Dyrektywa INSPIRE i metadane

1. Dyrektywa INSPIRE i metadane Leszek Litwin Instytut Systemów Przestrzennych i Katastralnych S.A. (http://medard-opensource.eu) - (http://aquarius-opensource.eu)

2. Wstęp do Dyrektywy INSPIRE i budowy Infrastruktury Informacji Przestrzennej (IIP) Uwarunkowania prawne tworzenia metadanych geoinformacyjnych Uwarunkowania techniczne tworzenia metadanych geoinformacyjnych Metadane geoinformacyjne – po co tworzymy (korzyści ze stosowania metadanych) porządkowanie zasobu danych przestrzennych opisanie zasobu danych przestrzennych metadanymi pod kątem udostępniania w ramach IIP Agenda prezentacji

3. Standardy geoinformacyjne dotyczące metadanych Profile metadanych Języki stosowane w opisie metadanych – XML, GML, … Dobre praktyki przy tworzeniu metadanych audyt (inwentaryzacja) zasobu danych przestrzennych O czym należy pamiętać podczas tworzenia metadanych Agenda prezentacji c.d.

4. Systemy obsługi metadanych Narzędzia do tworzenia metadanych – edytory Narzędzia do publikowania metadanych – katalogi metadanych Wymagane usługi (podglądu i wyszukiwania) Tworzenie metadanych – ćwiczenie praktyczne na podstawie uprzednio przygotowanego pliku danych przestrzennych Agenda prezentacji c.d.

5. Wprowadzenie Infrastruktura informacji przestrzennej Infrastruktura informacji przestrzennej w Polsce stanowi część infrastruktury informacji przestrzennej Unii Europejskiej …ale też… infrastruktura informacji przestrzennej w Polsce stanowi część infrastruktury informacyjnej Państwa dr Wojciech R. Wiewiórowski - MSWiA, Uniwersytet Gdański 22 maja 2009 r.

6. Wprowadzenie Dane przestrzenne jako dane referencyjne w infrastrukturze informacyjnej państwa Spojrzenie na implementację dyrektywy INSPIRE z punktu widzenia ustawy o informatyzacji Krakowskie Spotkania z INSPIRE 21-23 maja 2009r. Rola INSPIRE w rozwoju społeczeństwa informacyjnego dr Wojciech R. Wiewiórowski - MSWiA, Uniwersytet Gdański 12 maja 2009 r.

7. Infrastruktura danych przestrzennych Spatial Data Infrastructure (SDI): Zespół środków prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych i technicznych, które: a) zapewniają powszechny dostęp do danych i usług geoinformacyjnych dotyczących określonego obszaru;b) przyczyniają się do efektywnego stosowania geoinformacji dla zrównoważonego rozwoju tego obszaru; c) umożliwiają racjonalne gospodarowanie zasobami geoinformacyjnym.Zależnie od obszaru infrastruktura danych przestrzennych może być: a) lokalna, np. miejska lub powiatowa; b) regionalna, np. wojewódzka; c) państwowa, krajowa (NSDI); d) międzynarodowa, np. europejska (ESDI) lub globalna.Infrastruktura danych przestrzennych obejmuje:a) powiązane ze sobą, zdolne do współdziałania systemy i bazy danych przestrzennych zawierające dane i metadane o odpowiedniej treści i jakości; b) technologie teleinformatyczne i geoinformacyjne stosujące powszechnie akceptowane standardy; c) przepisy prawne, struktury organizacyjne, rozwiązania ekonomiczne i zasoby ludzkie;d) użytkowników tworzących → społeczeństwo geoinformacyjne. [źródło: Gaździcki J., 06.2004, www.ptip.org.pl]

8. IP – stan zastany wydział Urzędu Miejskiego baza klienci gestor sieci danych baza wydział Urzędu danych Miejskiego baza danych gestor sieci baza danych Centrum Dyspozytorskie baza danych służba miejska ODGiK baza danych baza danych baza baza inne jednostki danych danych organizacyjne planowanie przestrzenne

9. IP – stan pożądany wydział Urzędu Miejskiego baza Klienci w Internecie gestor sieci danych baza wydział Urzędu danych Miejskiego baza danych gestor sieci baza danych Centrum zintegrowana Dyspozytorskie baza baza danych danych służba miejska ODGiK baza danych baza danych baza baza inne jednostki danych danych organizacyjne planowanie przestrzenne

10. Dyrektywa INSPIRE • EU INSPIRE – INfrastructure for SPatial InfoRmation in Europe • Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 • Obowiązuje od 15 maja 2007 w państwach członkowskich Unii Europejskiej

11. Dyrektywa INSPIRE • Dyrektywa INSPIRE wymaga zapewnienia w sieci Internet następujących usług udostępniania danych i metadanych oraz usług związanych: • usług wyszukiwania danych na podstawie metadanych • usług przeglądania danych • usług pobierania danych (pobieranie kopii wybranych zestawów lub części zestawów danych) • usług przekształcania (transformacji) danych w połączeniu z innymi ww. usługami • usług typu „wywołaj usługi danych przestrzennych”

12. INSPIRE – główne zadania …uczynić zharmonizowane dane przestrzenne dostępnymi dla wspólnotowej polityki środowiskowej (opracowanie, zastosowanie, monitorowanie i ocena) i dla obywateli … … poprzez ustanowienie zintegrowanych usług w zakresie informacji geoprzestrzennej, opartych na sieciowo rozproszonych bazach danych powiązanych i zestandaryzowanych dla zapewnienia zgodności …

13. INSPIRE – główne wymagania • tworzenie zbiorów metadanych o danych przesztrzennych, • zbiory danych przestrzennych i serwisy • tworzenie interoperacyjnych serwisów na bazie technologii sieciowych • zasady udostępniania i korzystania z danych • koordynacja, monitorowanie i raportowanie • utworzenie odpowiednich procedur

14. Ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej 7 maja 2010 r. opublikowano ustawę z dnia 4 marca 2010 r. o Infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz.U. nr 76, poz. 489). Akt ten określa zasady tworzenia oraz użytkowania IIP w Polsce. Wszedł w życie 7 czerwca 2010 r., ustawa dokonuje transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 007/2/WE z dnia 14 marca 2007r. ustanawiającej infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) (Dz. Urz. UE L 108 z 25.04.2007, str. 1, z późn. zm.), ustawa IIP zmienia także ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,

15. Projekt Rozporządzenia Rady Ministróww sprawie określenia organów wiodących i przyporządkowania im tematów danych przestrzennych – Zał. I i II • Załącznik I • Systemy odniesienia za pomocą współrzędnych (GGK) • Systemy siatek geograficznych (GGK) • Nazwy geograficzne(GGK) • Jednostki administracyjne(GGK) • Adresy(GGK) • Działki katastralne(GGK) • Sieci transportu(GGK) • Hydrografia(Prezes KZGW) • Obszary chronione(Gł. Konserwator Przyrody) • Załącznik II • Ukształtowanie terenu(GGK) • Użytkowanie terenu(GGK) • Sporządzanie ortoobrazów(GGK) • Geologia (Gł. Geolog Kraju)

16. Projekt Rozporządzenia Rady Ministróww sprawie określenia organów wiodących i przyporządkowania im tematów danych przestrzennych – Zał. III – metadane do 03.12.2013 roku • Jednostki statystyczne (Prezes GUS) • Budynki (GGK) • Gleba (GGK) ? • Zagospodarowanie przestrzenne (Minister Infrastruktury) • Zdrowie i bezpieczeństwo ludzi (Minister Zdrowia) • Usługi użyteczności publicznej i służby państwowe (GGK) • Urządzenia do monitorowania środowiska (Gł. Inspektor Ochrony Środowiska) • Obiekty produkcyjne i przemysłowe (GGK) • Urządzenia rolnicze oraz akwakultury (Minister Rolnictwa) • Rozmieszczenie ludności – demografia (Prezes GUS) • Gospodarowanie obszarem/strefy ograniczone/regulacyjne oraz jednostki sprawozdawcze (GGK) • Strefy zagrożenia naturalnego (Główny Geolog Kraju) • Warunki atmosferyczne (Minister Środowiska) • Warunki meteorologiczno-geograficzne (Minister Środowiska) • Warunki oceanograficzno-geograficzne (Minister Infrastruktury) • Regiony morskie (Minister Infrastruktury) • Regiony biogeograficzne (Główny Konserwator Przyrody) • Siedliska obszary przyrodniczo jednorodne (Główny Konserwator Przyrody) • Rozmieszczenie gatunków (Główny Konserwator Przyrody) • Zasoby energetyczne (Główny Geolog Kraju) • Zasoby mineralne (Główny Geolog Kraju)

17. Informacja z sektora publicznego • Dyrektywa 2003/98/EC z 17 listopada 2003 w sprawie dalszego wykorzystywania informacji z sektora publicznego (Re-USE of Public Sector Information (PSI) • Dyrektywa ta wprowadza obowiązek Państw Członkowskich, aby dokumenty przygotowane przez podmioty prawa publicznego, o ile ich dalsze wykorzystanie jest dopuszczalne, były udostępniane do dalszego używania, m.in. do celów związanych z działalnością gospodarczą, stosując w miarę możliwości formę elektroniczną. • Dyrektywa INSPIRE powinna pozostawać bez uszczerbku dla dyrektywy w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, której cele uzupełniają cele dyrektywy INSPIRE. • Transpozycja do prawa krajowego państw EU - do 1 lipca 2005 • do chwili obecnej Polska nie dokonała tej transpozycji

18. Powiązane inicjatywy UEw dziedzinie informacji przestrzennej • GEOSS – Global Earth Observation System of Systems • GMES – Global Monitoring for Environment and Security • INSPIRE – Infrastructure for Spatial Information in Europe • SEIS – Shared Environmental Information System • SISE – Single Information Space for the Environment in Europe • SEIS – Single European Information Space

19. WNIOSEK Infrastruktura informacji przestrzennej a infrastruktura informacyjna Państwa Wśród wniosków przyjętych przez Komitet Rady Ministrów ds. Informatyzacji i Łączności stwierdzono że: Istnieje pilna konieczność uwzględnienia skutków dyrektywy INSPIRE w pracach z zakresu modelowania infrastruktury informacyjnej. Podjęcie wspólnych prac nad spójną informacyjnie infrastrukturą informacyjną państwa może zapobiec powstaniu infrastruktury informacji przestrzennej obok istniejącej obecnie infrastruktury informacyjnej państwa dr Wojciech R. Wiewiórowski - MSWiA, Uniwersytet Gdański 12 maja 2009 r.

20. Co to są metadane • Metadane to dane o danych(dane zawierające informacje o zbiorach danych) • Metadane charakteryzują zbiór danych odpowiadając na pytania: • Co? Kto? Gdzie? Kiedy? Jak? • Metadane zbiorów danych przestrzennych powinny zawierać informacje o położeniu i rodzaju obiektów oraz ich atrybutów, pochodzeniu, dokładności, szczegółowości i aktualności zbioru danych, zastosowanych standardach, prawach własności i prawach autorskich, cenach, warunkach i sposobach uzyskania dostępu do danych zbioru oraz ich użycia w określonym celu. [źródło: Gaździcki J.]

21. „Co” należy opisywać metadanymi • Zbiory przestrzennych danych referencyjnych o charakterze ogólnokrajowym - zawarte w krajowych, regionalnych i lokalnych systemach informacji przestrzennej. • Zasoby, które są w postaci cyfrowej – TAK • Zasoby, które są tylko w postaci analogowej – NIE (zgodnie z Art. 4 ust.1b Dyrektywa INSPIRE obejmuje zbiory danych przestrzennych w formie elektronicznej)

22. Co będziemy opisywać metadanymi • Zbiory danych przestrzennych • Serie danych przestrzennych • Usługi danych przestrzennych

23. Korzyści ze stosowania metadanych • ułatwienie zarządzania zasobami danych w ramach organizacji odpowiedzialnej za te dane; • ułatwienie korzystania ze zgromadzonych zbiorów danych zgodnie z aktualnymi potrzebami, a także stwarzanie możliwości korzystania z nich w przyszłości, gdy będą stanowiły materiał archiwalny; • lepsze planowanie działań dotyczących pozyskiwania i aktualizacji danych; • rozszerzenie kręgu użytkowników danych przestrzennych; • umożliwienie realizacji istotnych usług w ramach infrastruktur danych przestrzennych • Obowiązki jakie wynikają z aktualnego i przyszłego prawa: • UE • polskiego [wg: Gaździcki J.]

24. PROFILE METADANYCH

25. Edytor metadanych - wymagania opisywany zasób – zapisany zgodnie ze standardem GML opisanym w dokumencie ISO/TS 19139:2007. Konwersja do tego standardu, powinna odbywać się automatycznie przy wykorzystaniu mechanizmów edytora metadanych; identyfikator geograficzny w formie odniesienia (identyfikatora) do obiektów/obiektu geograficznych posiadających lokalizacje przestrzenna i opublikowanych w udokumentowanej i ogólnie dostępnej usłudze gazetteer’a lub katalogu obiektów przestrzennych. umożliwiać automatyczne generowanie odniesienia do sekcji informacji o identyfikacji odpowiedniego pliku metadanych, który opisuje zasób danych sprzężony z usługą.

26. Edytor metadanych - wymagania zapewniać pełną obsługę języka polskiego; obsługiwać metadane zgodnie z profilami: ISO 19115, INSPIRE i polskim (krajowym), ewentualnie branżowym (np. profil metadanych geologicznych PIG); umożliwiać tworzenie i aktualizację metadanych w określonej hierarchii z możliwością dziedziczenia elementów metadanych; automatycznie generować identyfikatory plików metadanych, zgodnie z UUID (Universal Unique Identifier, specyfikowany przez IETF http://www.ietf.org oraz RFC 4122);

27. Edytor metadanych - wymagania automatycznie generować identyfikatory plików metadanych, zgodnie z UUID (Universal Unique Identifier, specyfikowany przez IETF http://www.ietf.org oraz RFC 4122); umożliwiać dostosowanie funkcjonalności oprogramowania do wymagań zawartych w wytycznych technicznych danego profilu; zapewniać możliwość pobierania słowników słów kluczowych i kategorii tematycznych z odpowiednich baz danych;

28. Edytor metadanych - wymagania umożliwiać budowę wersji wielojęzykowych metadanych przy wykorzystaniu kodowania z ISO 639-2; zapewniać możliwość wprowadzanie informacji dla zbiorów oraz serii danych; generować pliki metadanych w formacie XML zgodnie ze schematem implementacyjnym (XML Schema) określonym w standardzie ISO/TS 19139:2007;

29. Edytor metadanych - wymagania • zapisywać elementy metadanych opisujące zasięgi czasowezgodnie ze standardem GML, opisanym w dokumencie ISO/TS 19139:2007. Konwersja do tego standardu powinna odbywać się automatycznie przy wykorzystaniu mechanizmów edytora metadanych; • powinien ułatwiać definiowanie zasięgów przestrzennych zasobu, przy czym może on być zdefiniowana na kilka sposobów, jako: • prostokąt ograniczający zapisany w postaci skrajnych; • opis w postaci swobodnego tekstu; • poligon zapisany w formie współrzędnych (x, y) wieloboku ograniczającego

30. Korzyści ze stosowania metadanych • porządkowanie zasobu danych przestrzennych (!) • ułatwienie zarządzania zasobami danych w ramach organizacji odpowiedzialnej za te dane; • ułatwienie korzystania ze zgromadzonych zbiorów danych zgodnie z aktualnymi potrzebami, a także stwarzanie możliwości korzystania z nich w przyszłości, gdy będą stanowiły materiał archiwalny; • lepsze planowanie działań dotyczących pozyskiwania i aktualizacji danych; • rozszerzenie kręgu użytkowników danych przestrzennych; • umożliwienie realizacji istotnych usług w ramach infrastruktur danych przestrzennych [wg: Gaździcki J.]

31. Użytkownicy metadanych geoinformacyjnych • Pracownicy samorządu i administracji różnych szczebli • wydający decyzje na podstawie analizy danych przestrzennych • planujący tworzenie danych przestrzennych i aktualizujący je • zarządzający zasobami danych przestrzennych • Pracownicy instytucji i urzędów centralnych (wiele branż), • Policja, straż miejska, wojsko, straż pożarna, wywiad ..., • Służby kryzysowe, • Ochrona środowiska ! • Planiści, geodeci, architekci, … • Naukowcy, studenci, • My wszyscy … (pozwolenia, decyzje, systemy nawigacji, …)

32. Dziękuję za uwagę llitwin@ispik.pl