KAMU YÖNETİMİNDE KARAR KALİTESİ İyi Yönetişim, Kaliteli Yaşam...

1. KAMU YÖNETİMİNDE KARAR KALİTESİİyi Yönetişim, Kaliteli Yaşam... 31 Ekim 2013 V. İZMİR İKTİSAT KONGRESİ Dr. Yılmaz ARGÜDEN

2. GÜVEN GELİŞMENİN TEMELİDİR İnsanlar topluluklar halinde yaşamaya başladıklarından bu yana • Karar almak, • Alınan kararları uygulamak • Çıkarlarını dile getirmek • Çatışmaların çözümünü sağlamak • Yükümlülüklerini yerine getirmek amacıyla etkin çalışan mekanizmalar, süreçler ve kurumlar kurmaya çalışıyor. Vatandaşların birbirlerine ve kamu yönetimine güven duyması uygulama etkinliğini artırıyor, işlem maliyetlerini azaltıyor, gelişmeyi hızlandırıyor.

3. DÜNYADA KAMU SEKTÖRÜNÜN ODAKLANDIĞI KONULAR • Hukuk devleti kavramının geçerli kılınması, • Piyasa ekonomisinin her hangi bir oyuncuya çıkar sağlayıcı şekilde bozulmasına neden olacak müdahalelerden kaçınılması ve makroekonomik istikrarın korunması, • Temel altyapı ve eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik programlarına yatırım yapılmasının sağlanması, • Toplumun çocuklar, yaşlılar, özürlüler gibi zayıf kesimlerinin yaşamsal haklarının korunması, • Çevre gibi konularda gelecek nesillerin haklarının korunması, • İç güvenliğin sağlanması • Ülkenin dış tehditler karşısında korunması.

4. KAMU SEKTÖRÜNÜN HAYATA ETKİSİ Dünya ekonomisinin en az % 30’unu oluşturuyor Düzenleyici rolü dolayısıyla, dolaylı olarak kalan % 70 büyüklüğü de etkiliyor Kamunun yönetim kalitesi ve verimli çalışması toplumların yaşam kalitesini doğrudan etkiliyor Kanunlar, vergiler, düzenlemeler hayatı yönlendiriyor Alınan kararların kalitesi ve uygulamadaki yaygınlığı ve etkinliği karar alma yöntemleri ile sıkı sıkıya bağlı

5. YAŞAM KALİTESİ YÖNETİM KALİTESİ İLE ARTAR • Kamu sektörünün yönetim kalitesi • Düzenleme ve denetlemede katılımcılığın desteklenmesi • Hizmet sunulan alanlarda rekabet mekanizmasından faydalanma • Önceliklerin tespitinde vatandaşın sesini dinleme uygulamaları ile önemli ölçüde iyileşecektir • Kamu yönetiminde karar kalitesinin sürekli iyileştirilmesinin ve geliştirilmesinin güvence altına alınması yaşam kalitemizi artırır

6. DAHA İYİ YAŞAM, DAHA İYİ POLİTİKALAR - OECD OECD yönetişim süreçlerinde gözetilmesi gereken ilkeler üzerinde çalışmalar yaptı ve etkinliği artıracağını düşündüğü 12 öneri hazırladı. Önerilere sahip çıkarak, uygulanmasının takibini yapmak yaşam kalitemizin artması için çok önemli

7. OECD’nin KAMUDA KARAR KALİTESİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN 12 İLKESİ

8. İLKE 1 – DEVLETLER REGÜLASYON SÜRECİNİN KALİTESİNİ BÜTÜNSEL BAKIŞ İLE İYİLEŞTİREBİLİR • Mevcut düzenlemelerin düzenli olarak gözden geçirilmesini ihtiyaca bağlı iyileştirmelerin yapılmasını ve gerek kalmayanların yürürlükten kaldırılması öneriliyor. Her karar bir maliyet içerir.  Bu nedenle, her karar alınmadan önce neyi hedeflediği; nasıl uygulanacağı; ekonomik, sosyal, çevresel ve dağıtımsal (farklı kesimler arasındaki dengeleri nasıl değiştireceği)  etkilerinin, uygulama maliyetlerinin ve daha önce alınan kararlarla etkileşiminin değerlendirilmesi gerekiyor. OECD , karar öncesi etki analizlerinin yapılması ve karar uygulamaya konulduktan sonra düzenleyici etki analizlerinin düzenli ve düzgün bir şekilde yapılmasını ve kamu ile paylaşılmasını öneriyor.

9. İLKE 2 – DEVLETİN KARAR SÜREÇLERİ ŞEFFAF VE KATILIMCI OLMALI Vatandaşların ve STK’ların kamunun karar süreçlerine katılımı özendirilmeli ve kolaylaştırılmalı Taslaklar ilgiler ile paylaşılması, düzenleme yapılmadan önce görüşler alınmalı Olası etkiler ve uygulama güçlükleri değerlendirilmeli Adaletsizliği önleyici tedbirler baştan alınmalı

10. İLKE 3 – KARAR ALMA SÜREÇLERİ DÜZENLİ OLARAK DENETLENMELİ • Devlet, karar alma süreçlerinin etkinliğini izleyen denetleyici yapılar oluşturmalı • Denetleyiciler; • Olası etkilerin analizinde bilimsel sistemlerin kullanıldığını • Yapılan çalışmaların kalitesini • Karar sonrası etki analiz sonuçlarının daha sonraki süreç düzenlemelerinde kullanılıp kullanılmadığını • Karar süreçlerinde rol alanların düzenli olarak eğitim ile geliştirilmesini denetlemeli • Yapılan denetimler dış denetime tabi olmalı • Kıyaslama yöntemi ile başkalarının deneyimleri öğrenilmeli

11. İLKE 4 – DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZLERİ KARAR MEKANİZMASININ BİR PARÇASI OLMALI Ölçülmeyen performans geliştirilemez, Kamu kararlarının sonuçları düzenleyici etki analizleri ile değerlendirilmeli Düzenleyici etki analizlerini hangi kurallar ışığında yapılacağını belirten kılavuzların olması sonuçların güvenilir ve karşılaştırılabilir olmasını sağlar Analiz sonuçları paylaşılmalı Elde edilen öğretilerin eğitim yolu ile diğer ilgililere yaygınlaştırılması

12. KARAR ALMA AŞAMALARI • Aşamalar; • Sorunun tanımlanması ve kamuoyu ile paylaşılması, • Politika hedeflerinin belirlenmesi, • Politikadan etkilenmesi muhtemel kesimlerin belirlenmesi, • Alternatif politikaların belirlenmesi, • Alternatif politikaların olası etki analizlerinin gerçekleştirilmesi, • Etki analizleri sonuçlarının ilgili kesimlerle paylaşılması ve geri bildirim alınması, • Politika seçiminin yapılması ve nasıl uygulanacağının ve yaptırımların belirlenmesi, • Uygulamanın izlenmesi için etkilerinin nasıl ölçüleceğine ilişkin göstergelerin belirlenmesi ve ölçülmesi, • Politikanın gerçekleşen etkilerinin değerlendirilmesi ve gerekirse yeni politika düzenlemelerine gidilmesi.

13. CEVAPLANMASI GEREKEN SORULAR • Odaklanılacak sorular; • Sorun doğru tanımlanmış mı?,  • Sorunun çözümü için devlet müdahalesi gerekli mi?,  • En etkili müdahale yöntemi yeni bir kural veya regülasyon koymak mı?,  • Bu konuda karar alıcı makamın hukuki yetkisi var mı?,  • Düzenlemenin ve uygulamanın izlenmesinin maliyet-getiri dengesi makul düzeyde mi?,  • Düzenlemenin etkileri toplumun ilgili kesimleri tarafından anlaşılmış mı?,  • İlgili kesimlerin görüş ve önerileri değerlendirilmiş mi?, • Düzenlemeye herkesin uyumunun sağlanmasında adalet nasıl sağlanacak?

14. İLKE 5 – KARARLARIN DURUMU DÜZENLİ OLARAK GÖZDEN GEÇİRİLMELİ • Kararların, güncelliği, tutarlılığı, getiri-maliyet dengesi, yalınlaştırılması, uygulamaların eşitsizlik yaratmayacak şekilde düzenlenmiş olduğu ve yaygınlığı düzenli olarak denetlenmeli • Güncelliği kalmayan kararlar; • Ekonomiye yük olur • Etkileri azalır • Yolsuzluklara yol açar • Bazı ülkelerde mevzuat ancak eski bir uygulamanın yürürlükten kaldırılması ile yürürlüğe konulabiliyor

15. İLKE 6 – VATANDAŞLAR DÜZENLEMELERİN ETKİNLİĞİ KONUSUNDA BİLGİLENDİRİLMELİ • Kamu sektörünün; • Düzenleyici etki analizlerinin nasıl yaptığı/yaptırdığı • Katılım süreçlerini nasıl yönettiği • Eski düzenlemelerinnasıl değerlendirdiği kamuoyu ve STK’lar ile paylaşılmalıdır • Süreçler dış denetime açılmalıdır

16. İLKE 7 – KARAR VERENLERİN TARAFSIZLIĞI, OBJEKTİFLİĞİ, TUTARLI KARAR ALMASI • Karar verenlerin; • Tarafsızlığı, objektifliği ve tutarlı karar alması güvence altına alınmalı ve dış yapılar tarafından denetlenmeli • Karar verenlerin yetkileri net bir şekilde tanımlanmalı ve sınırlar belirgin olmalı • Karar verenler ile paydaşlar arasındaki ilişki ve etkileşimler şeffaf olmalı • Karar verenlerin performansları baştan konulan hedeflerle ölçülmeli

17. İLKE 8 – ETKİN VE HIZLI ADALET SİSTEMİ Vatandaş ve paydaşlar etkin, hızlı çalışan, ekonomik ve bağımsız bir adalet sistemine başvurarak sorunlarını çözmeli Uluslararası normlarda hukuk altyapısı kurulmalı

18. İLKE 9 – RİSKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİLMESİ Düzenlemelerin getireceği riskler değerlendirilmeli, yönetilmeli ve ilgililer ile paylaşılmalı Kararların nasıl uygulandığının takip edileceği alt yapılar olmalı Kararlara uymayanlara uygulanacak cezaların nasıl işlerlik kazanacağı planlanmalıdır

19. RİSK - FIRSAT İLİŞKİSİ • Beklenmeyen olaylardan kaynaklanan risk tehlikeyi, • Değişimlerden kaynaklanan risk belirsizliği, • Çeşitli tehlikelerden kaynaklı risklerin hazırlıklı olunarak lehe kullanılması fırsatları ifade eder

20. İLKE 10 – MERKEZİ VE YEREL UYGULAMALAR TUTARLI MI? • Mükerrer düzenleme yapılmaması ve değişik seviyelerde alınan kararların tutarsızlığını ortadan kaldırmak için; • Devletin değişik yapıları arasında koordinasyon mekanizmalarının kurulması • Başarılı örneklerin paylaşılması teşvik edilmeli • İlgili yapılar arasında bilgi paylaşımı şeffaf bir şekilde yapılması sağlanmalıdır.

21. İLKE 11 – YEREL KAPASİTE ARTIRILMALI Kararlar yerel seviyede uygulandığı ve denetlendiği için yerel kapasite artırılmalı Denetimler düzenli olarak yapılmalı Düzenlemeler kamuya yeni gelir yaratmak amacı yerine minimum toplumsal maliyet ile sonuç almak amacıyla yapılmalı, adil olunmalı

22. İLKE 12 – ULUSLARARASI ANLAŞMALAR İLE UYUM Uluslararası anlaşmalar ile üstlenilen yükümlülükler tüm düzenlemeler yapılırken uygulanmalı Hedef uluslararası standartlara katkı yapmak olmalı

23. SON SÖZ: İYİ YÖNETİŞİM, KALİTELİ YAŞAM.... Bir ülkenin yönetim kalitesini etkileyen en önemli unsurlardan biri ürettiği politikaların niteliği ve uygulamanın etkinliğidir.  Politika üretme ve uygulama sürecinde bu ilkelerden faydalanmak, ülkemizdeki yönetim ve yönetişim kalitesini ve dolayısıyla yaşam kalitesini artıracaktır.

24. Saygılarımla, Dr.Yılmaz ARGÜDEN www.arge.com www.arguden.net