Podstawowe definicje

1. LOKALNY ROZWÓJ GOSPODARCZY Przedsiębiorczość lokalna w kontekście wykorzystania środków z EFSProwadzący: dr inż. Piotr Lenik

2. Podstawowe definicje Wg literatury amerykańskiej rozwój lokalny (regionalny) kojarzony jest z rozwojem gospodarczym, który, gdy zaistnieje, jest praprzyczyną ogólnego wzrostu ekonomicznego. Europejscy badacze rozwoju kładą jednak nacisk na aspekt całościowy tzn. rozwój wtedy będzie skuteczny i nieodwracalny, gdy oprócz zmian gospodarczych zaistnieje również zmiana jakościowa na polu społecznym i kulturowym. Rozwój lokalny i regionalny to rozwój pewnej wspólnoty (wtedy rozwój lokalny – dotyczy np. skali gminy lub powiatu), bądź większej zbiorowości (wtedy regionalny – dotyczy np. skali województwa) zidentyfikowany terytorialnie. Ukierunkowanie rozwoju musi być zbieżne z wartościami wyznawanymi przez daną społeczność.

3. Podstawowe definicje Lokalny rozwój gospodarczy to proces, dzięki któremu podnosi się jakość życia mieszkańców, tworząc przez to nową społeczność i pobudzając postęp gospodarczy. Cel ten osiąga się m.in. przez: • wspieranie sektora prywatnego ze względu na jego podstawową rolę w budowaniu postępu gospodarczego, • efektywne wykorzystanie lokalnych zasobów, • promowanie nowych miejsc pracy, • efektywne zarządzanie dochodami publicznymi.

4. Podstawowe definicje Lokalny rozwój gospodarczy jest procesem przewidywalnym, planowanym i wdrażanym przez sektor prywatny i publiczny, samorząd i społeczność, dzięki spójnym działaniom i programom. Ponieważ przedsiębiorczość jest motorem wzrostu gospodarczego, w lokalnym rozwoju gospodarczym, jednymi z najważniejszych działań są: • wspomaganie powstawania przedsiębiorstw, • podtrzymywanie rozwoju i ekspansja istniejących firm, • przyciąganie nowych inwestorów.

5. Determinanty rozwoju lokalnego WPŁYW NA LOKALNE OŻYWIENIE SPOŁECZNO – GOSPODARCZE MAJĄ: Wojewoda, administracja rządowa Parlamentarzyści (lobbing lokalny) Marszałek Województwa, Sejmik Województwa Wójtowie/burmistrzowie/prezydenci, radni gmin i powiatów, sołtysi Lokalne organizacje obywatelskie, parafie Podmioty gospodarcze Lokalne media (TV, radio, prasa, serwisy internetowe) Izby rolnicze, izby gospodarcze, organizacje pomocy i doradztwa, etc. Inne instytucje oddziałujące lokalnie (np. banki, ZUS, US, zakłady energetyczne, wodociągowe, gazownicze, instytucje edukacyjne, instytucje kultury itd.)

6. Determinanty rozwoju lokalnego Zasoby gospodarki lokalnej: ZASOBY NATURALNE - to żywność, lasy minerały, zasoby wodne, klimat, struktura gleb i elementy chronionego krajobrazu i rezerwaty dzikiej zwierzyny, słowem wszystko to co w naturalny sposób bez ingerencji człowieka stanowi bogactwo danego terenu. ZASOBY (KAPITAŁ) SPOŁECZNE - to więzi międzyludzkie, wspólne zasady i normy postępowania, sankcje za ich przekraczanie, wzajemna pomoc i współpraca występowanie związków nieformalnych i organizacji społecznych. ZASOBY (KAPITAŁ) LUDZKIE - to sytuacja i status indywidualnych członków społeczności. Stan zdrowia, poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, a także stan usług temu służących (szkoły usługi medyczne, kształcenie dorosłych), stosunek członków społeczności do innowacji technicznych. ZASOBY (KAPITAŁ) FIZYCZNE - to przede wszystkim infrastruktura techniczna, drogi, mosty, dostawy energii, komunikacja, budynki, środki transportu. ZASOBY FINANSOWE to oszczędności mieszkańców i dostępność kredytów, renty i emerytury, subsydia, stypendia, lokalny budżet i granty zewnętrzne.

7. KAŻDA GMINA/SPOŁECZNOŚC MA MOŻLIWOŚCI DO ROZWOJU ALE TRZEBA MĄDRZE WYKORZYSTAC JEJ ATUTY

8. Ćwiczenie praktyczne Rozwojowe zasoby lokalne – Analiza ABC • Atuty • Bariery • Ciekawe • Selekcjonowanie danych – „kosz”. Grupowanie tego co wiemy o analizowanej sytuacji, w wymienione wyżej grupy czynników i odrzucanie – jako zbędnych - tych danych, których nie możemy zaliczyć do żadnej grupy. Selekcjonowanie danych polega na rozkładaniu ich do „czterech koszyków”

9. Przy każdym analizowanym fakcie zadajemy sobie opisaną poniżej sekwencję pytań: • Czy dany fakt z rzeczywistości powiatu to jego ATUT rozwojowy? Czy dzięki temu, że dany fakt ma miejsce, rozwój powiatu będzie szybszy, łatwiejszy, pewniejszy, potoczy się lepszym torem? Jeśli tak, dany fakt ląduje w koszyku ATUT • Jeśli nie, jeśli nie jest to atut, to może jest to BARIERA rozwojowa? Czy przez to, że dany fakt ma miejsce, rozwój będzie trudniejszy, wolniejszy, bardziej niepewny, będzie skręcał w niepożądanym kierunku? Jeśli tak – nasz analizowany fakt ląduje w koszyku BARIERA

10. Jeśli nie, jeśli nasz fakt nie jest ani atutem, ani barierą, to może jest CIEKAWYM tematem do dalszej analizy. Zdarza się przecież, że co do niektórych faktów wiemy na pewno, że zdecydowanie wpłyną na przyszły rozwój, ale nie wiemy jaki to będzie wpływ. To właśnie czynnik, który wyląduje w koszyku CIEKAWE

11. Jeśli fakt nie został zakwalifikowany do żadnego z dotychczasowych koszyków (A,B,C) uznajemy, że nie jest on w ogóle uwarunkowaniem strategicznym. Skoro ani nie wspiera rozwoju, ani jest jego barierą, ani nie stawia przed nami ważkich pytań – uznajemy, ze nie ma strategicznego znaczenia dla przyszłego rozwoju powiatu. • Taki fakt ląduje w czwartym, największym koszyku, czyli – w koszu na śmieci. • To moment bardzo trudny psychologicznie, ale bez zrobienia tego nie uzyska się odpowiedzi na strategiczne pytania dotyczące przyszłości wspólnoty samorządowej. • Jeśli cos nie jest atutem, barierą, ani ciekawym zagadnieniem, to – bez sentymentu wrzućmy go do koszyka czwartego.

12. Poszczególne uwarunkowania rozwojowe nie mają identycznego wpływu na rozwój lokalny. Tak więc: aby analiza A-B-C była dokładniejsza, poszczególnym uwarunkowaniom rozwojowym należy przypisać wagi liczbowe, wyrażające ich ważność; im ważniejsze jest dane uwarunkowanie rozwojowe, tym większa waga liczbowa • 1-czynnik mniej ważny • 2-czynnik średnio ważny • 3-czynnik ważny • 4-czynnik bardzo ważny • 5-kluczowo ważny

13. Inspirowanie warunków do rozwoju przedsiębiorczości • rynek pracy (szkoły, szkolenia, giełdy pracy etc.) • instytucje finansowe (kredyty poręczeniowe, banki, współdziałanie i udział w projektach etc.); • instytucje otoczenia (stowarzyszenia biznesu, kluby, projekty podwykonawców MSP etc.); • regulacje podatkowe (pakiet inwestycyjny, ulgi lokalne i zachęty etc.); • wsparcie infrastrukturalne (projekty inwestycyjne, budowa infrastruktury etc.).

14. Animowanie życia gospodarczego • kontaktowanie lokalnych środowisk biznesu z instytucjami wsparcia; • dowartościowanie instytucji biznesowych przez organizację plebiscytów, konkursów wiedzy ekonomicznej etc.; • wsparcie rodzimych przedsiębiorstw w przy wyłanianiu wykonawców prac publicznych; • wytworzenie form aktywizacji absolwentów i młodzieży szkolnej.

15. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - infrastrukturalne • Strategia inwestycyjna samorządu (wieloletni plan inwestycyjny) • Pozyskiwanie dodatkowych zewnętrznych środków na inwestycje (fundusze strukturalne, kredyty, obligacje itd.) • Dopasowanie budżetu do możliwości pozyskiwania środków pomocowych • Korzystanie z instrumentów dochodowych – ulgi i zwolnienia

16. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - organizacyjno-prawne • plan zagospodarowania przestrzennego; • lokalna strefa przedsiębiorczości; • oferta inwestycyjna dla inwestorów; • mapy geodezyjne; • dane z ewidencji gruntów; • przeznaczenie obiektów; • dane statystyczne; • fragmenty aktów prawnych; • inne materiały przydatne inwestorom;

17. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - finansowe • Podatki i opłaty lokalne: • podatek od nieruchomości; • opłata targowa; • udział w podatku od osób fizycznych i prawnych; • opłata skarbowa; • podatek rolny; • podatek leśny; • czynsze za wynajem i dzierżawę. • Ulgi i zwolnienia podatkowe, • Ceny usług komunalnych.

18. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - organizacyjne • szybka ścieżka administracyjna; • współpraca pomiędzy samorządami; • kontakty ze środowiskiem lokalnych przedsiębiorców; • strategia gospodarowania mieniem komunalnym; • działalność gospodarcza samorządu; • prywatyzacja mienia komunalnego; • wspieranie inwestycji prywatno – publicznych; • wspieranie lokalnego systemu edukacji.

19. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - kapitałowe - Lokalne instytucje finansowe - Fundusze poręczeniowe - Fundusze pożyczkowe - Fundusze lokalne (np. stypendialne grantowe)

20. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - instytucjonalne Tworzenie instytucji i organizacji okołobiznesowych: • Ośrodków wspierania przedsiębiorczości i aktywności lokalnej • Inkubatorów przedsiębiorczości • Parków technologicznych • Parków przemysłowych

21. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - promocyjne • Wystawy, targi imprezy gospodarcze • Imprezy naukowe (konferencje, seminaria, sympozja) • Imprezy kulturalne (festiwale konkursy, przeglądy) • Wyjazdy (misje handlowe, spotkania przedsiębiorców) • Imprezy turystyczne i sportowe • Współpraca i wymiana młodzieżowa

22. Instrumenty stymulowania lokalnej gospodarki - ekonomia społeczna Wspieranie istniejących lub pomoc w odbudowie społecznych przedsięwzięć gospodarczych, np.: • organizacji typu spółdzielczego (w tym grup i organizacji producenckich rolników) • organizacji handlowych (marketingowych) kontrolowanych przez wytwórców • towarzystw wzajemnych ubezpieczeń, • towarzystw budowlanych (np. towarzystw budownictwa społecznego • spółek pracowniczych • kas pożyczkowych i innych instytucji finansowych

23. Modele organizacji programów lokalnego rozwoju gospodarczego 1. Model prywatny 2. Model oparty na własności publicznej 3. Model oparty na własności prywatnej 4. Model prywatno – polityczny 5. Model spółki z inicjatywy sektora prywatnego 6. Model spółki z inicjatywy sektora publicznego

24. Style planowania lokalnego rozwoju gospodarczego 1. Planowanie oparte na zasadzie werbunku 2. Planowanie nakierowane na reagowanie na wpływy 3. Planowanie przewidujące 4. Planowanie strategiczne   Korzyści płynące z planowania strategicznego 1. Pozwala zrealizować prace szczególnie istotne 2. Pomaga w budowie tożsamości społeczności lokalnej 3. Pomaga rozwijać wizję ponad podziałami 4. Pozwala wykorzystać możliwości (działamy jednocześnie strategicznie i taktycznie) 5. Pozwala rzucać światło na ważne, a często niezauważone problemy, 6. Pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie zasobów (zwłaszcza funduszy publicznych) 7. Tworzy mechanizm współpracy sektorów publicznego i prywatnego.

25. Warunki efektywnego planowania 1. Proces planowania powinien być realizowany przez decydentów i ekspertów, powinno istnieć przeświadczenie, że nie planujemy dla siebie, tylko dla kogoś. 2. Proces planowania musi być interaktywny tzn. - musimy stale konfrontować to, co jest z tym, co mogłoby być. - musimy zachować wrażliwość na sygnały pochodzące z zewnątrz. 3. Proces planowania powinien by integrujący, łączący odgórne i oddolne myślenie, co powinno być zrobione, jak powinno być zrobione i kto to powinien zrobić. 4. Proces planowania powinien być procesem ciągłym, czyli uwzględniającym zmiany wartości wszystkich planów. Kluczem do efektywnego planowania jest proces a nie produkt.

26. Koncepcja rozwoju zrównoważonego Rozwój zrównoważony (sustainable development) – rozwój trwały, samopodtrzymujący się, taki w procesie którego zaspokajanie bieżących potrzeb społeczności, nie przynosi uszczerbku dla możliwości rozwoju przyszłych pokoleń. Kieruje się on następującymi zasadami: 1. Wykorzystanie lokalnych (regionalnych) zasobów a nie sprowadzania ich z zewnątrz; 2. Wykorzystanie w pierwszym rzędzie zasobów odtwarzalnych; 3. Poszukiwanie i wybieranie rozwiązań, które nie niszczą środowiska naturalnego; 4.Ochrona i racjonalne wykorzystanie posiadanego dziedzictwa kulturowoprzyrodniczego; 5. Uznanie więzi społecznych za podstawę stosunków społecznych i gospodarczych; 6. Ścisłe sprzężenie struktur władzy społecznej z organizacjami gospodarczymi i pozarządowymi; 7. Wspieranie drobnych firm nieformalnego sektora gospodarczego; 8. Szerokie kontakty systemów lokalnych, które opierają się na wzajemnej kooperacji z odległymi rynkami zewnętrznymi.

27. Planowanie rozwoju lokalnego 10 pytań dotyczących planowania rozwoju lokalnego: Co ? Kto ? Z Kim? Kiedy ? Gdzie ? Dlaczego ? Dla kogo ? Z jakim skutkiem ? W jaki sposób ? Za ile ? Skąd pieniądze ?

28. Etapy planowania projektu vAnaliza stanu wyjściowego - kontekst i uwarunkowania projektu vUzasadnienie projektu  vCel projektu vGrupy docelowe vDziałania (organizacja i metody pracy) Rezultaty Potencjał projektodawcy i zarządzanie projektem vHarmonogram realizacji projektu Budżet projektu Sposób monitorowania postępów w realizacji vPersonel i inne zasoby niefinansowe   vŹródła finansowania Sposób oceny realizacji projektu

29. Etapy konstruowania projektu ETAP I – analiza stanu wyjściowego ETAP II – formułowanie celów ETAP III – struktura logiczna i ocena wstępna projektu

30. Wybrane metody analizy stanu wyjściowego: ABC SWOT/TOWS 20/80 BCG Inne – drzewo problemów/drzewo celów

32. CEL – pozytywny, oczekiwany stan w przyszłości PROJEKT PROBLEM – negatywny obraz rzeczywistości

34. Możliwości dofinansowania projektów dotyczących przedsiębiorczości lokalnej z PO KL Alokacja finansowa Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki wynosi:11 420 207 059 EUR środki EFS stanowią 85% tj. 9 707 176 000 EUR środki krajowe stanowią 15 % tj. 1 713 031 059 EUR Podział środków w ramach Programu: Komponent centralny: ok. 40 % Komponent regionalny:ok. 60 %

35. zatrudnienie i integracja społeczna adaptacyjność edukacja szkolnictwo wyższe dobre rządzenie zatrudnienie integracja społeczna adaptacyjność edukacja

36. Alokacja finansowa Programu wynosi 11 420 207 059 EUR Alokacja dla województwa podkarpackiego w ramach komponentu regionalnego wynosi 432 312 702 EUR (6,1%)

38. Komponent regionalny PO KL Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich Cele Priorytetu VI: Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych Zmniejszenie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (kobiet, osób długotrwale bezrobotnych, osób niepełnosprawnych, osób bezrobotnych zamieszkujących na obszarach wiejskich) Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych

39. Komponent regionalny PO KL Priorytet VII. Promocja integracji społecznej Cele priorytetu VII: Poprawa dostępu do rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej

40. Komponent regionalny PO KL Priorytet VIII PO KLRegionalne kadry gospodarki • Cele Priorytetu VIII: • Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej • Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą

41. Komponent regionalny PO KL Priorytet IX PO KL Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Cel Priorytetu IX: Zwiększenie dostępności kształcenia oraz podniesienie poziomu wykształcenia regionalnych zasobów ludzkich

42. Przedsiębiorczość lokalna a PO KLPraktyczne aspekty wzmacniania przedsiębiorczości lokalnej w ramach poszczególnych Priorytetów PO KL - warsztaty

43. Przykłady wsparcia rozwoju lokalnego i przedsiębiorczości (w oparciu o Szczegółowy Opis Priorytetów PO KL)

44. Działanie 6.3. Inicjatywy lokalne na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na obszarach wiejskich Tryb konkursowy (uprawnione wszystkie podmioty- z wyłączeniem osób fizycznych) Typy projektów: • projekty przyczyniające się do aktywizacji zawodowej mieszkańców obszarów wiejskich, poprawy zdolności do zatrudnienia oraz rozwoju usług aktywizacyjnych (z wyłączeniem instrumentów objętych zasadami pomocy publicznej), • wsparcie lokalnych inicjatyw informacyjnych, szkoleniowych i doradczych, promujących aktywizację zawodową na poziomie lokalnym, • rozwój dialogu, partnerstwa publiczno- społecznego i współpracy na rzecz rozwoju zasobów ludzkich na poziomie lokalnym . (np. pakty na rzecz rozwiązywania konkretnych problemów ekonomicznych mieszkańców wsi, lokalne partnerstwa społeczno-publiczne, oddolne inicjatywy kreujące lokalną przedsiębiorczość, podnoszenie poziomu zatrudnienia w małych społecznościach poprzez nabywanie nowych umiejętności zawodowych poza rolnictwem itp. - do 50 tys. zł)

45. Grupy docelowe: • mieszkańcy gmin wiejskich, miejsko – wiejskich oraz miast do 25 tys. mieszkańców, • społeczności lokalne aktywnie działające na obszarach wiejskich na rzecz aktywizacji zawodowej mieszkańców obszarów wiejskich, - podmioty działające na obszarach wiejskich na rzecz aktywizacji zawodowej mieszkańców tych obszarów.

46. Działanie 7.3. Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji Tryb konkursowy (uprawnione wszystkie podmioty – z wyłączeniem osób fizycznych) Typy projektów: • Projekty przyczyniające się do integracji społecznej mieszkańców obszarów wiejskich oraz rozwoju usług społecznych na tych obszarach (z wyłączeniem instrumentów objętych zasadami pomocy publicznej), • Wsparcie inicjatyw lokalnych o charakterze informacyjnym, szkoleniowym i promocyjnym mających na celu przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu mieszkańców obszarów wiejskich, • Rozwój dialogu, partnerstwa publiczno-społecznego i współpracy na rzecz rozwoju zasobów ludzkich na poziomie lokalnym. (np. oddolne działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, inicjatywy ukierunkowane na zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym swojej miejscowości, zwiększanie mobilności i aktywności na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, w tym poprzez współpracę organizacji pozarządowych z partnerami publicznymi, itd. - do 50 tys. zł)

47. Grupy docelowe: - Mieszkańcy gmin wiejskich, miejsko-wiejskich oraz miast do 25 tys. mieszkańców, - Społeczności lokalne aktywnie działające na obszarach wiejskich na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców tych obszarów, - Podmioty działające na obszarach wiejskich na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców tych obszarów.

48. Działanie 9.5.Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich Typy projektów: • tworzenie i wsparcie działalności inicjatyw ukierunkowanych na pobudzenie świadomości środowisk lokalnych i ich zaangażowanie w działania na rzecz rozwoju edukacji na terenach wiejskich i podnoszenia poziomu wykształcenia mieszkańców obszarów wiejskich - projekty przyczyniające się do podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji mieszkańców obszarów wiejskich oraz rozwoju usług edukacyjnych na tych obszarach - działania informacyjno promocyjne, szkoleniowe, doradcze podnoszące świadomość mieszkańców obszarów wiejskich w zakresie korzyści płynących z kształcenia i szkolenia (do 50 tys. zł)

49. Grupy docelowe: • mieszkańcy gmin wiejskich, miejsko wiejskich oraz miast do 25 tys. mieszkańców • społeczności lokalne aktywnie działające na obszarach wiejskich na rzecz rozwoju edukacji na terenach wiejskich i podnoszenia poziomu wykształcenia mieszkańców obszarów wiejskich • podmioty działające na obszarach wiejskich na rzecz przeciwdziałania ich migracji i zapewnienia ich odpowiedniego rozwoju

50. Działanie 6.1. Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie Poddziałanie 6.1.1. Wspieranie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy – tryb konkursowy (wszystkie podmioty) Typy projektów: • identyfikacja potrzeb osób pozostających bez zatrudnienia, w tym poprzez szersze zastosowanie Indywidualnych Planów Działania, diagnozowanie potrzeb szkoleniowych oraz możliwości doskonalenia zawodowego w regionie, • organizacja warsztatów oraz szkoleń z zakresu technik aktywnego, poszukiwania pracy oraz nabywania kompetencji kluczowych, • wsparcie psychologiczno – doradcze, • realizacja programów aktywizacji zawodowej obejmujących jedną lub kilka z następujących form wsparcia: pośrednictwo pracy i/lub poradnictwo zawodowe, staże/praktyki zawodowe, szkolenia prowadzące do podniesienia, uzupełnienia lub zmiany kwalifikacji zawodowych, subsydiowanie zatrudnienia, wspieranie wolontariatu jako etapu przygotowującego do podjęcia zatrudnienia m.in. poprzez zapewnienie wsparcia szkoleniowego doradczego dla wolontariusza. • upowszechnianie i promocja alternatywnych form zatrudnienia (telepraca, praca elastyczna itp.) • wsparcie doradczo-szkoleniowe • jednorazowe dodatki relokacyjne • kampanie informacyjne • …