ANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARI

1. HÜSN-İ TA’LİL (GÜZEL NEDEN BULMA) MÜRSEL MECAZ (AD AKTARMASI) İSTİARE (EĞRETİLEME) ANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARI TEŞHİS (KİŞİLEŞTİRME) TEZAT-ZITLIK (ÇELİŞİM) TEŞBİH (BENZETME) GÜZEL BENZETME AYRINTILI (TAM) BENZETME

2. ANLAMA DAYALI SÖZ SANATLARI Sözcüklerin kullanımı sonucu ortaya çıkan anlam olayları bu söz sanatlarının kaynağıdır. Anlama dayalı söz sanatlarının büyük bir bölümü değişmeceden (mecaz) kaynaklanır.

3. BENZETME (TEŞBİH) Bir sözün anlamını güçlendirmek için, aralarında benzerlik bulanan iki şeyden (benzerlik bakımından) zayıf olanını güçlü olanına benzetmeye denir. TEŞBİH (BENZETME) AYRINTILI (TAM) BENZETME GÜZEL BENZETME

4. AYRINTILI (TAM) BENZETME İkisi ana, ikisi yardımcı olmak üzere dört öğesi vardır. AYRINTILI BENZETME Benzeyen (Zayıf öğe) Benzetme İlgeci Kendisine Benzetilen (Güçlü öğe) Benzetme Yönü

5. AYRINTILI (TAM) BENZETME Yaşlı kadın, çocukgibi ağlıyordu. Benzetme İlgeci Benzeyen Kendisine Benzetilen Benzetme Yönü

6. GÜZEL BENZETME Bu tür benzetmelerde yardımcı öğe bulunmaz. Bir şeyin başka bir şeye niçin benzetildiğinin yorumu okuyucuya, dinleyiciye bırakılır. Boncuk gözleriyle çevreye bakıyordu. Benzeyen Kendisine Benzetilen

7. NOT Temel öğelerin yanı sıra ya benzetme yönü ya da benzetme ilgeci verilen benzetmeler de vardır. Bunlara üç öğeli benzetme denir. Kalem gibi kaşları vardı. Kalem inceliğinde kaşları vardı. Kendisine Benzetilen Kendisine Benzetilen Benzeyen Benzeyen Benzetme İlgeci Benzetme Yönü

8. TEZAT – ZITLIK (ÇELİŞİM) Karşıt anlamlı sözcüklerden yararlanarak yapılan bir söz sanatıdır. Tezatın oluşumu için düşüncede karşıtlık gerekir. Tezatın oluşumu için ayrıca düşüncede karşıtlık gerekir. İçimde kar donar, buzlar tutuşur Yağan ateş midir, kar mıdır, bilmem?

9. HÜSN-İ TA’LİL (GÜZEL NEDEN BULMA) Nedeni bilinen bir olayı daha güzel nedene bağlama sanatıdır. Gösterilen neden gerçek olmamalı; fakat güzel olmalıdır. Saksında ruhumun bütün yası var, Derdimle soluyor açılan gonca.

10. KİŞİLEŞTİRME (TEŞHİS) İnsan dışı varlıklara insana özgü özellikler verme, onları bu özelliklerle anlatma sanatıdır. Bu varlıklar konuşturulursa İNTAK (konuşturma) sanatı yapılmış olur. Her intak (konuşturma) bir kişileştirmedir. Çiçekler gözyaşlarını tutamadı.

11. AD AKTARMASI (MÜRSEL MECAZ) Benzetme amacı gütmeksizin, aralarındaki ilgi nedeniyle bir sözcüğün, başka bir sözcüğün anlamı yerinde kullanılmasıdır. Apartman sözcüğü, o apartmanda yaşayan insanlar yerine kullanılmıştır. Bu apartman, o kazaya tanık oldu. Bir dikişte koca bir şişeyi içti. Şişeyi değil, içindeki içeceği içti.

12. İSTİARE (EĞRETİLEME) Benzetmenin ana öğelerinden birisiyle yapılan benzetmedir. AÇIK EĞRETİLEME KAPALI EĞRETİLEME

13. AÇIK EĞRETİLEME Benzetmenin, yalnızca kendisine benzetilen yani güçlü öğesiyle yapılan eğretilemedir. Gözlerinden inciler dökülüverdi hemen. Kendisine Benzetilen (Gözyaşı inciye benzetilmiş; ama benzeyen söylenmemiş)

14. KAPALI EĞRETİLEME Benzetmenin, yalnızca benzeyen yani zayıf öğesiyle yapılan eğretilemedir. O çay ağır akar, yorgun mu bilmem? Benzeyen (Çay, yorgun bir insana benzetilmiştir; ama kendisine benzetilen söylenmemiştir.)