SZKOŁA sprzymierzeńcem w racjonalnym żywieniu dzieci i młodzieży

1. SZKOŁA sprzymierzeńcem w racjonalnym żywieniu dzieci i młodzieży

2. Źródła informacji • Informacja NIK o wynikach kontroli realizacji zadań w zakresie zapobiegania nadwadze i otyłości u dzieci i młodzieży szkolnej (2011) • Stanowisko Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Zdrowia oraz Ministra Sportu i Turystyki w sprawie działań podejmowanych przez szkoły w zakresie zdrowego żywienia uczniów (2011) • Karta Żywienia Dzieci i Młodzieży w Szkole (2007) • „Wiem, co jem – sklepik szkolny” – Miasto Stołeczne Warszawa, 2011 • „Zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży” – red. M. Jarosz, IŻŻ Warszawa 2008

3. Podstawowe zalecenia żywieniowedla dzieci i młodzieży szkolnej

4. Do osób najbardziej wrażliwych na skutki nieprawidłowego żywienia należą: • osoby starsze • kobiety w ciąży • dzieci i młodzież w wieku 7-15 lat

5. Wraz z rozpoczęciem nauki w szkole następuje pogorszenie sposobu odżywiania się dzieci. Zjawisko to nasila się z wiekiem. • Wynika to m.in. z faktu, że częściej same decydują o wyborze żywności i sposobie żywienia, niewiele wiedząc o potrzebach organizmu i skutkach nieprawidłowego żywienia.

7. Gdzie szukać tych składników? • Posiłki muszą dostarczyć odpowiednia ilość wszystkich niezbędnychskładników pokarmowych: - węglowodany (główne źródło energii)- białka- tłuszcze- witaminy- składniki mineralne- woda - błonnik

10. Przykładowy zestaw 3 porcji warzyw i 2 porcji owoców + + + + = 5 porcji warzyw i owoców dziennie www.5razywarzywaiowoce.pl

11. 4-5 posiłków dziennie – najlepiej o stałych porach śniadanie, II śniadanie, obiad, kolacja śniadanie, II śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja • Przerwy między posiłkami nie dłuższe niż 3-4godziny– konieczność spożywania posiłków w szkole (II śniadanie i/lub obiad)

12. Nieregularność posiłków, zbyt długie przerwy między posiłkami powodują: • spadek poziomu glukozy we krwi zmniejszenie wydolności fizycznej i umysłowej, obniżenie zdolności koncentracji, rozdrażnienie, gorsze samopoczucie, zmniejszenie odporności na stresy, a w konsekwencji osiąganie słabszych wyników w nauce, • szybsze odkładanie się tkanki tłuszczowej spożywanie tej samej objętości pożywienia w ramach 1-2 posiłków (zamiast 4-5)  otyłość, większe ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, miażdżycy, • momenty głodu, które sprzyjają spożyciu produktów słodkich lub tłustych.

13. Co uczniowie jedzą w szkole?

14. Produkty przyniesione z domu • Posiłki serwowane w stołówce szkolnej • Produkty, które szkoła otrzymuje w ramach programów ARR • Produkty kupione w automatach w szkole • Produkty i potrawy kupione w sklepiku szkolnym

15. Drugie śniadania przyniesione z domu

16. Posiłek zjedzony w szkole: - wyrównuje straty energii - uzupełnia zasób składników pokarmowych - przywraca aktywność intelektualną ucznia - regeneruje siły. • Drugie śniadanie powinno pokrywać 15-20% dobowego zapotrzebowania na energię

17. Przykłady drugich śniadań

18. Przykłady drugich śniadań

19. W czasie pobytu w szkole uczeń powinien wypić minimum 0,5 l płynów np. woda, sok, napój mleczny, herbata owocowa lub z cytryną

20. „Owocowe” nie zawsze „zdrowe” • sok – produkt, w którym zawartość soku wynosi 100% • nektar – rozcieńczony wodą sok (25-50%) z dodatkiem cukru • napój owocowy – rozcieńczony wodą sok (3-20%) z dodatkiem cukru, barwników, aromatów, konserwantów

21. NIEKTÓRE OBJAWY ODWODNIENIA ORGANIZMU • uczucie osłabienia • bóle i zawroty głowy • skurcze i bóle mięśni • zaburzenia widzenia • zaburzenia mowy • suchość w ustach • zaburzenia funkcji poznawczych

22. NIEKTÓRE OBJAWY ODWODNIENIA ORGANIZMU • nudności • osłabienie odporności organizmu • zaburzenia pracy serca • zmiany ciśnienia krwi • zaburzenia wydalania moczu

23. Rola szkoły • Przekazywanie uczniom informacji, z jakich produktów powinno składać się wartościowe drugie śniadanie (edukacja żywieniowa) • Częste przypominanie o znaczeniu drugiego śniadania dla zdrowia i dobrego samopoczucia • Codzienne zachęcanie uczniów do zjadania drugiego śniadania podczas pobytu w szkole

24. Rola szkoły • Zapewnienie uczniom godnych warunków do zjedzenia posiłku (odpowiednio długie przerwy między lekcjami, miejsce itp.) • Zapewnienie uczniom dostępu do wodypitnej, ale nie odsyłanie ich do kranów w ubikacji szkolnej! • Systematyczna edukacja żywieniowa rodziców i pracowników szkoły

25. Posiłki serwowane w stołówce szkolnej

26. Według danych MEN funkcjonującą stołówkę posiada: • 56% szkół podstawowych • 54% szkół gimnazjalnych Odsetek uczniów korzystających ze stołówek: • w szkołach podstawowych – ok. 9% • w szkołach gimnazjalnych – ok. 5%

27. Rola szkoły • Zapewnienie należytych warunków sanitarnych i organizacyjnych do spożywania posiłków (KŻiAF) • Opracowywane i przygotowywane posiłków zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia (stanowisko MEN) • Szkolenie personelu stołówek w zakresie racjonalnego żywienia dzieci i młodzieży

28. Sklepik szkolny/automaty spożywcze

29. Produkty o niskiej wartości odżywczej, którenie są zalecane w żywieniu dzieci i młodzieży oferowano: • w 84 % szkół prowadzących sklepiki, w tym w 3 placówkach posiadających certyfikat Szkoły Promującej Zdrowie • w 75% szkół posiadających automaty spożywcze (raport NIK)

30. Należy umożliwić uczniom dostęp do produktów żywnościowych i napojów o najwyższych walorach zdrowotnych przez dobór asortymentu w sklepikach szkolnych zgodny z zasadami zdrowego żywienia – w tym ograniczyć produkty i napoje o dużej zawartości cukru, soli i tłuszczów (stanowisko MEN, MZ i MSiT)

31. Nie wolno podejmować decyzji o uruchomieniu automatów z żywnością lub otworzeniu sklepiku w szkole wyłącznie z pobudek komercyjnych!

32. Ceny produktów oferowanych w sklepiku nie powinny być wygórowane, zwłaszcza w przypadku produktów zalecanych w żywieniu dzieci i młodzieży

33. Rola sklepiku szkolnego • Uzupełnienie potrzeb żywieniowych uczniów po umiarkowanych cenach • Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych uczniów • Edukacja żywieniowa i konsumencka uczniów

35. Kto może prowadzić sklepik szkolny? SKLEPIK PROWADZONY PRZEZ AJENTA: • Daje możliwość zdobycia przez szkołę dodatkowych funduszy (czynsz), które mogą i powinny być przeznaczone na potrzeby szkoły SKLEPIK PROWADZONY PRZEZ UCZNIÓW: • Daje możliwość zdobycia praktycznych umiejętności w dziedzinie przedsiębiorczości, kształtuje nawyki gospodarności i oszczędzania, kształtuje umiejętność zespołowego działania, kształtuje nawyki higieniczne. SKLEPIK PROWADZONY PRZEZ RODZICÓW: • Pozwala na zwiększenie roli i udziału rodziców w życiu szkoły, daje rodzicom wpływ na asortyment produktów sprzedawanych dzieciom.

36. Dyrektor szkoły w umowie najmu może tak określić obowiązki podmiotu prowadzącego sklepik, że będzie on zobowiązany do: • sprzedaży produktów o wysokich wartościach odżywczych, zalecanych w żywieniu dzieci • nie wprowadzania do sprzedaży produktów wysoko przetworzonych, o niskiej wartości odżywczej • sprzedawania towarów po cenach dostosowanych do możliwości finansowych uczniów

38. Sklepiki szkolne w Warszawie • Badanie z V-VI 2011 • Szkoły podstawowe (107) i gimnazja (92) • Asortyment w sklepiku: - uzgodniony z ajentem na piśmie -16 (32) - uzgodniony z ajentem ustnie – 69 (74) - nie jest uzgadniany z ajentem – 7 (1) • Monitoring asortymentu w sklepiku: - dyrektor szkoły - 64 (73) - rodzice – 22 (45) - brak – 5 (3)

39. Produkty spożywcze polecane do sklepiku szkolnego Produkty śniadaniowe Przekąski Napoje

40. I.PRODUKTY ŚNIADANIOWE Kanapki- w różnych wersjach (zestawach) • pieczywo (razowe, pszenne, mieszane - chleb, bułki) • masło lub margaryny kubkowe • pieczone mięsa, wędliny chude (wysokiej jakości) • sery żółte, twarogowe, topione • ryby (np. pasta rybna) • jaja lub pasta jajeczna • dodatek warzyw (np. sałata, papryka, kapusta pekińska, pomidor, ogórek, rzodkiewka)

41. Bułki i bułeczki • bez nadzienia • z nadzieniem na słono (np. mięsnym, pieczarkowym) • z nadzieniem na słodko(np. serowym, owocowym) Produkty mleczne • sery i serki • desery mleczne • jogurty z dodatkiem musli (do jedzenia łyżeczką)

42. II. NAPOJE Naturalne wody mineralne i źródlane Soki • owocowe (zawierające tylko naturalnie występujące cukry) • warzywne (zawierające tylko naturalnie występujący sód) • owocowo-warzywne

43. Napoje mleczne • mleko (w małych opakowaniach przeznaczone do bezpośredniego spożycia) • mleka smakowe • jogurty naturalne i owocowe • kefiry • maślanki naturalne i owocowe • inne napoje mleczne

44. III. PRZEKĄSKI • Owoce świeżesezonowe(umyte i przygotowane do bezpośredniego spożycia) – jabłka, gruszki, śliwki, winogrona, banany, brzoskwinie, morele, nektarynki itp. • Owoce suszone - jabłka, banany, morele, śliwki, rodzynki (w małych opakowaniach) • Warzywa świeże(przygotowane do bezpośredniego spożycia) marchewka, papryka, ogórek, rzodkiewka • Musy owocowe

45. batony i ciasteczka zbożowe(zawierające ziarna zbóż, płatki, orzechy, migdały, owoce) • orzeszki, migdały, nasiona(np. słonecznika, dyni) - w małych opakowaniach, przeznaczone do bezpośredniego spożycia • suchary smakowe

46. Produkty spożywcze w sklepiku szkolnym powinny być oferowane w małych, jednorazowych porcjach i opakowaniach. Jeżeli zachodzi taka potrzeba (np. w przypadku jogurtów, sałatek owocowych) powinny być również dołączane do nich sztućce jednorazowe.

47. Produkty spożywcze, które nie powinny być proponowane uczniom ze względu na niskie wartości odżywcze

48. Żywność typu fast-food(np. zupy instant, hamburgery, pizze, frytki) • Słone przekąski węglowodanowo-tłuszczowe(np. chipsy ziemniaczane, słone paluszki, prażynki, popcorn, krakersy, solone orzeszki) • Słodkie przekąski węglowodanowo-tłuszczowe(np. batony, ciastka) • Słodycze z dodatkiem barwnikówsztucznych(np. żelki, landrynki)

49. Napoje owocowe z dodatkiem cukru, słodzików, barwników • Wody smakowe • Słodkie napoje „kolorowe” • Napoje energetyzujące - zawierają duże ilości kofeiny i innych składników działających niekorzystnie na organizm dziecka - są hipertoniczne, więc nie nadają się do zaspokajania pragnienia - mają działanie uzależniające

50. Właściwa oferta produktów spożywczych w sklepiku szkolnym sprzyja kształtowaniu prawidłowych nawyków i zwyczajów żywieniowych dzieci i młodzieży