Nedelja (2011) Тema/aktivnost

1. Upravljačko računovodstvopetak, 16.12.2011.Deseta nedelja – predavanjeJedanaesta nedeljakolokvij drugi – 23.12.2011.

2. Nedelja (2011) Тema/aktivnost X (16.12.)KALKULACIJECENAKOŠTANJA Cilj ovog poglavlja je izučavanje: IX. Analiza i izbor kalkulacije X. KALKULACIJECENAKOŠTANJA • Divizionih kalkulacija cene koštanja 1.1.Čista diviziona kalkulacija cene koštanja 1.2.Diviziona kalkulacija cene koštanja u proizvodnji mase raznovrsnih proizvoda 1.3.Diviziona kalkulacija cene koštanja u prozvodnji mase kuplovanih proizvoda 2. Dodatna kalkulacija cene koštanja

3. Kalkulacije cena koštanja • Izbor kalkulacije, kao determinante organizacije obračuna troškova zahteva determinisanje osnovnih teorijskih postavki od značaja za kalkulaciju. • Kalkulacija predstavlja skup računsko-metodoloških postupaka pomoću kojih se, na različite načine, utvrđuje nabavna cena, cena koštanja, prodajna cena, ukupno i po jedinici nabavke,proizvodnje ili prodaje. • U skladu s tim se koriste i nazivi: • kalkulacija nabavne cene, kalkulacija cene koštanja, kalkulacija prodajne cene.

4. 10.1. Analiza i izbor kalkulacije • Nakon prenošenja troškova sa računa mesta troškova na račune nosilaca troškova pristupa se izradi kalkulacija cena koštanja. U zavisnosti od vrste proizvodnje primenjuje se odgovarajuća kalkulacija: • 1. kod masovne proizvodnje primenjuje se diviziona kalkulacija cene koštanja, a • 2. kod proizvodnje po individualnim porudžbinama primenjuje se dodatna kalkulacija cene koštanja.

5. 1. Divizionih kalkulacija cene koštanja • Postoje tri podvrste masovne proizvodnje, i svakoj od njih odgovara određeni tip divizione kalkulacije cene koštanja: 1. u proizvodnji istovrsnih proizvoda primenjuje se čista diviziona kalkulacija cene koštanja, 2. u proizvodnji različitih proizvoda (različitih po obliku i dimenzijama) primenjuje se diviziona kalkulacija cene koštanjapomoću ekvivalentnih brojeva i 3. u proizvodnji kuplovanih („vezanih”) proizvoda primenjuje se kalkulacija cene koštanja vezanih (kuplovanih) proizvoda. 1/Treba stalno imati na umu dvostruko značenje reči kalkulacija, a samim tim i predkalkulacije: računski postupak, ali i dokument o pozicijama iz kojih se sastoji cena jedinice posmatranja.

6. Iako kalkulacija predstavlja računsko-metodološki postupak utvrđivanja cena, posmatrano kroz prizmu obračuna troškova, svrsishodnost definisanja cene koštanja po jedinici učinka - proizvoda znatno je šira. • Svrsishodnost i značaj kalkulacije cene koštanja po jedinici učinka - proizvoda proizilazi iz potreba adekvatne informisano- sti, pre svega posmatrano s aspekta kontrole troškova, s ciljem donošenja relevantnih poslovnih odluka i preduzima- nja mera i akcija usmerenih u pravcu postizanja odgovarajućeg kvaliteta upravljanja od značaja za delove preduzeća i celinu preduzeća.

7. Osnovna svrha i zadatak kalkulacije cene koštanja je da obezbedi realne podatke i informacije o troškovima po mestima njihovog nastajanja i po pojedinim proizvodima - učincima. • Po osnovu takvih podataka i informacija, ciljevi kalkulacije cene koštanja učinka koincidiraju sa ciljevima obračuna troškova.

8. Problem kalkulacije cene koštanja, što u suštini znači i problem obračuna troškova, je kako troškove po vrstama, poštujući princip uzročnosti, alocirati na nosioce troškova. Sl. 1.Simbolika suštine obračuna troškova i osnovni problem kalkulacijecene koštanja

9. Determinisanjem kalkulacije cene koštanja kao produkta, u prvom redu sistema obračunapo stvarnim troškovima, a potom i ostalih kasnije razvijenih sistema obračunavanja,stvorene su osnovne pretpostavke za neposredno analitičko utvrđivanje i iskazivanje ostvarenog finansijskog rezultata svakog realizovanog proizvoda, odnosno grupe proizvoda. • Dakle, kalkulacija cene koštanja predstavlja značajan analitički instrument vertikalnog diferenciranja ostvarenog finansijskog rezultata.

10. Osim toga, cena koštanja je osnov procene zaliha nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda, i po toj osnovi računski fundament za sastavljanje kratkoročnih finansijskih izveštaja uobliku: • bilansa stanja - odloženi troškovi u vrednosti nedovršene proizvodnje i vrednosti gotovih proizvoda, • bilansa uspeha - tekući troškovi sadržani u vrednosti prodatih proizvoda, odnosno za kanalisanje troškova u smislu razgraničenja između tekućih i budućih obračunskih perioda.

11. 10.3. Vrste kalkulacija • U zavisnosti od toga kada se kalkulacija sastavlja i u zavisnosti od podataka na osnovu kojih se sastavlja kalkulacija se može sistematizovati na različite načine, a moguća sistematizacija je sledeća: • Osnovne vrste kalkulacija • prethodna i naknadna kalkulacija, • planska i stvarna kalkulacija, • obračunska kalkulacija, • kalkulacija na osnovu standardnih troškova, • kalkulacija na osnovu normativnih troškova, • kalkulacija na osnovu varijabilnih troškova.

12. Podela kalkulacija na prethodnu i naknadnu polazi od vremena kada se sastavlja. • Pre nego što se pristupi proizvodnji nekog proizvoda sastavlja se prethodna kalkulacija.Naknadna kalkulacija sastavlja se nakon završene proizvodnje. • Planska kalkulacija sastavlja se na osnovu planiranih elemenata, tj. na osnovu predviđenih i utvrđenih elemenata kalkulacije. Za razliku od planske kalkulacije stvarna kalkulacija se sastavlja na osnovu stvarno nastalih troškova. • Stvarna kalkulacija je, s obzirom na vreme kada se sastavlja uvek naknadna kalkulacija, jer se podaci o stvarno nastalim troškovima mogu utvrditi samo nakon završenog procesa proizvodnje.

13. Obračunska kalkulacija se sastavlja po završetku proizvodnog procesa, tj. na osnovu obračuna proizvodnje. • Obračunska kalkulacija može biti sastavljena na osnovu stvarnih troškova, ali i na osnovu planskih elemenata. • Ipak, pod obračunskom kalkulacijom najčešće se podrazumeva naknadna kalkulacija sastavljena na osnovu stvarno nastalih troškova. • Kalkulacija na osnovu standardnih troškova može biti prethodna kao i naknadna, ali se ona uvek sastavlja na osnovu standardnih troškova, unapred utvrđenih i na naučnim osnovama zasnovanim.

14. Jer, standardni troškovi predstavljaju rezultat naučnih istraživanja o nužnosti utroška i opravdanosti cena. Slično kalkulaciji po standard- nim troškovima sastavlja se i kalkulacija na osnovu normativnih troškova, koja je zasnovana na unapred utvrđenim normativima troškova. • Analogno kalkulaciji po standarnim troškovima i kalkulaciji po normativnim troškovima, koje predstavljaju produkt sistema obračuna po standardnim i normativnim troškovima, kalkulacija po varijabilnim troškovima predstavlja produkt sistema obračuna po varijabilnim, odnosno stan- darnim varijabilnim troškovima. Obuhvata samo varijabilne troškove, dakle polazi od pretpostavke podvojenosti troškova na fiksne i varijabilne.

15. Iako su vrste kalkulacije cene koštanja, u zavisnosti od aspekta posmatranja, brojne, i grupišu se na različite načine, kao osnovne ovom prilikom biće izdvojene sledeće: • prethodna kalkulacija, • naknadna kalkulacija, i • standardna kalkulacija. Prethodna kalkulacija tj. predkalkulacija sastavlja se pre nego što se pristupi proizvodnji, odnosno izvršavanju usluga, tj. pre prihvatanja porudžbine.

16. Pri utvrđivanju cene koštanja u predkalkulaciji u obračunima se koriste predviđeni troškovi, što ovoj kalkulaciji daje karakter približnog obračuna. • Može se nazvati i kalkulacijom ponude, s obzi- rom da prevashodno služi za utvrđivanje cena ponude, ali isto tako koristi se i pri odlučivanju o prihvatanju porudžbina sa utvrđenim cenama. • Osim toga predkalkulacijom se utvrđuje cena koštanja grenutka, a ne trajna cena koštanja za odgovarajući vremenski period, napr. za godinu dana, kao što je slučaj kod standardnih troškova, odnosno kalkulacije po standardnim troškovima.

17. Sl. 2. Osnovne vrste kalkulacija • Iako se pri izradi predkalkulacije direktni troškovi materijala i rada utvrđuju na osnovu tehnički proračunatih količina: • normativa materijala i rada izrade, ipak se pripadajući opšti troškoviutvrđuju pred- viđanjem koristeći prosečne vrednosti iz prošlosti, iskustvo i očekivane promene.

18. Pri izradi predkalkulacija mogu se, ponekad koristiti standardni troškovi za komponente i operacije koje se ponavljaju od porudžbine do porudžbine. • Ipak, to ne menja karakter troškova u predkalkulaciji, koji u osnovi nose obeležje približnog obračuna, odnosno koji su u osnovi predviđeni. • I pored toga, u fazi izvršenja, koje prati naknadna kalkulacija, predkalkulacija predstavlja osnovu za poređenje tj. predstavlja osnovu za kontrolu izvršenja.

19. Naknadna kalkulacija predstavlja skup računsko-metodoloških postupaka utvrđivanja stvarne cene koštanja posla u fazi izvršenja i jedinice učinka nakon završene proizvodnje, ili i nakon završene proizvodnje i prodaje. U odnosu na predkalkulaciju ima širu primenu. • Naknadnom kalkulacijom utvrđuju se stvarni troškovi, odnosno stvarna cena koštanja učinka, dakle zasnovana je na konceptu stvarnih troškova. • Kao takva prevashodno se koristi za obračun ostvarenog rezultata po nosiocima, odnosno upoređenjem sa predkalkulacijom predstavlja instrument kontrole troškova i rezultata.

20. Za razliku od predkalkulacije, kojoj je karakterističan približan obračun, naknadna kalkulacija je egzaktnog karaktera i sastavlja se na osnovu knjigovodstvenih podataka. • Iz tog ugla posmatrano bitno je da se naknadna kalkulacija: • oslanja na sigurne, knjigovodstvene podatke, i • da se sastavlja u najkraćem roku po završetku proizvodnje, odnosno da je ažurna, jer u suprotnom postaje nekorisna.

21. Naknadna kalkulacija zadržava karakter egzaktnosti i onda ako se izrađuje u uslovima primene obračuna po standardnim troškovima, ako je obezbeđena adekvatna alokacija odstupanja stvarnih od standardnih troškova u učincima. • Naknadna kalkulacija može biti zasnovana na standardnim, ali isto tako i na standardnim varijabilnim troškovima, odnosno u pitanju je naknadna kalkulacija po punim i po varijabilnim troškovima.

22. Standardna kalkulacija predstavlja kalkulaciju zasnovanu na planskim troškovima tj. predstavlja skup računsko metodoloških postupaka utvrđivanja cene koštanja po jedinici učinka za određeni vremenski period unapred, što znači da je to kalkulacija perioda (periodična) kalkulacija, a ne kalkulacija trenutka kakve su prethodno dve pomenute kalkulacije. • U zavisnosti od dužine budućeg perioda za koji se sastavlja (jedna ili više godina) standardna kalkulacija može biti tekuća i bazna.

23. Ali, za razliku od ostalih vrsta kalkulacija po planskim troškovima standardna kalkulacija, odnosno standardni troškovi ne predstavljaju istorijsku veličinu, već su utvrđeni na naučnim osnovima i zasnivaju se na ideji koliko budući troškovi treba da iznose. • Jer, planiranje i analogno tome obračunavanje po planskim - standardnim troškovima, kao rezultatu naučnih istraživanja o nužnosti utroška i o opravdanosti cena, dostiglo je najviši stepen normalizacije, gde je ideja naučnog normiranja sprovedena u potpunosti kod svih elemenata, faktora procesa proizvodnje.

24. Takvi troškovi, odnosno tako utvrđeni standardni troškovi služe kao osnova za izradu, odnosno predstavljaju elemenat standardne kalkulacije. • Kalkulacija po standardnim troškovima predstavlja produkt obračuna po standardnim troškovima i to kako po punoj (apsorpcionoj) ceni koštanja, tako i obračuna po varijabilnim troškovima.

25. S obzirom da je standardna kalkulacija orijentisana na odgovarajući planski period, gde su unapred poznati elementi kalkulacije, primena ove kalkulacije posebno dolazi do izražaja u masovnoj i serijskoj proizvodnji standardnih proizvoda.

26. 10.4. Metode kalkulacije • Metoda kalkulacije predstavlja odgovarajući metodološki postupak koji omogućuje da se troškovi utvrde i raspodele na jedinicu učinka. • U tu svrhu mogući su različiti postupci. Ali neće svaki postupak dati istu cenu koštanja, niti će se istom brzinom doći do rezultata. Osim toga, nije ni moguće u svakom slučaju primeniti sve metode.

27. Metode kalkulacije treba da su prilagođene vrsti proizvodnje i specifičnostima tehnološkog procesa, što znači da metode kalkulacije zavise od karaktera proizvodnje, odnosno od toga da li se preduzeće bavi masovnom, odnosno procesnom proizvodnjom, ili na serijskom, odnosno pojedinačnom proizvodnjom po narudžbini, i u vezi sa tim, da li se troškovi mogu obuhvatiti direktno ili indirektno na proizvode. • Pored toga, metod kalkulacije zavisi i od metoda analitičke evidencije troškova po proizvodima i fazama proizvodnje primenjenog u konkretnom preduzeću.

28. Sl. 3. Osnovne metode kalkulacije cene koštanja • Za metodu divizione kalkulacije, polazeći od konkretnih tehnoloških uslova proizvodnje, karakteristične su sledeće podvrste, varijante: • Čista diviziona kalkulacija • Kalkulacija vezanih proizvoda • Kalkulacija ekvivalentnih brojeva

29. Divizionih kalkulacija cene koštanja • Postoje tri podvrste masovne proizvodnje, i svakoj od njih odgovara određeni tip divizione kalkulacije cene koštanja: 1. u proizvodnji istovrsnih proizvoda primenjuje se čista diviziona kalkulacija cene koštanja, 2. u proizvodnji različitih proizvoda (različitih po obliku i dimenzijama) primenjuje se diviziona kalkulacija cene koštanjapomoću ekvivalentnih brojeva i 3. u proizvodnji kuplovanih („vezanih”) proizvoda primenjuje se kalkulacija cene koštanja vezanih (kuplovanih) proizvoda. 1/Treba stalno imati na umu dvostruko značenje reči kalkulacija, a samim tim i predkalkulacije: računski postupak, ali i dokument o pozicijama iz kojih se sastoji cena jedinice posmatranja.

30. 1.1. Čista diviziona kalkulacija • primenjuje se u masovnoj proizvodnji istovrsnih proizvoda ili u kontinuelnoj, odnosno procesnoj proizvodnji, gde se proizvodnja odvija neprekidno u jednom procesu s tim da nema poluproizvoda ili delova, i gde na kraju ne ostaje nedovršena proizvodnja.

31. Čista diviziona kalkulacija cene koštanja primenjuje se u preduzećima koja proizvode i prodaju jedan standardizovan (istovrsan) proizvod, kao i u proizvodnji i prodaji više vrsta standardizovanih proizvoda,ako se oni unutar istog poslovnog subjekta potpuno odvojeno proizvode i prodaju. • Za ovu vrstu kalkulacije bitno je da za jedan obračunski periodbudu obezbeđeni podaci o ukupnim troškovima kako proizvodnje tako i prodaje, na jednoj strani, i podaci o proizvedenim i prodatim količinama, na drugoj strani.

32. Masovna proizvodnja se odlikuje masovnošću, istorodnošću proizvoda i jedinstvenošću proizvodnog procesa. • To znači da se u jedinstvenom proizvodnom procesu proizvodi velika količina istovrsnih proizvoda, koji se između sebe ni po čemu ne razlikuju. • U takvim slučajevima nosilac troškova je masa proizvoda i troškovi se sa stanovišta iznalaženja cene koštanja ne moraju diferencirati.

33. Na osnovu iznete činjenice može se konstatovati da je postupak za izračunavanje cene koštanja vrlo jednostavan, odnosno primenjuje se čista diviziona kalkulacija. • Suština utvrđivanja cene koštanja po ovom metodu je u podeli ukupnih troškovi obračunskog perioda sa proizvedenom količinom proizvoda u tom obračunskom periodu.

34. Pored toga, može se svaka vrsta troškova ili elemenat kalkulacije podeliti sa proizvedenom količinom kako bi se dobilo učešće svake vrste troškova ili svakog elementa kalkulacije na jedinicu učinka. • Čista diviziona kalkulacija primenjuje se, na primer u proizvodnji električne energije, proizvodnji uglja, proizvodnji šećera, i sl. • Ali, često se ne može kod masovne proizvodnje primeniti čista diviziona kalkulacija, s obzirom da se istorodni proizvodi mogu po nekim detaljima razlikovati (dimenzija, težina i sl.), kao i to da se mogu pored glavnih proizvoda pojaviti i sporedni proizvodi.

35. U vezi sa obezbeđenjem podataka o količini proizvodnje i prodaje mogu se pojaviti sledeće situacije: 1. proizvedene i prodate količine proizvoda se poklapaju i ne postavlja se problem zaliha gotovih proizvoda i nedovršene proizvodnje - primenjuje sejednostepena čista diviziona kalkulacijacene koštanja; 2. proizvedene i prodate količine se razlikuju, pa se postavlja problem zaliha gotovih proizvoda ili još i zaliha ukupne nedovršene proizvodnje - primenjuje sedvostepena čista diviziona kalkulacija cene koštanja; 3. pored nepoklapanja proizvedene i prodate količine razlikuje se i nivo početnih i krajnjih zaliha nedovršene proizvodnje po mestima troškova, kao i stepen njihove dovršenosti - primenjuje sevišestepena čista diviziona kalkulacija cene koštanja.

36. Jednostepena čista diviziona kalkulacija cene koštanja • se primenjuje u preduzećima kod kojih nema zaliha proizvedenih proizvoda ili usluga (proizvodnja i prodaja električne energije, vodene pare, vode, raznih vrsta usluga). • Kod preduzeća čiji se proizvodi lageruju pre prodaje ovaj vid divizione kalkulacije se retko primenjuje. • Njegova primena je moguća samo ako su zalihe proizvoda iz perioda u period nepromenljive. Dakle, neophodan uslov za primenu jednostepene čiste divizione kalkulacije je identičnost proizvedene i prodate količine proizvoda ili usluga.

37. Do komercijalne cene koštanja dolazi se podelom ukupnih troškova bilo sa proizvedenom, bilo sa prodatom količinom: • Komercijalna cena koštanja se razlikuje od cene koštanja za bilansiranje jer pored troškova proizvodnje (koji čine cenu koštanja za bilansiranje) sadrži i troškove uprave i prodaje. • Cilj sastavljanja ove cene koštanja je obezbeđenje podataka rukovodstvu preduzeća za potrebe alternativnog poslovnog odlučivanja.

38. Dvostepena čista diviziona kalkulacija cene koštanja • primenjuje se kod onih preduzeća kod kojih se obimi proizvodnje i prodaje po obračunskim periodima ne podudaraju, tj. kada su zalihe proizvoda iz perioda u period promenljive. • Do komercijalne cene koštanja po jedinici proizvoda dolazi se primenom sledeće jednačine: • kckjp = pckjp + tpjp, gde je • kckjp - komercijalna cena koštanja jedinice proizvoda, • pckjp - proizvodna cena koštanja jedinice proizvoda, • tpjp - troškovi prodaje po jedinici proizvoda.

39. Do proizvodne cene koštanja jedinice proizvoda dolazi se deobom troškova proizvodnje sa proizvedenom količinom: • Do troškova prodaje po jedinici proizvoda dolazi se podelom troškova prodaje sa prodatom količinom:

40. Dvostepena čista diviziona kalkulacija pretpostavlja, dakle, obuhvatanje troškova barem preko dva mesta troškova: • mt proizvodnja i mt prodaja. • Dvostepena čista diviziona kalkulacija se komplikuje u slučaju postojanja promenljivih zaliha nedovršene proizvodnje. • Postojanje ovih zaliha komplikuje izračunavanje proizvodne cene koštanja po jedinici proizvoda.

41. Prikazaćemo to na primeru: • S obzirom da je započeta proizvodnja veća od završene, to znači da postoji nezavršena proizvodnja (10.000 jed. - 6.000 jed. = 4.000 jed.). • Ako bi se zanemarilo da 4.000 jedinica nije u potpunosti završeno, proizvodna cena koštanja po jedinici proizvoda bi iznosila: • 240.000,00 din. : 10.000 jed. = 24,00 din./jed,

42. što zajedno sa već obračunatim prodajnim troškovima po jedinici proizvoda od 6,00 din. daje komercijalnu cenu koštanja od 30,00 din./jed. (24,00 din./jed. + 6,00 din./jed.). • Međutim, postojanje nezavršene proizvodnje čini netačnim ovaj obračun. Proizvodni troškovi se sastoje od troškova materijala za izradu i troškova prerade. Obim od 10.000 jedinica proizvoda može kao „ključ”za utvrđivanje cene koštanja da bude reprezentativan eventualno samo za troškove materijala za izradu, pa i to pod uslovom da se potrebni materijal za izradu u celini ubacuje u proizvodni proces već pri prvoj proizvodnoj operaciji.

43. Za troškove prerade navedeni obim proizvodnje u svakom slučaju nijereprezentativan. Jer, troškove prerade su u punoj meri apsorbovali samo završeni proizvodi. Nezavršeni proizvodi su apsorbovali troškove prerade u meri u kojoj je obavljen tehnološki proces. • Polazeći od pretpostavki da je u našem primeru trebovanje ukupne količine materijala za izradu izvršeno u trenutku otpočinjanja prve proizvodne operacije, da troškovi prerade nastaju ravnomerno sa odmicanjem procesa proizvodnje i da stepen završenosti 4.000 jedinica nedovršene proizvodnje na kraju meseca iznosi 25%, izrada kalkulacije cene koštanja jedinice proizvoda uključivala bi sledeće postupke:

44. 1. Utvrđivanje svedenih količina proizvodnje: Broj ekvivalentnih jedinica, kao proizvod nedovršene proizvodnje i koeficijenta za svođenje (koji odražava prosečno stanje završenosti) je zamišljeni broj završenih proizvoda, obračunat sa ciljem izjednačavanjazavršene i nezavršene proizvodnje u kalkulaciji proizvodne cene koštanja po jedinici proizvoda.

45. 2. Utvrđivanje troškova proizvodnje po ekvivalentnoj jedinici proizvoda: • Dodavanjem ranije izračunatih prodajnih troškova od 6,00 dinara po jedinici proizvoda dobili bismo komercijalnu cenu koštanja po jedinici završenog proizvoda od 36,00 dinara. • Do cene koštanja po jedinici nedovršene proizvodnje dolazi se na sledeći način:

46. Ukupna vrednost nedovršene proizvodnje dobija se kao proizvod cene koštanja po jedinici nedovršene proizvodnje i ukupne količine nedovršene proizvodnje: 15,00 din./jed. h 4.000 jed. = 60.000,00 din. • U narednom obračunskom periodu startuje se sa nasleđenom nedovršenom proizvodnjom što, uz pojavu promenjenih zaliha nedovršene proizvodnje na kraju novog obračunskog perioda, još više otežava dvostepenu čistu divizionu kalkulaciju.

47. Neka su podaci za naredni obračunski period sledeći:

48. Kalkulacija proizvodne cenekoštanja po jedinici proizvoda uključuje sledeće postupke:1. Određivanje fizičkog toka proizvoda: 2. Obračun svedene količine proizvodnje

49. Iz tabele se vidi da završena proizvodnja od 10.000 jedinica proizvoda ulazi u kalkulaciju sa istim brojem ekvivalentnih jedinica i u odnosu na direktni materijal i u odnosu na troškove prerade, što je posledica činjenice da je njihove pripadajuće delove završena proizvodnja u celini apsorbovala. • Nedovršena proizvodnja od 2.000 jedinica ne ulazi u kalkulaciju sa istim brojem ekvivalentnih jedinica u odnosu na materijal izrade i u odnosu na troškove prerade. Koeficijent za svođenje za troškove materijala je 1,00 jer je pretpostavka da se u proizvodnju materijal ubacuje već u njenoj prvoj operaciji u celom iznosu.

50. Isti obim nedovršene proizvodnje na kraju perioda ulazi u kalkulaciju sa samo 1.000 ekvivalentnih jedinica u odnosu na troškove prerade, što je posledica pretpostavke da njen stepen dovršenosti iznosi 50%, tj. da 2.000 jedinica nedovršene proizvodnje treba da apsorbuje troškove prerade neophodne za 1.000 jedinica završenih proizvoda. 3. Obračun ukupnih troškova proizvodnje