Nauka w przestrzeni publicznej

1. Nauka w przestrzeni publicznej Edmund Wnuk-Lipiński Collegium Civitas, 2013

2. Tezy wyjściowe • Uczelnie - źródłem badań naukowych • Badania – źródłem nauczania na poziomie wyższym • Nauczanie – inspiracją dla badań • Badania bez nauczania – sztuka dla sztuki, nauczanie bez badań – wtórność • Istnieje pozytywna korelacja pomiędzy nakładami na badania i szkolnictwo wyższe a rozwojem cywilizacyjnym • Nie jest istotny podział na uczelnie prywatne i państwowe; istotny jest podział na uczelnie dobre i słabe. • Dobór kryteriów oceny poziomu badań i jakości kształcenia – jeśli ocena jest skorelowana ze strumieniem środków – ma wpływ na kierunek rozwoju uczelni.

3. Punkty odniesienia dla diagnozy • Poziom lokalny: aktywizacja społeczności lokalnej, stymulator rozwoju cywilizacyjnego, skolaryzacja • Poziom krajowy: koncentracja w wielkich ośrodkach akademickich; konkurencja wewnątrzkrajowa o szczupłe środki • Poziom międzynarodowy: słaba konkurencyjność, niski poziom innowacyjności

4. Dane wyjściowe 2011/2012 • - 460 uczelni (1764 tys. studentów) • - 328 uczelnie prywatne (519 tys. studentów) • - PKB na szkolnictwo wyższe 1,6 % (w tym:1,1 % publ.; 0,5 % pryw.); • - udział gospodarstw domowych w wydatkach na szkolnictwo wyższe – 23 % Źródło: MNiSzW, OECD (2012), Education AT a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing

5. Wymiar lokalny • W małych i średnich miastach – 109 uczelni • Uczelni skreślonych lub w likwidacji – 60 • Bielsko – Biała – 6 uczelni (w tym: 1 wykreślona) Źródło: MNiSzW • Czynnik aktywizacji miastai okolic • Niski na ogół poziom, profil zawodowy

6. Wymiar krajowy • Rewolucja w skolaryzacji społeczeństwa • Polska w czołówce edukacyjnej rewolucji • W Islandii na 100 młodych ludzi – 60 ukończy studia uniwersyteckie, ale tylko 36 przed 30 rokiem życia; • W Polsce na 100 młodych ludzi 55 ukończy studia uniwersyteckie, ale aż 47 robi to przed 30 rokiem życia; • WAustralii, Danii, UK, ok. 50 osób ukończy studia, a 40 uczyni to prze trzydziestką. • Średnia OECD: 39/32 Źródło: OECD (2012), Education AT a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing

7. Awans społeczny • Międzygeneracyjna ruchliwość społeczna (2009): % 25 -34 letnich osób, które osiągnęły wykształcenie wyższe niż ich rodzice • Polska – 64 % • Irlandia – 57 %; • Węgry 53 %; • Czechy – 49 %; • Australia – 49 %; • średnia OECD – 37 % Źródło: OECD (2012), Education AT a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing

8. Kierunek reformy • Model europejski, czy amerykański? • Amerykański – powszechne czesne, a jego wysokość pozwalająca na rozwój i badania podstawowe • Europejski – czesne i subsydia (biurokratyczne kryteria jakości kształcenia), podział na publiczne i prywatne (uprzywilejowanie publicznych), możliwa selekcja negatywna do nauki.

9. Wymiar globalny • UJ i UW w czwartej setce listy Szanghajskiej, UŚ – w piątej; •  Europa (tradycja uniwersytetów publicznych), USA (tradycja uniwersytetów prywatnych) • Wydatki na instytucje edukacyjne wyższego wykształcenia jako % GDP (2009): • Średnia OECD – 1,6 % (1,1 % publ.; 0,5 % pryw.) • EU 21 średnia – 1,5 % (1,2 publ.; 0,3 % pryw.) • Korea – 2,6 % (0,7 publ.; 1,9 % pryw.) • USA – 2,6 % (1 % publ.; 1,6 % pryw.) • Canada – 2,5 % (1,6 % publ. – 0,9 % pryw.) • Polska 1,6 % (1,1 % publ.; 0,5 % pryw.); • Szwecja – 1,8 % (1,6 % publ.; 0,2%pryw.) Źródło: OECD (2012), Education AT a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing

10. Kto płaci za wyższe wykształcenie? % prywatnych wydatków na uczelnie: • Chile 77%; • Korea – 73 %, • UK – 70 %, • USA 62 %; • Polska – 31 %; • OECD average – 30 %; • Kraje skandynawskie poniżej 10 %. Źródło: OECD (2012), Education AT a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing

11. Dlaczego warto inwestować w wykształcenie wyższe? Bezrobocie wśród osób z wyższym wykształceniem (2010): • Estonia – 9 %, Hiszpania – 11 %; Grecja – 8 %; Turcja 8%; USA 6 %, Portugalia 7 % Węgry i Polska 4 %; Średnia OECD – 4,5 %, Norwegia (najniższe) 2 % Wzrost zarobków osób kończących wyższe wykształcenie (wykszt. średnie = 100, 2010 rok): Brazylia – ponad 250, Węgry – ponad 200, USA – 180, Polska 170, średnia OECD – 155; Szwecja – 155 Źródło: OECD (2012), Education AT a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing

12. Wnioski • W Polsce odbyła się rewolucja edukacyjna, głównie wysiłkiem prywatnych pieniędzy • Szkolnictwo wyższe upowszechniło się, ale jakość pozostawia wiele do życzenia • Badania są na ogół na niskim poziomie (szczupłe i rozproszone środki) • Podział na słabe i dobre uczelnie nie pokrywa się z podziałem na uczelnie publiczne i prywatne

13. Dziękuję za uwagę