Polityka społeczna w UE

1. Możliwości realizacji projektów pomocy i integracji społecznej współfinansowanych z EFSLublin 2009 r.

2. Polityka społeczna w UE • Budowa bardziej zintegrowanej Europy • Prowadzenie OMK od 2000 r. • Angażowanie partnerów do polityki krajowej w dziedzinie integracji społecznej (NGO, związki wyznaniowe, podmioty lokalne) • Wspólne stanowisko odnośnie: • zwalczanie ubóstwa wśród dzieci • tworzenie rynków sprzyjających integracji społecznej  • zapewnienie wszystkim warunków mieszkaniowych • zwalczanie dyskryminacji • zwalczanie nadmiernego zadłużenia

3. Wyzwania dla polityki społecznej w kontekście EFS • Demografia • Bezrobocie - główna przyczyna ubóstwa (78%) • Wczesna dezaktywacja zawodowa – prawie 9 mln emerytów i rencistów • Working poor • Niepełnosprawność • Społeczne skutki kryzysu gospodarczego

4. KPDI • Priorytety Krajowego Programu Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna na lata 2008 – 2010 • Priorytet 1: Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu dzieci • Priorytet 2: Integracja przez aktywizację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym • Priorytet 3: Rozwój wysokiej jakości usług społecznych

5. Integracja przez aktywizację • Wsparcie Klubów i Centrów Integracji Społecznej • Wsparcie rozwoju spółdzielni socjalnych • Wypracowanie modelu integracji społecznej na poziomie lokalnym • Rozwój narzędzi pracy socjalnej • Prace społecznie użyteczne • Nowa forma aktywizacji zawodowej osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (programy specjalne)

6. EFS – narzędzie wsparcia polityki społecznej • Utworzony w 1957 r. • Lata 60-te: wsparcie górnictwa i sektora hutniczego • Lata 80-te: od przemysłu do usług • Lata 90-te: globalizacja i wyzwania demograficzne • Obecnie – strategia lizbońska, gospodarka oparta na wiedzy, solidarność społeczna

7. Europejski Fundusz Społeczny w Polsce • Polska - największy beneficjent unijnej pomocy (67,3 mld EUR) • Ponad milion beneficjentów projektów latach 2004 – 2006 • Budżet EFS w Polsce (2007-2013) – ok. 15% budżetu EFS w UE • PO KL – największy w historii program współfinansowany ze środków EFS (wartość rocznego EFS dla całej UE) • Polska – największy beneficjent EFS – wyzwanie dla polityki spójności po 2013 r.

8. Rola PO KL w systemie pomocy społecznej • EFS jako narzędzie rozszerzające możliwości pomocy społecznej • Propozycja nowatorskich, ponadstandardowych działań • Ukierunkowanie na aktywizację klientów pomocy społecznej • Łączenie integracji społecznej z integracją zawodową • Ponadsektorowe podejście do klienta • Zwiększenie atrakcyjności działań pomocy społecznej • Zwiększenie potencjału i znaczenia instytucji pomocy społecznej • Wzmocnienie kadrowe systemu pomocy społecznej poprzez edukację i podnoszenie kompetencji

9. Rola PO KL w systemie pomocy społecznej • Budowa spójnego systemu programowania polityki społecznej połączonego z wdrażaniem środków UE • Zintegrowanie działań służb społecznych na rzecz aktywizacji zawodowej i społecznej • Określenie zastawu działań na rzecz aktywnej Integracji • Upowszechnianie działań wspólnych, • Rozwijanie partnerstwa publiczno – społecznego • Rozwój ekonomii społecznej i innych nowatorskich form pomocy • Dopasowanie oferty pomocowej do rzeczywistych potrzeb społecznych

10. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

11. Rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 dotyczące EFS • Europejski Fundusz Społeczny wspiera działania w państwach członkowskich objęte wymienionymi poniżej priorytetami: • zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców w celu lepszego przewidywania zmian gospodarczych i pozytywnego zarządzania nimi • zwiększanie dostępu do zatrudnienia oraz trwała integracja na rynku pracy osób poszukujących pracy i nieaktywnych zawodowo, zapobieganie bezrobociu, zwłaszcza bezrobociu długoterminowemu i bezrobociu wśród młodzieży, zachęcanie do aktywności w starszym wieku i dłuższej aktywności zawodowej oraz zwiększanie uczestnictwa w rynku pracy • zwiększanie integracji społecznej osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji w celu ich trwałej integracji na rynku pracy oraz zwalczanie wszelkich form dyskryminacji na rynku pracy • wzmacnianie kapitału ludzkiego - edukacja • wspieranie partnerstw, paktów i inicjatyw lokalnych

12. Cele Priorytetu VII • Objęcie 15% klientów pomocy społecznej (w wieku aktywności zawodowej, nie pracujących) działaniami aktywnej integracji • Objęcie 10% klientów pomocy społecznej (w wieku aktywności zawodowej, nie pracujących) kontraktami socjalnymi • Objęcie 100% pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej szkoleniami i innymi formami podnoszenia kwalifikacji • Min. 2 instytucje wspierające ES • Minimum 30% przychodów ES pochodzi z własnej działalności

13. Wskaźniki dla Priorytetu VII PO KL

14. Wskaźniki dla Priorytetu VII PO KL - lubelskie

15. PO Kapitał Ludzki – stan wdrażania (czerwiec 2009 r.) • Po ocenie formalnej- 45 tys. wniosków na kwotę prawie 46 mld zł • Zawartych 8,5 tys. umów na kwotę blisko 9,5 mld zł (wartość środków publicznych), co stanowi 18,5% alokacji na lata 2007-2013 • Zatwierdzono 12,1 tys.wniosków o płatność o łącznej wartości 1,9 mld zł, co stanowi 3,7% alokacjina lata 2007-2013 oraz 53,7% wartości wydatków kwalifikowalnych, które będą certyfikowane do KE do końca 2009 r. 15

17. Priorytet VII PO KL – stan naboru Liczba wniosków złożonych –9 000 Wnioski odrzucone - 1800 Wnioski w trakcie oceny - 3000 Liczba wniosków zatwierdzonych do realizacji – 4 190 na kwotę ponad 1,2 mld zł Liczba podpisanych umów – 2 800 na kwotę 766 mln zł Tj. 11,2 % środków na lata 2007- 2013 Wartość dokonanych płatności w ramach projektów – 3 600 wnioski o płatność na sumę prawie 253 mln zł Tj. 3,6 % środków na lata 2007- 2013

18. Liczba wniosków zatwierdzonych w Priorytecie VII 18

19. Poziom płatności w Priorytecie VII 19

20. Stopień realizacji prognoz wydatków certyfikowanych do końca 2009 r. 60 % 62% 107% 116% 71% 73% 48% 41% 39% 55% 60% 81% Średnio – 64,9% 83% 71% 88% 50%

21. Jednostki pomocy społecznej w 7.1 PO KL 95 % ! 63% 100% 93% 96% 26% 71% 64% 69% 69% 63% 73% 77% 93% Średnio – 73,5 % 57% 67%

22. Tworzenie i rozwijanie standardów jakości usług instytucji pomocy społecznej i integracji Analizy i raporty na temat stanu współpracy integracji społecznej i służb zatrudnienia, kondycji CIS, mozliwości rozwijania współpracy Kształcenie kadry zarządzającej instytucji pomocy i integracji społecznej 500 przeszkolonych przedstawicieli kadry kierowniczej instytucji pomocy i integracji społecznej (m.in. OPS, PCPR, ROPS, CIS) w ramach studiów podyplomowych Projekty systemowe w Priorytecie I PO KL

23. Partnerstwo na rzecz instytucjonalizacji ekonomii społecznej Analizy i raporty na temat ES, projektu ustawy, strategii, funduszu, systemu edukacyjnego Koordynacja na rzecz aktywnej integracji Szkolenia dla pracowników ROPS, utworzenie Obserwatoriów Integracji Społecznej Platforma e-learningowa, szkolenia i wizyty studyjne dla radnych i pracowników samorządowych, regionalne bazy danych o podmiotach pomocy i integracji społecznej, publikacje Projekty systemowe w Priorytecie I PO KL

24. Rewitalizacja społeczna 40 programów rewitalizacji społecznej, minimum 80 instytucji pomocy i integracji społecznej zaangażowanych w realizację programów rewitalizacji społecznej, 1 modelowy standard aktywnej integracji 350 pracowników socjalnych i innych pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej przeszkolonych w zakresie tworzenia lokalnych programów rewitalizacji społecznej Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej Standardy usług i jednostek pomocy społecznej Liczne publikacje, katalogi dobrych praktyk, standardy CAL, animacji, streetworkingu oraz szkolenia dla pracowników z tego zakresu 6 Wizyt studyjnych w innych krajach Standaryzacja systemów informatycznych Projekty systemowe w Priorytecie I PO KL

25. Aktywizacja zdrowotna Aktywizacja zawodowa Aktywizacja edukacyjna Aktywizacja społeczna Instrumenty aktywnej integracji

26. Instrumenty aktywizacji zawodowej Skierowanie i udział w zajęciach CIS lub KIS, w tym: Koszt za udział osoby w CIS/KIS Możliwość utworzenia KIS i sfinansowania jego kosztów funkcjonowania w przypadku wielu osób w projekcie Nie dotyczy kosztu świadczenia integracyjnego (ewent. wkład własny) Usługi wspierające aktywizację zawodową np. trener pracy, doradca zawodowy, koszty w agencji zatrudnienia np. związane z organizowaniem pracy za granicą (ubezpieczenie, tłumaczenie CV itp.) Dofinansowanie usamodzielnienia ekonomicznego lub zmiany miejsca zamieszkania w celu ekonomicznego usamodzielnienia (planowane - nieaktywne)

27. Instrumenty aktywizacji edukacyjnej zajęcia szkolne związane z uzupełnieniem wykształcenia ogólnego na poziomie podstawowym, gimnazjalnym lub średnim lub policealnym zajęcia w ramach kształcenia ustawicznego mające na celu uzyskanie zawodu, podniesienie kwalifikacji lub zdobycie przygotowania zawodowego – obowiązkowa konsultacja z PUP w przyp. osób zarejestrowanych w PUP sfinansowanie części kosztów nauki na poziomie wyższym dla osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze lub inne formy opieki zastępczej –IP może określić katalog takich kosztów a jeśli nie określi to decyduje beneficjent (np. koszty dojazdów, czesnego, noclegów, wyżywienia, materiałów dydaktycznych itp.)

28. Instrumenty aktywizacji edukacyjnej (2) sfinansowanie zajęć w ramach podnoszenia kluczowych kompetencji lub umiejętności zawodowych np. kursy w ZDZ, CKU, szkolenia zawodowe specjalistyczne (np. uprawnienia dla elektryka) lub ogólne (kurs komputerowy, językowy) obowiązkowa konsultacja z PUP w przyp. osób zarejestrowanych w PUP organizacja i sfinansowanie usług wspierających aktywizację edukacyjną (np. brokera edukacyjnego, zakup materiałów edukacyjnych, korepetycje, konsultacje itp.)

29. Instrumenty aktywizacji zdrowotnej Sfinansowanie badań lekarskich profilaktycznych lub specjalistycznych w związku z możliwością podjęcia zatrudnienia: Uzasadnione - gdy beneficjent zamierza skierować lub przygotować do zatrudnienia lub na staż/przygotowanie zawodowe, szkolenie Uzasadnione w szczególności gdy usługi nieodpłatne są niższej jakości lub czas oczekiwania na nie jest dłuższy Obejmuje podstawowe badania z zakresu medycyny pracy Koszt terapii psychologicznej lub psychospołecznej dla klienta i/lub jego rodziny Koszt programu korekcyjno-edukacyjnego dla osób stosujących przemoc w rodzinie (także dla ofiar – członków rodziny)

30. Instrumenty aktywizacji zdrowotnej (2) program psychoterapii lub terapeutyczny w zakładzie lecznictwa odwykowego w przypadku osób uzależnionych od alkoholu lub narkotyków – np. sfinansowanie terapii w prywatnym ośrodku lub dodatkowych zajęć dla uzależnionych w ośrodkach publicznych Dla ON - zespoły ćwiczeń fizycznych lub zajęcia rehabilitacyjne usprawniające psychoruchowo – np. gimnastyka pooperacyjna, zajęcia z rehabilitantem, UWAGA: również zakup środków ortopedycznych lub dofinansowanie sprzętu pozwalającego na odzyskanie części sprawności (np. aparat słuchowy) – jeżeli beneficjent uprawdopodobni większe szanse na zatrudnienie dla tej osoby dzięki temu turnusy rehabilitacyjne (w części klienta a nie PFRON) – w tym również dla opiekuna ON w stopniu znacznym

31. Instrumenty aktywizacji społecznej uczestnictwo w ośrodkach dziennego wsparcia, świetlicach i klubach dla młodzieży w tym: Zatrudnienie dodatkowego personelu Zakup wyposażenia i materiałów do świetlicy, klubu Koszty stałe: wynajem, opłaty itp. koszty vouchera (talonu) na samodzielny zakup usług społecznych – zasady usług określa beneficjent, usługi wspierające dla ON: np. tłumacz, przewodnik (pies), asystent personalny, opiekun itp.

32. Instrumenty aktywizacji społecznej (2) pomoc w uzyskaniu warunków mieszkaniowych (wynajem, opłacenie czynszu i mediów, opłacenie notariusza, konsultacji prawniczych itp.), w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej (np. zakup AGD, mebli itp. UWAGA! cross – financing) usługi wspierające animację lokalną, w tym np. animator lokalny, lider klubu integracji społecznej, streetworker, asystent rodzinny, mediator.

33. Instrumenty aktywizacji społecznej (3) organizacja i finansowanie kosztów wolontariatu, zgodnie z przepisami o działalności pożytku publicznego w tym: ubezpieczenie, podstawowe przeszkolenie, zatrudnienie koordynatora wolontariuszy itp. grupy i kluby samopomocowe – tworzenie i finansowanie działania organizacja i finansowanie treningów kompetencji i umiejętności społecznych

34. Instrumenty aktywizacji społecznej (4) Mediacja, poradnictwo specjalistyczne, interwencja kryzysowa oraz udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach w tym koszty prawnika, opłat skarbowych, pism procesowych itp. poradnictwo i wsparcie indywidualne i grupowe w zakresie podniesienia kompetencji życiowych, i umiejętności zawodowych – inne niż instrumenty zawodowe

35. Instrumenty aktywnej integracji Możliwość sfinansowania innych instrumentów za pisemną zgodą IP (14 dni na odpowiedź) Możliwość wyboru pomiędzy usługami i instrumentami bezpłatnymi (nie stanowią elementu projektu i nie są w nim wykazywane) a płatnymi – finansowanymi w ramach aktywnej integracji Co najmniej 3 instrumenty wobec każdej osoby w projekcie (wyjątek udział w: CIS, KIS, WTZ - warunkowo) - również w przypadku kontynuowania udziału w projekcie w kolejnym roku

36. Instrumenty aktywnej integracji (2) • Nazwy niektórych funkcji – charakter umowny (beneficjent decyduje kogo zatrudni) • Wszelkie koszty związane z tymi instrumentami – o ile są zgodne z Wytycznymi kwalifikowalności wydatków • Koszty zgodne z ceną takich usług na lokalnym rynku (w powiecie, gminie, województwie) • Konkretne wydatki w ramach narzędzia mogą być planowane i zmieniane w trakcie projektu • Narzędzia realizacji projektu – mogą być dłuższe niż 1 rok czy okres wniosku • Indywidualne zróżnicowanie wydatków na osobę - pod warunkiem zachowania limitu kosztów i nie zmniejszania liczby uczestników projektu (w przypadku zmniejszenia liczby – decyzja IP)

37. Wsparcie towarzyszące Skierowane do otoczenia osoby wykluczonej Ponoszone w ramach kosztów zadania Aktywna integracja – stanowi część kwoty ryczałtu Opis otoczenia osoby wykluczonej – tylko w pkt 3.2 Wskazanie w tabeli 3.2.1 Liczenie do PEFS

38. Wsparcie towarzyszące (2) Może obejmować np: Koszty opieki nad dzieckiem lub osobą zależną (na czas realizacji zajęć), umowa cywilno-prawna z opiekunką, koszt wolontariuszy itp. Uzasadnione koszty pobytu dziecka osoby aktywizowanej w świetlicach lub klubach dla młodzieży, zorganizowanym wypoczynku zbiorowym np. kolonie Możliwość zorganizowania zajęć nad dziećmi lub osobami zależnymi – opieka zbiorowa Uzasadniony koszt dojazdu do miejsc realizacji projektu – transport publiczny lub prywatny (gdy brak publicznego) - NIE TAXI (efektywność kosztowa) Koszt wyżywienia w czasie zajęć Dla opiekunów ON również kwalifikowalny jest koszt dojazdu i wyżywienia

39. Uczestnicy projektu OPS/PCPR • 1. Osoby które jednocześnie: • są w wieku aktywności zawodowej (15-64 lata), • nie posiadają zatrudnienia (lub zatrudnieni do 50% grupy) • korzystają ze świadczeń pomocy społecznej (art. 36 ustawy lub ON) 2. Otoczenie osób wykluczonych

40. Zmiany w Zasadach… ZAKRES ZMIAN: • Nowy podział środków na projekty systemowe • Minimum 3 instrumenty AI • Konieczność zastosowania innych niż zatrudnieniowe AI w przypadku zastosowania usług wspierających aktywizację zawodową lub dofinansowania usamodzielnienia ekonomicznego • Zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia… - współpraca OPS-PUP • Udział w WTZ jako 1 instrument – wystarczy zwiększenie liczby uczestników • Podstawa wsparcia dla osób przebywających w placówkach opiekuńczo – wychowawczych: indywidualny program usamodzielnienia lub indywidualny plan pracy 40

41. Zmiany w Zasadach… ZAKRES ZMIAN: • Usunięcie „reintegracji zawodowej u pracodawcy” • Koszty zorganizowania zajęć z dziećmi lub osobami zależnymi • Koszty ubezpieczenia zdrowotnego przez OPS • Brak konieczności określania w ramach zakresu obowiązków czasu pracy jaką pracownik socjalny poświęca na projekt • Doradztwo w ROPS – również przez 1 - osobowe firmy 41

42. Sposoby realizacji projektu systemowego Nie-partnerstwo Działania w zakresie aktywnej integracji realizowane są bezpośrednio przez pracownika OPS/PCPR. Działania w zakresie aktywnej integracji zlecane są w części innym podmiotom Działania w zakresie aktywnej integracji realizowane są wspólnie z innymi JST jako partnerstwo JST Działania w zakresie aktywnej integracji realizowane są wspólnie z innymi podmiotami jako partnerstwo Partnerstwo

43. Projekty partnerskie – przepisy ogólne • Art. 28a • W celu wspólnej realizacji projektów, o których mowa w art. 28 ust. 1, w zakresie określonym przez instytucję zarządzającą, mogą być tworzone partnerstwa, przez podmioty wnoszące do projektu zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe, realizujące wspólnie projekt, zwany dalej „projektem partnerskim”, na warunkach określonych w porozumieniu lub umowie partnerskiej lub na podstawie odrębnych przepisów • Projekt partnerski jest realizowany na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie zawartej z beneficjentem działającym w imieniu i na rzecz partnerów w zakresie określonym porozumieniem lub umową partnerską • W przypadku projektów partnerskich, porozumienie lub umowa partnerska określa w szczególności zadania partnerów, zasady wspólnego zarządzania projektem oraz sposób przekazywania przez beneficjenta środków finansowych na pokrycie niezbędnych kosztów ponoszonych przez partnerów na realizację zadań w ramach projektu.

44. Projekty partnerskie – publiczny - niepubliczny • 4.W przypadku projektów partnerskich realizowanych na podstawie umowy partnerskiej, podmiot o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych, ubiegający się o dofinansowanie, dokonuje wyboru partnerów spoza sektora finansów publicznych z zachowaniem zasady przejrzystości i równego traktowania podmiotów, w szczególności jest zobowiązany do: • ogłoszenia otwartego naborupartnerów w dzienniku ogólnopolskim lub lokalnym oraz w Biuletynie Informacji Publicznej; w ogłoszeniu powinien być wskazany termin co najmniej 21 dni na zgłoszenie partnerów; 2) uwzględnienia przy wyborze partnerów: zgodności działania potencjalnego partnera z celami partnerstwa, oferowanego wkładu potencjalnego partnera w realizację celu partnerstwa, doświadczenie w realizacji projektów o podobnym charakterze, współpracę z beneficjentem w trakcie przygotowania projektu; 3) podania do publicznej wiadomości informacjio stronach umowy o partnerstwie oraz zakresu zadań partnerów

45. Współpraca z urzędem pracy Fakultatywna – chyba że IP określi inaczej Obowiązkowa (Zasady) – w przypadku objęcia projektem zarejestrowanych bezrobotnych Obowiązek ustawowy (również dla PUP - w przypadku skierowania przez PUP do OPS) Powinna być organizowana wstępnie już w ramach projektów ROPS w 7.1.3 Podstawa prawna: art. 50 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia…

46. Sposób współpracy z PUP (art. 50) Bezrobotnym, będącym w szczególnej sytuacji na rynku pracy (art. 49) korzystającym ze świadczeń pomocy społecznej, PUP powinien: przedstawić propozycję zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, odbycia przygotowania zawodowego dorosłych, zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych lub na wniosek OPS może skierować do uczestnictwa w: kontrakcie socjalnym (aktywizacyjnym) indywidualnym programie usamodzielnienia lokalnym programie pomocy społecznej uczestnictwa w indywidualnym programie zatrudnienia socjalnego

47. Sposób współpracy z PUP (2) • Dotyczy tylko łącznie: • osób bezrobotnych • korzystających z pomocy społecznej • należących do grupy z art. 49 ustawy o promocji • kontraktów aktywizacyjnych • o które zwrócił się OPS, PUP Samodzielna aktywizacja przez PUP Skierowanie (fakultatywne) przez PUP do projektu w OPS • Kontrakt lub program zatrudnienia socjalnego – obligatoryjnewyrejestrowanie z PUP • PAL lub PON – brak konieczności wyrejestrowania z PUP współpraca wg zasad określonych w porozumieniu

48. Art. 49 ustawy o promocji… • bezrobotni do 25 roku życia, • bezrobotni długotrwale • po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, o którym mowa w art. 50 ust. 2 pkt 2, • kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, • bezrobotni powyżej 50 roku życia, • bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, • bezrobotni samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, • bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, • bezrobotni niepełnosprawni

49. Sposób współpracy z PUP (3) Porozumienie OPS – PUP określa: • zasady współpracy w zakresie procedur postępowania z klientami w tym: zasady wzajemnej wymiany informacji o klientach i realizowanych działaniach; • procedurę w zakresie współpracy w realizacji art. 50 ust. 2 ustawy • zasady współpracy w zakresie realizacji i finansowania prac społecznie użytecznych (nawet wobec osób wyrejestrowanych z PUP) • zasady współpracy w zakresie upowszechniania ofert pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i szkoleniach, organizacji robót publicznych oraz zatrudnienia socjalnego

50. Sposób współpracy z PUP (4) Wyrejestrowany bezrobotny w projekcie OPS: • Po 30 dniach od dnia podpisania kontraktu socjalnego –ubezpieczenie zdrowotne przez OPS • Wysokość składki wynosi 39,96 zł/mc • Koszt kwalifikowalny w zadaniu „Aktywna integracja” – w ramach ryczałtu - finansowany: • z dotacji na projekt • jako wkład własny • Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego przez OPS – zawsze w przypadku skierowanych do atywizacyjnego kontraktu socjalnego bezrobotnych (z art. 49) • Możliwość ubezpieczenia zdrowotnego przez wójta/burmistrza – w przypadku braku możliwości ubezpieczenia przez PUP i OPS (inni bezrobotni niż art. 49 lub w PAL)