Zongericht ontwerpen: tijd voor actie !

1. Zongericht ontwerpen: tijd voor actie! Gemeente Dordrecht 13/12/2005 Erik Franke

2. Rol architect Algemene technologische ontwikkeling Zonne-energie en specifieke innovatie Nederland aanbodmarkt Sluit het aanbod aan op de vraag? Toekomstgericht bouwen Projecten binnen- en buitenland Kosten en baten Epiloog

3. 1966 6 23.6 9 Technological development 1924 1966 2004

4. Energy efficiency & comfort 1 : 6 1 : 9 1 : 23,6 2004 1924 1966 In 80 jaar 4 x zo zuinig

6. Development of house technology 1931 2005 In 74 jaar 20 x zo zuinig

7. Vraaggestuurd In Duitsland en Oostenrijk directe ontmoeting tussen: consumenten producenten architecten / ontwikkelaars adviseurs overheid / gemeenten Zonhuizen als verleidelijk alternatief op basis van goede informatie van gemeenten onderzoeksinstituten producenten inventieve architecten gepresenteerd op excursies, informatie avonden, specifieke beurzen en congressen Resultaat : ruim 5000 zonhuizen

8. Aanbodgestuurd grootschalig projectmatig centraal geleid aanbod gestuurd standaard eenvormig ratiobouw 1970 vinex 2003 kleinschalig gedifferentieerd decentraal geleid vraag gestuurd uniek pluriform heilig huisje duurzaam ecologisch woonzorg

9. Volkshuisvesting in de nieuwe eeuwKrijgt de consument de kwaliteit die wordt gevraagd? Of die hij of zij verdient? Aangeboden kwaliteiten groenlabel duurzaamheid seniorenlabel toegankelijkheid aanpasbaarheid aanpasbaarbouwen politiekeurmerk veiligheid woonkwaliteit VAC-wijzer woonkeur integrale woonkwaliteit milieukwaliteit Eco-Quantum energiezuinigheid EPC Terug naar de essentie: kostenefficiente passiefhuizen als Europese standaard

10. Waarom meer energie-efficiëntie in gebouwde omgeving? PLANET PEOPLE & Comfort & Gezondheid Lage woonlasten CO2 – reductie Minder afhankelijk van fossiele brandstoffen

11. Hoe? Reductie van de vraag! Wereldenergieverbruik, bron: Shell De ‘groenste’ van alle energieën is energiebesparing

12. Doelstelling Oud – Actueel – Nieuw - Toekomst Bron:PHI

13. Gezondheid en comfort Basisvoorwaarden = Stedenbouwkundige visie Zongericht ontwerpen Goede ventilatie Voldoende ventilatie: 30 m3/h per persoon Op een comfortabele manier, met (voorverwarmde) ventilatielucht

14. Alleen zongericht ontwerpen niet voldoende! Slim principe Geen conventionele verwarming Ventilatielucht gebruiken om mee te verwarmen! Dit kan als: Energievraag voor ruimteverwarming beperkt istot maximaal 15 kWh/ (m2a) Door: PASSIEVE MAATREGELEN

15. Resumé ONTWERP • Zongerichte stedenbouw • Zongericht ontwerp • Compact ontwerp • Zeer goede isolatie schil (van 12 naar 30 cm) • Geen koudebruggen • Zeer goede kierdichting • Drievoudige beglazing • Geïsoleerde kozijnen, ramen, deuren • Buitenzonwering • Gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning • Voorfiltering ventilatielucht met F7 filter • Zonneboiler en/of warmtepomp voor warm tapwater • Bodemwarmtewisselaar (optioneel) • Bewonersinformatie / gebruikershandleiding BOUWKUNDIG INSTALLATIETECHNISCH GEBRUIKER

16. Zongericht ontwerp

17. Compact ontwerp

18. Zeer schilisolatie Rc > 8 m2K/W

19. Geen koudebruggen Isoleren kozijnen

20. Zeer goede kierdichting • PH: n50 = 0,6 h –1 • Nederlandse Bb: n50 = 2.4 h –1 • Meten is weten! Anders verlies je zonne-energie

21. Drievoudige beglazing Bron: PHI

22. Geïsoleerde kozijnen / ramen / deuren

23. Zomercomfort Regelbare buitenzonwering

24. Installatie Gas of elektrisch Gas All electric

25. Installatie Compact All in one

26. Bodemwarmtewisselaar Dalem Ulm

27. Bewonersinformatie Wageningen Informatie startershuisvesting Sliedrecht After sales informatie over ventilatie en verwarmingssysteem zonhuizen

28. Resultaten Voor de bewoner: • Veel daglichttoetreding • Constante en gelijkmatige binnentemperatuur • Voortdurend toevoer van gefilterde verse ventilatielucht • Geen koudestraling of tocht • Ruimtewinst: geen radiatoren • Lage energierekening Voor bestuurders en professionals: • EPC ca. 0.40 (inclusief zonneboiler) • Primaire energiebehoefte < 120 kWh / (m2a) • 54% minder uitstoot van CO2

29. Projecten Nederland Dalem, 2000 EPC 0.39 PHPP 20 kWh / (m2a)

30. Projecten Nederland Duiven, 2003 EPC 0.19 PHPP 11 kWh/ (m2a)

31. Projecten Nederland Sliedrecht, 2004 EPC 0.42 PHPP 15-20 kWh / (m2a)

32. Projecten Buitenland Schoolgebouw Kirchfeld PHPP 12 kWh / (m2a)

33. Projecten Buitenland Kantoor annex woongebouw München PHPP 20 kWh / (m2a)

34. Projecten Buitenland Ludwigshaven renovatie PHPP ca. 30 kWh / (m2a)

35. Kosten versus Baten 100 € 75 W Niet efficiënte, oude, oncomfortabele techniek 200-300 € 20 W Efficiënte, nieuwe, comfortabele techniek

36. InvesteringskostenCompacte rijwoning

37. Olieprijs Bron: Tecson

38. Energiewinst Energielasten compacte rijwoning NB: Energieverbruiken voor warm water, verlichting en huishoudapparatuur zijn constant gehouden

39. Energiewinst 2020 Energielasten compacte rijwoning Aanname: gemiddelde prijsstijging energierekening gedurende 15 jaar: 5% / jaar

40. People - Planet - Profit Doelstelling NL regering 1,3% energiebesparing per jaar 2000 passieve huizen per jaar People - Comfort • Gezondheid • Lage woonlasten Planet: - 54% CO2 reductie -> 2523 ton CO2 reductie per jaar Profit - Lage energierekening (38-50% minder) - Onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen • Meerkosten €30 miljoen->1000 extra arbeidsplaatsen • Innovatie bouwsector - Verbetering concurrentiepositie en economische groei

43. kierdichting naar niveau passiefhuis D EPC = 0.02 isolatie dak, gevel, vloer naar niveau passiefhuis (Rc=8 m2K/W) D EPC = 0.07 100% koudebruggen elimineren D EPC = 0.11 EPC naar 0.8 Passieve maatregelen

44. Aanbevelingen Ontwikkel een langetermijnvisie Zet bewezen kennis en kunde in Ga uit van een levensduur van gebouwen van 50-80 jaar Investeer in integrale kwaliteit van ontwerp en gebouwschil Pas zoveel mogelijk passieve maatregelen toe tbv. het gewenste comfort Zet slimme technologie in Gebruik additionele actieve zonne-energie