Vrijwilligerswerk 2011: 5 uitdagingen

1. Vrijwilligerswerk 2011: 5 uitdagingen Evelien Tonkens Universiteit van Amsterdam www.actiefburgerschap.nl

2. 5 uitdagingen: • 5 uitdagingen mbt: • Instrumentalisering vrijwilligerswerk • Overvragen vrijwilligers • Eigene van vrijwilligerswerk • Altruïstisch overschot • kunst van ondersteuning

3. Trends en feiten vrijwilligerswerk: • 35 % a 45 % van de Nederlanders is actief als vrijwilliger; (45%: overrapportage?) • 35% is zelfde als in 1970, maar dalend sinds 1989. • Gemiddeld 4,5 uur. Aantal uren sinds jaren zeventig stabiel. • Meest in sportverenigingen, kerken, en politieke partijen. • Weinig in zorg en welzijn: daar is tekort aan vrijwilligers • Aanleiding : 64% doordat iemand ze vraagt; niet vriend of familielid maar bekende of collega. • Vrijwilligerswerk preventie tegen misdaad: wie als jongere vrijwilligerswerk doet, wordt niet crimineel. Onderzoek vindt steevast geen overlap tussen vrijwilligers en criminelen. • Vrijwilligers zijnempathischer, emotioneel stabieler, meer extravert en staan meer open voor nieuwe ervaringen

4. Achtergronden vrijwilligers: Kans is groter dat je vrijwilliger bent als je • Betaald werk hebt • Vrijwilligerswerk uit je jeugd kent: ouders vrijwilliger, als kind vrijwilliger • Lid bent van veel organisaties • Alleenstaand bent (2e: thuiswonende kinderen hebben) • Gelovig bent • In de publieke sector werkt

5. 1e uitdaging: tegen instrumentaliseringvrijwilligers • Overheid trekt zich terug, vrijwilligers nemen het wel over? • Vrijwilligers:geen marionetten van overheidsbeleid • Eigen motieven, eigen overtuiging • Willen met vrijwilligerswerk iets anders dan met andere activiteiten • Voor karretje overheid spannen werkt averechts, zeker als overheid verantwoordelijkheid afschuift • ‘eigen verantwoordelijkheid’ werkt averechts: roept defensieve opsomming bestaande verantwoordelijkheden op: ik ben al verantwoordelijk voor werk, gezin enzovoorts

6. Verplicht vrijwilligerswerk: instrumentalisering? • Niet per se: verplichting niet het probleem, miskenning levensverhaal wel. • Onderzoek vrijwilligerswerk bijstandsgerechtigden (Thomas Kampen): • Wel/ geen verplichting maakt weinig uit

7. Tegen instrumentalisering: • Veel vrijwilligers willen autonomie en zeggenschap • Maar: verschillen spontane versus verplichte vrijwilligers in de zorg:

8. 2e uitdaging: tegen overvragen vrijwilligers • Vrijwilligers nemen het wel over? • Overnemen: vrijwilligers als bedenkers, projectmanagers en uitvoerders tegelijk, • Maar in de praktijk vaak: • Hoger opgeleiden bedenkers • Zzp-ers/ vrijwilligersorganisaties projectmanagers • Lager opgeleiden uitvoerders • Vrijwel niemand kan en wil alle drie tegelijk • Vrijwilligers nemen verantwoordelijkheden dus niet over, zeker niet zonder stuttende vrijwilligersorganisaties

9. 3e uitdaging: Het eigene van vrijwilligerswerk accentueren en bevorderen

10. Vrijwilligerswerk dus: • Unieke manier om vorm te geven aan maatschappelijke betrokkenheid • Nieuwe vrijwilliger dus geen cv-bouwer of egoist • Niet uitwisselbaar met betaald werk, gezin (mantelzorg) of hobby’s • Voor veel mensen: niet besturen maar doen

11. 4e uitdaging: Aanboren altruïstisch overschot • Altruistisch overschot: veel mensen willen iets betekenen voor anderen/ de samenleving maar weten niet hoe, en zijn bang zich op te dringen • Onderzoek 289 initiatiefnemers burgerinitiatieven, dominant motief: • Oriëntatie op de ander • Iets willen doen aan combinatie van: • gedragsproblemen, • lelijkheid of rommel • gebrek aan contact en saamhorigheid; isolement • Geldt voor alle (etnische) groepen • Nieuwe Nederlanders vaker ook als motief: • Iets willen leren • Burgerplicht • Probleem: ‘Glijbanen’ ontbreken, behalve voor ouders met kinderen onder de 12

12. Aanboren altruïstisch overschot: • Ook voor anderen meer ‘glijbanen’ nodig, zoals: • Vrijwilligerswerk in werktijd • NL doet • Vrijwilligerswerk in ruil voor uitkering • Maatschappelijke stage (maar langer!) • Persoonlijk vragen: • 2/3 van de vrijwilligers is gevraagd, vaak glijbaan/ lichte sociale dwang • Wij hebben jou, nu, nodig! (want: ‘wie zit er op mij te wachten? /Het kan morgen ook nog’) • Triggers: verhuizing, baanwisseling, pensioen • Liever helpen dan geholpen worden • Liever hulp van iemand die zelf ook hulp nodig heeft • Behouden: • Meeste vrijwilligers zeer loyaal • Redenen voor stoppen: slechte gezondheid, verhuizing, baan, conflict

13. 5e uitdaging:Kunstvan ondersteuningvrijwilligers • Flexibiliteit : soepel heen en weer tussen intensieve bemoeienis en helpen op afstand = Liefdevolle verwaarlozing • Verbindingen leggen met andere groepen • Uitsluiting en ongelijkheid tegengaan • Bureaucratielast wegnemen

14. Kortom: 5 uitdagingen: • Tegen instrumentalisering vrijwilligerswerk • Tegen overvragen vrijwilligers • Het eigene van vrijwilligerswerk articuleren • Altruïstisch overschot aanboren • Kunst van ondersteuning verder ontwikkelen

15. Lees dit en meer op www.actiefburgerschap.nl en in: • Dank voor uw aandacht!