Anna Szczepanik-Dziadowicz Nowy Sącz 03.12.2008r

1. Osoby chorujące psychicznie wśród nas - kontakt z osobą po kryzysach psychicznych Anna Szczepanik-Dziadowicz Nowy Sącz 03.12.2008r

2. Tytuł mojego wystąpienia jest niewątpliwie budzący zainteresowanie ale mało i tylko ogólnikowo sygnalizujący ogrom problemów których winien dotknąć. Wszyscy wiemy, że osoby chorujące są wśród nas, w tym, co jest oczywiste, osoby psychicznie chore. Co to znaczy?

3. Co należy rozumieć pod pojęciem choroby psychicznej, czy też zaburzeń psychicznych. Międzynarodowa klasyfikacja ICD-10 wskazuje jako zaburzenia psychiczne takie jak:

4. Międzynarodowa klasyfikacja ICD-10 wskazuje jako: • Zaburzenia psychiczne: • zaburzenia nerwicowe • behawioralne • zaburzenia osobowości • upośledzenia umysłowe • zaburzenia rozwoju psychicznego • zaburzenia zachowania i emocji • Choroby psychiczne: • organiczne zaburzenia psychiczne • zaburzenia spowodowane stosowaniem substancji psychoaktywnych • schizofrenia i zaburzenia schizotypowe • inne zaburzenia urojeniowe • zaburzenia nastroju – afektywne

5. Przedstawiłam powyższe aby zasygnalizować z jak dużą różnorodnością problemów stykamy się myśląc, czy mówiąc o osobach zaburzonych psychicznie, a co za tym idzie aby uświadomić słuchaczom jak wiele zróżnicowanych zadań należy podjąć w obszarze: • rehabilitacji, • zapobiegania, wykluczeniu • reintegracji społeczno- zawodowej tej grupy społeczeństwa. To właśnie problemom osób cierpiących na choroby psychiczne chcę głównie poświęcić wystąpienie.

6. Dane statystyczne • Najnowszy raport WHO • co 4-ty mieszkaniec Ziemi może cierpieć na zaburzenia psychiczne • mówi się nawet o pewnego rodzaju epidemii globalnej zaburzeń psychicznych • W Polsce • w 2007 roku - odnotowano 100 tysięcy hospitalizacji z przyczyn poważnych chorób psychicznych takich jak schizofrenia, czy choroba afektywna • ok.400 tysięcy osób w Polsce cierpi na chorobę afektywną • ok.165-250 tysięcy choruje na zaburzenia psychotyczne • tylko 2% chorujących na schizofrenię pozostaje w aktywności zawodowej. • Wiele zachorowań nie jest ujawnianych w statystykach: • nie leczeni • leczeni prywatnie

7. Jak przeciętny człowiek spostrzega osobę cierpiącą na zaburzenia psychiczne? Co wie na temat tego rodzaju chorób? Co odczuwa kontaktując się z taką osobą? To są pytania na dzisiaj, na które trzeba prawdziwie odpowiedzieć. Niestety, nadal (chociaż jest coraz lepiej ) wiedza powszechna na ten temat jest: • niewystarczająca • pokryta grubymi pokładami mitu, błędnych wyobrażeń • pełna stereotypów

8. Jak często błędnie spostrzegany jest chory psychicznie człowiek ? • „wariat” (varius = inny) • „E.T”, „obcy”, jak z innej planety • „dziwny” (dziwnie wygląda, dziwnie się zachowuje jest nietypowy) • „nienormalny” (odbiegający od przeciętnych zachowań) • „głupi” („głupio gada”) • nieodpowiedzialny • nieprzewidywalny • „groźny dla siebie i otoczenia” • nieuprawniony do wyrażania woli i podejmowania decyzji • nierozumiejący sytuacji i oczekiwań otoczenia • agresywny lub leniwy • niezdolny do wykonywania pracy itp

9. Za pośrednictwem CBOS w latach 1996 – 2008 dokonano na reprezentatywnej 1000 osobowej próbie dorosłych Polaków badań statystycznych mających na celu określenie stosunku do chorób psychicznych. Badano: • obawy związane z chorobą psychiczną, • lęk o własne zdrowie psychiczne, • sposoby stygmatyzacji chorych psychicznie, • dystans społeczny wobec osób po kryzysach psychicznych. • Wyniki badań ( opracowywane w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie i w Zespole Badań Społeczno-Politycznych CBOS w warszawie – B.Wciórka i A.Wciórka) wskazały na znaczną stałość jednych i zmienność innych parametrów i wykazały potrzebę: • dyskusji nad rolą stereotypów, • stygmatyzacji i tendencji wykluczających osoby psychicznie chore.

10. Jak jednak jest naprawdę? Postarajmy się zobaczyć problem oczyma osoby chorej.

11. Kryzys psychiczny oczyma osoby chorującej: • Dramat • Przykre, tragiczne doświadczenia • Choroba psychiczna = udręka • poczucie wyobcowania • poczucie braku zrozumienia w tym przez najbliższych • stan zagubienia • poczucie utraty kontroli nad swoja psychiką i rzeczywistością • wszechobecny lęk przed wszystkimi i wszystkim • trudne do przeżycia zjawiska omamowe • poczucie beznajdziejności i głębokiej nieszczęśliwości ( w stanach depresyjnych) • anhedonia • utrata aktywności życiowej • utrata zaufania do otoczenia, czasem odczuwanie wrogości otoczenia • traumatyczne przeżycia związane z hospitalizacją zwłaszcza z użyciem przymusu

12. Człowiek po przebytym kryzysie psychicznym wychodzi często bardzo mocno poraniony.

13. Po kryzysie… Utraty • wielu lub wszystkich kontaktów towarzyskich • utraty osobiste: - utarta pewności siebie w skutek obniżenia samooceny • więzi z bliskimi • osłabienie więzi rodzinnych • rozpad związków małżeńskich i uczuciowych • utraty materialne • utrata pracy • utrata środków finansowych i innych dóbr materialnych

14. Po kryzysie… Ponadto: • wstyd z powodu zachowań i wypowiedzi w stanie choroby (psychoza nie jest objęta niepamięcią) • wstyd związany z samym faktem zachorowania psychicznego a nawet sama nazwą „choroba psychiczna” • piętno, stygmatyzacja • lęk przed nawrotem choroby • wycofanie się z przedchorobowego nurtu życia • ucieczka do „czterech ścian” • cierpienie w ukryciu • wykluczenie społeczne

15. „Normalni” ludzie, „normalny” świat – w relacji z osobą chorującą psychicznie • Najczęściej ludzie nie wiedzą jak się zachować • Kontakty są kłopotliwe i niezręczne • poczucie bezradności i lęku • brak zrozumienia, mała wiedza na temat choroby • Stosunek do osoby chorej może być: • „protekcjonalny” – jak wobec kogoś kto utracił autorytet i zmniejszyła się jego wartość • „pobłażliwy” – jakby osoba po kryzysie stała się mniej rozumiejąca • „moralizatorski” bo: nareszcie chory „wziął się w garść” przestał „wydziwiać”, „opanował lenistwo”

16. Jakie ma szanse osoba po kryzysie psychicznym na powrót do aktywności życiowej? • Czy napotka ludzi zdolnych uwierzyć że: • nie utraciła w skutek choroby kwalifikacji • jest tak samo odpowiedzialna i sumienna jak przed chorobą, a może bardziej ponieważ zależy jej szczególnie na odzyskaniu zaufania otoczenia. • zależy jej na odzyskaniu wymiaru życia jak przed chorobą

17. Poważne pytanie : Czy liczne rzesza osób chorujących psychicznie ma stać się stałymi klientami Pomocy Społecznej ? Nie wszyscy bowiem wracają do pełni zdrowia po przebytej chorobie.

18. Recovery • Wyzdrowienie? • Zdrowienie? • Odzyskiwanie?

19. Anglicy nazywają wynik leczenia terminem recovery, który można rozumieć jakowyzdrowienie, ale i jako zdrowienie, czyli proces w czasie którego człowiek nie musi być bezczynny i wykluczony, jest to proces odzyskiwania przestrzeni życiowej zawłaszczonej przez chorobę oraz jej skutki indywidualne i społeczne. Zdrowienie może być osiągalne niezależnie od deficytów i dysfunkcji spowodowanych chorobą, dzięki zmianie lub przewartościowaniu strategii życiowej. Współcześnie zdrowienie jest celem rehabilitacji osób po przebytym kryzysie i tych które się z nim zmagają. Rozwój orientacji ”na” zdrowienie pochodzi głównie ze strony pacjentów. (powtórzenia za prof. Jackiem Wciórką ) .

20. „Jak komunikować się z osobą po kryzysie, osobą psychicznie chorą?” Dla psychiatry to oczywista i łatwa odpowiedz - normalnie ! Czas na osobiste zwierzenia psychiatry

21. Dobry kontakt z drugim człowiekiem to: • przyjazny ciepły stosunek do drugiego człowieka • empatia • rzeczowość • rzetelna ocena kwalifikacji, umiejętności i talentu • zrozumienie sytuacji życiowej osoby po kryzysie oraz jej potrzeb

22. Doceńmy „piękny umysł”( nawiązanie do tytułu filmu) talenty i potencjał ludzki osób chorujących psychicznie. Wiadomo powszechnie i potwierdzają to też badania, iż osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne często obdarzone są szczególną wrażliwością i zdolnościami w różnych dziedzinach jak matematyka, literatura, malarstwo. Bardzo łatwo znaleźć czy to w erze współczesności, czy w czasach historycznych wiele znakomitych i popularnych wielkich nazwisk osób chorujących psychicznie.