Wzrost gospodarczy a środowisko przyrodnicze. Weryfikacja hipotezy o Środowiskowej Krzywej Kuznetsa.

1. Prezentacja wyników pracy doktorskiej p.t.: Wzrost gospodarczy a środowisko przyrodnicze. Weryfikacja hipotezy o Środowiskowej Krzywej Kuznetsa. Anna Kukla-Gryz Promotor: prof. dr hab. Tomasz Żylicz

2. Plan prezentacji • Hipoteza o Środowiskowej Krzywej Kuznetsa • Hipotezy badawcze • Weryfikacja hipotez badawczych – metodologia badania • Weryfikacja hipotez badawczych – prezentacja wyników • Wnioski

3. Środowiskowa Krzywa Kuznetsa (Environmental Kuznets Curve, EKC) Zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego PKB na mieszkańca

4. EKC: Efekty dekompozycyjne Zaniecz. śr. przyr. PKB pc PKB pc PKB pc a) efekt skali b) efekt strukturalny c) efekt dochodowy

5. EKC: Efekt międzynarodowej wymiany handlowej Efekt skali odzwierciedla wpływ liberalizacji handlu na wzrost aktywności gospodarczej i towarzyszący jej wzrost ilości odpadów oraz zużycia surowców naturalnych przy niezmienionej strukturze produkcji. Efekt strukturalny odzwierciedla wpływ liberalizacji handlu na wzrost produkcji w sektorach, w których występuje przewaga komparatywna. Efekt ten może spowodować zarówno zmiany w strukturze działalności gospodarczej – zmiany w udziale produkcji przemysłu, rolnictwa lub usług w wytworzonej wielkości PKB - jak i zmiany w ramach poszczególnych sektorów. Jeśli przewaga komparatywna wynika z różnic w standardach ekologicznych to wówczas efekt strukturalny wpływa negatywnie na stan środowiska przyrodniczego w kraju o niższych standardach. Efekt ten nazywany jest często efektem migracji przemysłu brudnego (ang. pollution haven hypothesis) z państw rozwiniętych do państw o dochodach niższych. Efekt technologiczny odzwierciedla możliwy transfer nowszych technologii z państw rozwiniętych do państw rozwijających się (w sytuacji gdy liberalizacji wymiany handlowej towarzyszy liberalizacja przepływu kapitału). Nowsze technologie charakteryzują się mniejszą uciążliwością dla środowiska przyrodniczego głównie z powodu rosnącej wraz z dochodami świadomości ekologicznej społeczeństwa. Równocześnie zakładając, iż liberalizacji handlu towarzyszy wzrost dochodów społeczeństwa, efekt zmian technologii może być również skutkiem rosnącej świadomości ekologicznej społeczeństwa (efekt dochodowy, EKC).

6. Emisje dwutlenku węgla w tonach na mieszkańca: w latach 1890-1995, w regionach państw o dochodach niskich i średnich.

7. Emisje dwutlenku węgla w tonach na mieszkańca: w latach 1890-1995, w regionach państw o dochodach wysokich.

8. EKC: Hipotezy badawcze Hipoteza główna: Oprócz podstawowych trzech efektów dekompozycyjnych tłumaczących Środowiskową Krzywą Kuznetsa - efektu skali, strukturalnego oraz dochodowego – występuje efekt dodatkowy: efekt międzynarodowej wymiany handlowej, który oddziałując na powyższe efekty dekompozycyjne istotnie wpływa na zależności pomiędzy poszczególnymi wskaźnikami stanu środowiska przyrodniczego a poziomem PKB per capita. Hipoteza druga: Drugą badaną hipotezą jest hipoteza o występowaniu RegionalnychŚrodowiskowych Krzywych Kuznetsa,czyli o istotnym, międzyregionalnym, zróżnicowaniu zależności badanych w hipotezie głównej.

9. Metodologia badania i dane: hipoteza główna Metodologia badania: Estymacja modelu równań strukturalnych z dwiema zmiennymi ukrytymi (nieobserwowalnymi): intensywność zanieczyszczenia powietrza w przeliczeniu na mieszkańca oraz zmiany w strukturze aktywności gospodarczej. Zastosowana metodologia pozwoliła na wyodrębnienie i oszacowanie efektów dekompozycyjnych oraz efektów bezpośrednich i pośrednich oddziaływania wymiany międzynarodowej na relację wzrost gospodarczy - środowisko przyrodnicze. Dane: Analizie zostały poddane państwa: o dochodach niskich i średnich niskich. By móc przeprowadzić jak najszersze wnioskowanie rozpatrywano równolegle dwie próby - dla roku 1995 oraz 2000.

10. Hipoteza główna: postać graficzna modelu PPP – PKB w przeliczeniu na mieszkańca, wyrażony w kategoriach parytetu siły nabywczej w cenach z 1995 roku. Trade - stosunek sumy eksportu i importu do PKB, w cenach bieżących. Urban - procent ludności mieszkającej w mieście. Ind - udział przemysłu w PKB. CO2 - emisja dwutlenku węgla (w tonach) na mieszkańca. NOx - emisja tlenków azotu (w kg) na mieszkańca. SO2 - emisja dwutlenku siarki (w kg) w przeliczeniu na mieszkańca. FI - prawa polityczne, zdefiniowane w przedziale od 1 do 7. Większa liczba odzwierciedla relatywnie większe ograniczenie swobód obywatelskich i praw politycznych. TrDev - stosunek sumy eksportu i importu do/z państw rozwiniętych w relacji do PKB, w cenach bieżących. Zał.: efekt dochodowy nie jest, w grupie państw o dochodach niskich i średnich niskich, istotny.

11. Hipoteza główna: wyniki analizy modeli alternatywnych (AM) AM => Relatywnie gorsze dopasowanie modeli uwzględniających efekty bezpośrednie (czyli efekty skali)

12. Hipoteza główna: wyniki Równania strukturalne, państwa o dochodach niskich i średnich niskich,rok 1995 Równania strukturalne, państwa o dochodach niskich i średnich niskich,rok 2000

13. Hipoteza główna: wnioski Otrzymana istotność pośredniego wpływu intensywności międzynarodowej wymiany handlowejna poziombadanych emisjizanieczyszczeń powietrza potwierdza badaną hipotezę główną o istotnym wpływiemiędzynarodowej wymiany handlowej na efekty dekompozycyjne tłumaczące Środowiskową Krzywą Kuznetsa,w szczególności na efekt strukturalny. Ujemny i istotny (dla danych z 1995r.) współczynnik zmiennej TrDev przeczy hipotezie o migracji branż uciążliwych dla środowiska z państw rozwiniętych do państw o dochodach niższych. Otrzymana ujemna zależność może natomiast sugerować występowanie efektu transferu technologii.

14. Hipoteza dodatkowa Można oczekiwać, iż wraz ze wzrostem dochodów zmiany w strukturze aktywności gospodarczej będą odpowiednio mniejsze i w rezultacie oddziaływanie efektu skali na środowisko przyrodnicze może być relatywnie bardziej istotne (np. procent ludności mieszkającej w mieście ustabilizuje się ale liczba samochodów przypadających na jednego mieszkańca będzie rosła.). Hipoteza dodatkowa: Wraz ze wzrostem dochodów, wpływ efektu skali na presję na środowisko przyrodnicze jest relatywnie bardziej istotny niż negatywny efekt wzrostu dochodów związany z badanymi zmianami w strukturze aktywności gospodarczej. Dane: 51 państw o dochodach średnich wysokich i wysokich wybranych spośród 100 państw, dla których dostępne były wszystkie zmienne w dwóch okresach: w roku 1995 oraz 2000.

15. Hipoteza dodatkowa: wyniki analizy modeli alternatywnych AM => Istotność modeli uwzględniających bezpośredni wpływ PKBpc na intensywność emisji zanieczyszczeń Bezpośredni wpływ PKBpc na intensywność emisji zanieczyszczeń odzwierciedla sumę efektu skali i efektu dochodowego.

16. Hipoteza dodatkowa: wyniki Równania strukturalne, państwa o dochodach średnich wysokich i wysokich,rok 1995 Równania strukturalne, państwa o dochodach średnich wysokich i wysokich,rok 1995

17. Hipoteza dodatkowa: wnioski Otrzymane wyniki potwierdzają badaną hipotezę dodatkową, że wraz ze wzrostem dochodów wpływ efektu skali na presję na środowisko przyrodnicze jest relatywnie bardziej istotny niż negatywny efekt wzrostu dochodów związany z badanymi w pracy zmianami w strukturze aktywności gospodarczej. Szacowane modele wskazują bowiem na istotną, dodatnią, bezpośrednią relację pomiędzy wzrostem dochodów a poziomem badanych emisji zanieczyszczeń powierza. (Dodatnia wartość tej relacjiodzwierciedla relatywną przewagę efektu skali względem efektu dochodowego.)

18. Metodologia badania i dane: hipoteza druga Metodologia: Analiza odpowiednich wskaźników ekonomicznych oraz poziomu emisji dwutlenku węgla oraz dwutlenku siarki. W przypadku badanych państw OECD została przeprowadzona analiza modelu badającego bezpośrednią relację pomiędzy wzrostem PKB a emisją dwutlenku węgla z uwzględnieniem wpływu szoku naftowego z lat siedemdziesiątych oraz efektu migracji przemysłu uciążliwego dla środowiska. Dane: • - Państwa Europy Środkowo-Wschodniej: 1990-2002 • Państwa Wspólnoty Niepodległych Państw: 1990-2002 • Państwa OECD o wysokich dochodach: 1960-2000

19. Hipoteza druga: państwa EŚW i WNP – wnioski W państwach Europy Środkowo–Wschodniej oraz Wspólnoty Niepodległych Państw odwrotnie U-kształtną zależność można zaobserwować pomiędzy poziomem emisji badanych wskaźników zanieczyszczeń powietrza: dwutlenkiem węgla i dwutlenkiem siarki, a czasem. Punkt zwrotny odpowiada okresowi załamania systemu politycznego w tych regionach, czyli początkowi lat dziewięćdziesiątych. Występujący, w latach dziewięćdziesiątych, spadek udziału produkcji przemysłowej w PKB był jedną z przyczyn gwałtownego spadku badanych emisji zanieczyszczeń w tych państwach. Jednakże zachodzące zmiany w strukturze aktywności gospodarczej były przede wszystkim konsekwencją zmian systemu politycznego a nie zmian intensywności wymiany handlowej czy też poziomu PKB.

20. Hipoteza druga: państwa OECD – wnioski Na kształt zależności pomiędzy wzrostem gospodarczym a poziomem emisji dwutlenku węgla istotnie wpłynął szok naftowy z lat siedemdziesiątych. Linia czerwona obrazuje zależność pomiędzy PKB na mieszkańca a emisją dwutlenku węgla w latach 1960-2000. Linia zielona, w latach: 1960-1979. Linia żółta w latach: 1980-2000.

21. Wnioski (1) Nie należy oczekiwać jednoznacznej relacji pomiędzy wzrostem gospodarczym a presją na środowisko przyrodnicze. Zgodnie z otrzymanymi wynikami w państwach o dochodach niskich i średnich niskich szczególnie istotny jest pośredni wpływ wzrostu dochodów, tzn. poprzez rozwój urbanizacji i przemysłu, na poziom intensywności emisji zanieczyszczeń powietrza. Wraz ze wzrostem dochodów rośnie istotność bezpośredniej relacji pomiędzy wzrostem dochodów a intensywnością emisji zanieczyszczeń powierza. Dodatnia wartość tej relacji odzwierciedla relatywną przewagę efektu skali względem efektu dochodowego. Dodatkowo, w państwach o dochodach niskich i średnich niskich istotny jest również pośredni wpływ intensywności międzynarodowej wymiany handlowej na zmiany w poziomie emisji zanieczyszczeń, tzn. poprzez rozwój urbanizacji i przemysłu. Otrzymana zależność potwierdza badaną hipotezę główną o istotnym wpływiemiędzynarodowej wymiany handlowej na efekty dekompozycyjne tłumaczące Środowiskową Krzywą Kuznetsa,w szczególności na efekt strukturalny. Przeprowadzona w pracy analiza potwierdziła również hipotezę drugą o występowaniu Regionalnych Środowiskowych Krzywych Kuznetsa. Czynnikami wpływającymi na międzyregionalne zróżnicowanie w zależności pomiędzy poziomem dochodów a emisją zanieczyszczeń mogą być między innymi szoki gospodarczo-polityczne.

22. Wnioski (2) Otrzymane w pracy wyniki wskazują na potrzebę ostrożności w przeprowadzaniu i interpretowaniu tak popularnych – zapoczątkowanych na początku lat dziewięćdziesiątych - analiz empirycznych badających bezpośrednią relację pomiędzy wzrostem dochodów a wybranym wskaźnikiem miary presji na środowisko przyrodnicze.

23. Dziękuję za uwagę.