezsensowna, a przede wszystkim wiecznie nienasycona. Człowiek nadto jest istotą świadomą, więc skazany jest na cierpienie. Przypomnijmy: w filozofii Kanta wola miała być powiązana z racjonalnością, jako dwie istotne własności natury ludzkie. Filozofia życia dokonuje więc istotnej separacji.

7. Należy zauważyć, że Schopenhauer mówi o woli jako zasadzie życia w dwóch wymiarach: • Z jednej strony mówi o woli jako zasadzie i istocie świata. Niepoznawalnej, bezkresnej sile, która rządzi całym światem. • (to jest teza metafizyczna) • Z drugiej strony jest wola ludzka, indywidualna, również nieokiełznana (może przecież wybrać wszystko); wiecznie nienasycona, a jako taka, jest źródłem naszego cierpienia. • (to jest teza z pogranicza psychologii)

8. Życie jest zatem z istoty cierpieniem, wywołanym frustracjami wynikającymi z nienasyconej woli. • Czy można za życia temu jakoś zaradzić? • Schopenhauer zapewne nie da nam recepty na uszczęśliwianie ludzkości, będzie tylko mówił w kategoriach minimalizacji zła płynącego z natury rzeczywistości.

9. Etyka Schopenhauera • Wola jest nieunikniona, u wszystkich jednakowa, ale nasze usposobienia są różne (altruistyczne-egoistyczne). • Podstawą wszelkiego czynu moralnego jest współczucie, i wynikające z niego bezinteresowne działanie. (tylko wtedy możemy okiełznać wolę, Schopenhauer mówi o uśmierceniu woli; nastaje spokój) • Nadto ascetyczny tryb życia oraz kontemplacja sztuki i natury pozwalają poskromić nienasyconą wolę, a tym samym osiągnąć względny spokój ducha. (to jest jednak dla wybrańców). Muzyka była dla Schopenhauera szczytem możliwości człowieka, dlatego Wagner tak lubował się w jego filozofii.

10. Schopenhauer pesymista czy realista? Na czym polega jego etyka?

11. Friedrich Nietzsche (1844-1900) • antymetafizyczne • antyracjonalistyczne • antyobiektywistyczne czyli relatywistyczne podejście Nietzschego to główne składniki jego twórczości, które zarazem są zaprzeczeniem całej dotychczasowej tradycji, począwszy od Platona skończywszy na Kancie.

12. Wielki kontynuator Schopenhauera, dokona jednak zupełnie innego wartościowania woli, jak również sformułuje diametralnie różną etykę. Odrzucił zarówno pesymizm Schopenhauera jak i jego teorię współczucia.

13. Filozofia życia w wydaniu Nietzschego • Pogląd Kanta o tym, że nie docieramy do istoty rzeczywistości doprowadził do ekstremum. • Nie tylko nie docieramy do obiektywnej rzeczywistości, lecz w ogóle coś takiego nie istnieje. • Nadto nie ma żadnego ładu, żadnych absolutnych wartości niezależnych od ludzi (czyli wartości w sensie Platońskim) • Istnieje tylko zmienność, stawanie się, wyłanianie ciągle nowych form, totalny chaos, nieprzewidywalny i niemożliwy do ogarnięcia, czyli życie jako ogrom obcy człowiekowi. • Tak nas poucza doświadczenie.

14. ODP.Prawdą jest tylko to, co służy życiu, biologiczno-społecznym potrzebom. Prawda jest więc relatywistyczna i pragmatyczna. • Skoro świat jest bezkresną zmianą, ciągłym stawaniem się nowych form i nie ma czegoś takiego jak prawda obiektywna, jak zatem należy żyć, czym ma być ludzkie działanie? (Nietzsche jest wielki admiratorem teorii ewolucji Darwina)

15. 1859 r. K. Darwin wydał O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego • Teoria Darwina odnosiła się do sfery stricte biologicznej. Nietzsche przeniósł ją do teorii społecznej i etyki.

16. Świat to życie, a życie to wola mocy MORALNOŚĆ PANÓW Wymiar ewolucjonistyczny myśli Nietzschego: Życie jest mocą i dążeniem do przetrwania, do zwycięstwa nad śmiercią i słabszymi forami; To, co najbardziej cenne w człowieku to indywidualność, a ci co nie boją się dać wyraz tej indywidualności, to formy zapowiadające „Nadczłowieka” Przede wszystkim chodzi o wprowadzenie nowej moralności. Dwie interpretacje koncepcji nadczłowieka: pozytywna negatywna

17. MORALNOŚĆ NIEWOLNIKÓW • Całkowicie zdegenerowanym przejawem woli mocy jest moralność skoncentrowana wokół idei winy i kary, grzechu i pokuty, posłuszeństwa i pokory; • Jest to moralność istot mniej udanych przeciwko tym szlachetniejszym, lepszym; (Litość, sprawiedliwość, równość zostały wymyślone przez jednostki marne, w celu osiągnięcia dominacji nad tymi wyjątkowymi) • Ówczesne społeczeństwa katolickie i mieszczańskie zdaniem Nietzschego zdominowane były przez obłudę i oportunizm, ale przede wszystkim działały przeciwko życiu: • Cała kultura to NIHILIZM - podsumował

18. - Jeśli kultywuje się litość, współczucie, hamowanie instynktów, w istocie zmierza się ku gorszemu, ku pustce i nicości, gdyż nie ma szans powstania nadczłowieka (form wyższych)

19. Nietzschego recepta na nihilizm Główne hasła Nietzschego • „Przewartościowanie wszystkich wartości” • „Bóg umarł” • „Wola mocy” • Idea nadczłowieka • Odrzuć fałszywą moralność niewolników; • Religia chrześcijańska wyczerpała się (popadła w oportunizm, obłudę); • Przekraczaj samego siebie, nie bój się świata , tylko wtedy będziesz miał szanse na realny w nim udział; • Potęguj swoją wolność i godność

20. Podsumowanie • Mimo to, że wzorował się na Schopenhauerze, jego wnioski były przeciwstawne (etyka miłosierdzia contra moralność panów); • Doczekał się najróżniejszych interpretacji • Oddziaływał zarówno na filozofów życia początku XX w. (np. Migeul de Unamuno, Freuda, Bergsona), jak i na egzystencjalizm tzw. ateistyczny (J.P. Sartre) Przede wszystkim uważa się go za duchowego ojca postmodernizmu

21. Jeanne Hersch: Nietzschego należy znać, ale pod żadnym pozorem nie należy wprowadzać jego teorii w życie

22. PODSUMOWANIE filozofii życia • Cechą charakterystyczną całej filozofii życia jest skoncentrowanie na faktach psychicznych. • Kategorie: życia, woli, historii, wszystkie one łączą się z psychiką ludzką! • Filozofia życia stała się przedsionkiem dla całej psychologii.