Etyka zawodowa

1. Etyka zawodowa Prowadzacy: dr Antoni Benedikt Luzycka Wyzsza Szkola Humanistyczna

2. Czym jest etyka? Slowo �etyka� pochodzi od greckiego slowa �ethik� i oznacza moralnosc. Etyke jako trzeci dzial � obok fizyki i logiki � wprowadzil do filozofii starozytnej Arystoteles (384 � 321). Nazywal ja filozofia praktyczna.

3. Czym jest etyka? Kumulowane przez wieki niezwykle bogate refleksje na temat moralnosci, warunkujacych je czynnik�w i skutk�w, kt�re poglady moralne wywoluja, spowodowaly, ze nazwa �etyka� obrosla w wiele znaczen, nie zawsze ze soba mozliwych do pogodzenia. W r�znych kierunkach mysli filozoficznej i humanistycznej zagadnienia etyczne sa rozmaicie przedstawiane i nierzadko odmiennie interpretowane. Wystarczy jednak powiedziec, iz wsp�lczesnie mianem etyki okresla sie og�l � caloksztalt refleksji nad moralnoscia, doktrynami etycznymi i pogladami moralnymi, nad wartosciami, normami i ocenami etycznymi.

4. Pojecie moralnosci Fundamentalnym pojeciem, kt�rym posluguje sie etyka we wszystkich jej dzialach jest �moralnosc�. Pojecie to, podobnie jak jego pochodne (moralny, moralnie, niemoralnie, niemoralnosc) jest wieloznaczne i nieostre. Powodem tego jest kilka okolicznosci.

5. Pojecie moralnosci Ot�z zazwyczaj, kiedy o kims m�wimy, ze jest �moralny� lub �niemoralny�, przypisujemy mu pewne predyspozycje psychiczne lub behawioralne. W innym wypadku za moralne uchodzi w potocznym rozumieniu wszystko to, co nie jest niemoralne. Skoro na przyklad tch�rzostwo czy okrucienstwo sa niemoralne, bo taka jest powszechna opinia, to moralne sa odwaga i dobroc. Analogicznie, to co moralne, jest w potocznym slownictwie przeciwstawiane temu, co uchodzi za nieobyczajne, nieprzystojne. Wreszcie moralne jest to, co ma wartosc umoralniajaca czy moralizatorska, jak na przyklad przypowiesci moralne czy maksymy moralne.

6. Pojecie moralnosci Przyklady te pokazuja, ze slowo �moralnosc� bywa uzywane w dw�ch zasadniczo odmiennych znaczeniach: w sensie opisowym moralnosc oznacza dominujace w danej epoce i srodowisku spolecznym przekonania o tym, jakie postepowanie jest moralnie wskazane, a jakie jest niewlasciwe; w sensie wartosciujacym natomiast moralne jest to, co na gruncie okreslonego systemu etycznego jest oceniane moralnie dodatnio, co jest uznawane za absolutne dobro etyczne, co powinno byc pozadanym celem ludzkich dazen.

7. Podzial etyki Abstrahujac od ogromnego zr�znicowania zakresu przedmiotowego etyki, mozna przyjac za Maria Ossowska (1896 � 1974), ze w etyce zawieraja sie nastepujace zagadnienia: moralistyka, czyli rozmaitego rodzaju pouczenia moralne, rozwazania nad natura moralna czlowieka, na przyklad nad tym, jaki z natury jest czlowiek: czy przewaza w nim sklonnosc do egoizmu czy do altruizmu, analizy doktryn etycznych, kt�re zostaly w ciagu dziej�w wypracowane, analizy kodeks�w etycznych formulowanych w r�znych czasach i w r�znych profesjach, empiryczne badania nad moralnoscia, a wiec socjologiczne, psychologiczne, antropologiczne i historyczne studia na temat tego, co ludzie w danej epoce i w danej kulturze uwazaja badz uwazali za w przeszlosci za moralne i niemoralne, za dobre i zle.

8. Podzial etyki We wsp�lczesnych ujeciach cala problematyka etyki rozpada sie na trzy gl�wne dzialy: 1) Etyke normatywna � jest to dyscyplina filozoficzna, kt�ra zajmuje sie przede wszystkim formulowaniem i uzasadnianiem regul postepowania oraz analiza norm i ocen w innych wypowiedziach etycznych. Stawia sie w niej takie problemy jak: czy istnieje i czym jest najwyzsze dobro i jak mozna je poznac, jakie jest powolanie czlowieka i co powinno byc celem ludzkich dazen, co to jest szczescie, na czym polega odpowiedzialnosc moralna, Etyka normatywna stara sie ponadto znalezc odpowiedz na pytanie, jakie warunki musza byc spelnione, aby dane dzialanie moglo byc uznane za spelniajace wymogi etyczne.

9. Podzial etyki 2) Etyke opisowa, czyli nauke o moralnosci, zwana takze niekiedy etologia, zajmuje sie badaniem moralnosci jako takiej (norm, ocen, wartosci uznawanych przez ludzi za moralne), docieka, jak ksztaltuja sie poglady moralne, jaka odgrywaja role w relacjach miedzyludzkich, jakie sa przyczyny uznawania jednych, a nieuznawania innych poglad�w moralnych, pod wplywem jakich czynnik�w poglady te ulegaja zmianie. W dziedzinie etyki opisowej podejmowane sa gl�wnie badania socjologiczne, psychologiczne i historyczne.

10. Podzial etyki 3) Metaetyka � jako trzeci podstawowy dzial etyki uksztaltowala sie stosunkowo p�zno, bo dopiero w XX wieku. Zajmuje sie logiczna analiza jezyka etyki, a wiec opisem znaczenia termin�w etycznych , ich funkcja w jezyku oraz sposobami definiowania termin�w etycznych, zagadnieniem prawdy w etyce ( a wiec tym, czy sady etyczne sa zdaniami w sensie logiki) oraz sposobami uzasadniania ocen, norm i wartosci etycznych.

11. Metaetyka Trzema rodzajami wypowiedzi etycznych, kt�re sa najczesciej przedmiotem analiz logicznych, semantycznych i syntaktycznych, sa: zdania opisowe (np. �Kazdy czlowiek stara sie uniknac hanbiacych go czyn�w i wyrzut�w sumienia�), oceny (np. �Lepiej jest krzywdy doznac, niz ja wyrzadzac�), normy (�Jesli chcesz byc szanowany przez ludzi, powinienes dotrzymywac zobowiazan i danego slowa�).

12. Stanowiska na gruncie metaetyki We wsp�lczesnej metaetyce zarysowaly sie trzy przeciwstawne stanowiska: Kognitywizm � uznaje, ze zdania zawierajace terminy etyczne (dobro, zlo, sprawiedliwosc, slusznosc) maja charakter poznawczy, mozna wiec dowodzic ich prawdziwosci lub falszywosci.

13. Stanowiska na gruncie metaetyki Intuicjonizm, kt�rego jednym z najbardziej znanych przedstawicieli byl Henri Bergson (1859 � 1941), zaklada, ze czlowiek posiada jakas wewnetrzna zdolnosc, zmysl moralny czy wlasnie etyczna intuicje, kt�ra pozwala mu stwierdzic, co jest dobre a co zle moralnie. Notabene, przeniesiony na teren matematyki intuicjonizm doprowadzil do miedzy innymi zanegowania zasady wylaczonego srodka. Skoro bowiem �przedmioty� matematyczne sa konstruktami umyslu, przeto z dw�ch zdan sprzecznych obydwa moga byc prawdziwe albo falszywe.

14. Stanowiska na gruncie metaetyki Emotywizm z kolei glosi, ze sady etyczne sa tylko wyrazem osobistych, subiektywnych doznan, preferencji i ocen, kt�re nie moga byc poparte zadnymi logicznymi i empirycznymi racjami. Sady te wobec powyzszego nie moga byc ani prawdziwe, ani falszywe, poniewaz nie stwierdzaja niczego obiektywnie istniejacego, o niczym nie komunikuja. Sa jedynie sprawozdaniem z przezywanych stan�w emocjonalnych. Dlatego bezowocna musi sie okazac pr�ba rozstrzygniecia podstawowych kontrowersji etycznych. Mozna je co najwyzej opisywac poprzez wskazanie, do czego daza strony sporu, co jest jego przedmiotem, co go wywolalo, jaki bedzie jego prawdopodobny skutek.

15. Podzial etyki Tadeusza Kotarbinskiego Wedlug innego autora Tadeusza Kotarbinskiego (1886 � 1981), na fundamentalne zagadnienia etyki, tak jak ona byla uprawiana w ciagu stuleci, skladaja sie trzy nastepujace dzialy: 1) Felicytologia, kt�ra bywa okreslana takze hedonistka, eudajmonologia, a wsp�lczesnie biotechnika, jest nauka, a moze trafniej wiedza, o zyciu szczesliwym, wolnym od cierpien. Konstruuje ona reguly postepowania prowadzace do wypracowania osobistej satysfakcji, zadowolenia, psychicznego dobrostanu. Poniewaz wedlug felicytologii szczescie jest najwyzsza wartoscia i ostatecznym celem ludzkich dazen, etyka powinna wskazywac ludziom sposoby osiagniecia tego celu. Etyk powinien nauczac sztuki zycia szczesliwego.

16. Podzial etyki Tadeusza Kotarbinskiego 2) Prakseologia moralna jest z kolei nauka o praktycznych walorach r�znych dzialan. Tworzy ona strategie postepowania z punktu widzenia ich sprawnosci, racjonalnosci i skutecznosci. Prakseologia moralna zajmuje sie technicznymi aspektami ludzkich dzialan i ich zgodnoscia z istniejacymi normami moralnymi, �dobra robota� w sensie materialnym, technicznym i etycznym.

17. Podzial etyki Tadeusza Kotarbinskiego 3) Deontologia jest wiedza o powinnosciach, kt�re nalezy spelniac, wystepujac w rozmaitych rolach spolecznych, na przyklad studenta, nauczyciela, matki, ojca. Deontologia poucza takze, jak zasluzyc na miano porzadnego czlowieka, osoby uczciwej, odpowiedzialne, wiarygodnej, takiej na kt�rej mozna polegac. Poniewaz celem refleksji deontologicznych jest formulowanie zasad powinnosciowego � wlasciwego, slusznego postepowania, przeto miesci sie w niej znaczna czesc problematyki odnoszacej sie do kodeks�w etycznych i etyki zawodowej.

18. Stanowiska w etyce Problem uniwersalnosci norm etycznych i norm moralnych jest jednym z donioslejszych zagadnien. Pytanie, czy istnieja takie normy, kt�re powinny obowiazywac wszystkich ludzi zawsze i wszedzie, oraz � w przypadku odpowiedzi pozytywnej � jakie sa to normy, od dawna nurtowalo nie tylko etyk�w. Ale to w ich koncepcjach wykrystalizowaly sie cztery stanowiska: skrajny absolutyzm (pryncypializm), kt�ry zaklada, ze zasady etyczne maja uniwersalny, ponadczasowy charakter. Do gl�wnych reprezentant�w skrajnego absolutyzmu etycznego zalicza sie Immanuela Kanta, kt�ry glosil, ze zr�dlem zasad moralnych jest rozum, normom zas etycznym przysluguje zas walor powszechnego obowiazywania. Naczelna dyrektywa moralna, nazwana przez niego imperatywem kategorycznym, nakazuje, by kazdy postepowal tak, jakby jego postepowanie mialo stac sie prawem powszechnym � czyli obowiazujacym wszystkie istoty rozumne. Absolutyzm etyczny uznaje istnienie wiecznych, niezmiennych, niezaleznych od czlowieka prawd etycznych.

19. Stanowiska w etyce skrajny sytuacjonizm (relatywizm), glosi on, ze z etycznego punktu widzenia kazda sytuacja, w jakiej znajduje sie czlowiek, jest niepowtarzalna i z takich czy innych wzgled�w wyjatkowa. Najblizsi temu stanowisku sa egzystencjalisci i postmodernisci, wedlug kt�rych wszystkie lub nieomal wszystkie normy etyczne obowiazuja w spos�b wzgledny.

20. Stanowiska w etyce umiarkowany sytuacjonizm czy relatywizm, kt�ry przyjmuje, ze normy etyczne sredniego poziomu, kt�re sytuuja sie miedzy normami scisle skonkretyzowanymi a normami najog�lniejszymi i kt�rych jest najwiecej, sa bardzo czesto normami konfliktowymi, co oznacza, iz nie mozna ich r�wnoczesnie spelnic. W niekt�rych sytuacjach nie mozna byc r�wnoczesnie prawdom�wnym i oszczedzac blizniemu cierpien. Z tego powodu walor powszechnego obowiazywania mozna przypisac tylko normom szczeg�lowym, kt�re dokladnie okreslaja, jak w danej sytuacji powinien zachowac sie konkretny adresat normy.

21. Stanowiska w etyce immoralizm wyrazajacy poglad, ze regul etycznych nie mozna w zaden spos�b uzasadnic, pozbawione sa przeto wszelkiej wartosci. W wersji skrajnej immoralizm staje sie amoralizmem, kt�ry zada zniesienia wszelkiej etyki, a takze etycznych ograniczen nakladanych na postepowanie czlowieka. Wybitnym przedstawicielem tej orientacji jest Fryderyk Nietzsche (1844 � 1900). Negowal on pojecia winy, kary, dobra i zla. �Dlaczego mam postepowac raczej dobrze niz zle� � pytal ironicznie.

22. Historia mysli etycznej W dziejach mysli europejskiej pr�by zbudowania etyki jako wyodrebnionego dzialu filozofii znajdujemy juz w pismach starozytnych autor�w. Na poczatek V wieku p.n.e. przypada dzialalnosc greckich sofist�w. Nauczali oni, iz moralnie pozytywne jest wszystko to, co przynosi ludziom korzysc. Poniewaz potrzeby i dazenia ludzi sa zr�znicowane, przeto tez i reguly moralne powinny byc dla r�znych ludzi r�zne.

23. Protagoras i sofisci Protagoras (ok. 481 � ok. 411 p.n.e.), majetny i popularny retor, mial ponoc napisac, iz �czlowiek jest miara wszechrzeczy�. Maksyma ta oznacza, ze wszystko, zwlaszcza prawda, jest wzgledne. Nie istnieje r�wniez obiektywna rzeczywistosc do kt�rej czlowiek m�glby sie odwolac.

24. Etyka Sokratesa Za tw�rce pierwszej w historii etyki normatywnej uwazany jest Sokrates (469 � 399r. P.n.e.). Jego propozycje nazwano intelektualizmem etycznym. Okreslenie to ma zwiazek z przekonaniem Sokratesa, iz czlowiek, kt�ry ma wiedze jest jednoczesnie madry. Zdaniem Sokratesa, warunkiem koniecznym i wystarczajacym dobra moralnego jest wiedza. Nie mozna wiedziec czym jest dobro i nie czynic dobro. Wszelkie zlo pochodzi z braku wiedzy. Przeciwienstwem wiedzy nie jest stan niewiedzy a brak wiedzy � pustka.

25. Etyka Sokratesa Tw�rce pierwszej etyki normatywnej interesowal przede wszystkim czlowiek i jego dobro. Uwazal on, ze bezwzglednym i najwyzszym dobrem czlowieka jest cnota moralna, wiazaca ze soba dobro i pozytek oraz pozwalajaca osiagnac szczescie. Cnota (gr. arete) jest podstawowa kategoria etyki Sokratesa. W starozytnym znaczeniu greckim arete oznaczala dzielnosc, sprawnosc, doskonalosc, w jakiejs dziedzinie aktywnosci. Arete byla okresleniem sumy zalet skladajacych sie na charakter czlowieka. Poczatkowo odnoszono to pojecie do aktywnosci fizycznej. Sokrates zwiazal je natomiast z aktywnoscia umyslowa. W jego koncepcji umiejetnosc dochodzenia do prawdy mozna cwiczyc i doskonalic tak, jak umiejetnosc poslugiwania sie sila miesni i panowania nad emocjami. Jest to bardzo wazna umiejetnosc, poniewaz czlowiek jest skazany na ciagle dochodzenie do prawdy i wciaz na nowo powinien sobie uswiadamiac, jak Sokrates, ze �nic nie wie�.

26. Etyka Sokratesa Sokrates nie spisal jednak swoich przemyslen, twierdzac, iz ksiazki sa bezradne wobec zlego zrozumienia ich tresci i nie sa w stanie zareagowac na pytania, jakie moga sie pojawic u czytelnika. Sokrates cenil bezposredni kontakt i dialog jako najlepsza metode dochodzenia do wiedzy.

27. Etyka Sokratesa Sokrates opracowal metode dialektyczna. Sklada sie ono z trzech etap�w: Krytyka poglad�w zastanych, Zacheta Pomoc w bardziej swiadomym m�wieniu i mysleniu.

28. Cynicy Po Sokratesie wplywowa szkola w IV wieku p.n.e. byla szkola cynik�w, reprezentowana gl�wnie przez takich filozof�w, jak Antystenes i Diogenes z Synopy. Glosili oni, iz najwyzsza cnota jest obojetnosc na to, co przynosi los. Szczescie jest gwarantowane jedynie przez niezmacony spok�j, odpornosc na odmiany fortuny i jak najpelniejsza samowystarczalnosc.

29. Platon Ogromna role w sformulowaniu podstawowych zasad etycznych odegral Platon (427 � 347 p.n.e.) � uczen Sokratesa. Dowodzil on, ze istnieje absolutne prawo moralne, powszechnie obowiazujacy lad moralny i dobro absolutne, kt�rym jest madrosc. To bowiem madrosc jest najwazniejszym skladnikiem szczesliwego zycia. Madrosc prowadzi do sprawiedliwosci.

30. Arystoteles Arystoteles (384 � 321 p.n.e.), najwszechstronniejszy umysl starozytnosci, w wieku osiemnastu lat udal sie do szkoly Platona. P�zniej byl nauczycielem i wychowawca Aleksandra Macedonskiego. Kiedy mial 50 lat, powr�cil do Aten i zalozyl wlasna szkole filozoficzna. Odrzucil Platonska idee wiecznych, niezmiennych idei. To, co faktyczne, jest zawsze czyms konkretnym � twierdzil. Etyka jest nauka o zasadach slusznego postepowania i o tym, jakie zycie jest najlepsze dla czlowieka. Zycie powinno dostarczac szczescia. Aby go doznawac, trzeba wiedziec, na czym szczescie polega. Nie jest ono jednak sama przyjemnoscia. Nie kazda tez przyjemnosc jest godna pozadania. Szczesciem jest rozumnie zorganizowana dzialalnosc czlowieka, harmonijne wykonywanie zadan. Zycie czlowieka szczesliwego jest zyciem pelnym, w kt�rym czyny cnotliwe wykonywane sa z umiarem.

31. Epikur Sposr�d innych greckich filozof�w duzy rozglos zdobyl sobie Epikur (341 � 270 p.n.e.), kt�ry w wieku szescdziesieciu lat przybyl do Aten i zalozyl tam wlasna szkole filozoficzna. Swoja uwage kierowal na udzielenie odpowiedzi na pytanie, jakie postepowanie przynosi czlowiekowi najwiecej szczescia. Dlaczego czlowiek jest nieszczesliwy bo sie boi. Kogo? Bog�w i smierci. Epikur uczul, iz nie nalezy sie bac.

32. Aureliusz Augustyn Kiedy w 324 roku n. e. cesarz Konstantyn zamknal wszystkie starozytne szkoly filozoficzne datujemy juz poczatek czas�w sredniowiecznych. Cesarz �w oglosil ponadto, iz chrzescijanstwo jest religia panujaca, a filozofia wraz z etyka zaczely ustepowac przed tajemnicami wiary i prawdami objawionymi ustalonymi w czasie sobor�w. Na rozw�j mysli chrzescijanskiej na przelomie IV i V w. najwiekszy wplyw wywarly pisma sw. Augustyna (350 � 430). �Musimy przede wszystkim uwierzyc, aby m�c poznac� � glosil. Celem zycia powinno byc pragnienie prawdziwego dobra tj. Boga. Podstawowa cnota jest wiec milosc do Boga. Augustyn podjal takze pr�be teodycei czyli usprawiedliwienia Boga. Jak to pogodzic: B�g byt najdoskonalszy tworzy swoje dzielo � Wszechswiat w kt�rym panuje tyle zla. Czym wobec tego jest zlo, kto jest jego tw�rca?

33. Piotr Abelard Dzielem etycznym Abelarda (1079 � 1142) jest traktat etyczny Poznaj samego siebie. Abelard dowodzi w nim, iz wartosc moralna czynu zalezy od intencji. Jesli intencja byla zla, czyn jest grzechem, a wiec zgoda na zlo i tym samym wzgarda okazana Bogu. Lecz kto moze oceniac postepowanie moralne innych os�b? Ten kto ma wglad w ich intencje. Tylko B�g.

34. Roger Bacon Renesans ducha naukowego oraz postepujacej laicyzacji zycia znalazl najpelniejszy wyraz w dzielach Rogera Bacona (1214 � 1292). Uchodzi on za badacza, kt�ry pierwszy uzyl okreslenia �nauka eksperymentalna�. Etyka, zdaniem Bacona, jest wiedza praktyczna dotyczaca postepowania czlowieka, kt�ry jest bardziej sklonny do zlego niz do dobrego. Celem etyki jest poznanie, w jaki spos�b czlowiek moze stac sie lepszy. W wizerunku czlowieka jednak nakreslonym przez Bacona przewazaja ciemne barwy. Ludzie maja sklonnosc do upiekszania wlasnych czyn�w, ukrywania swojej niewiedzy i deprecjonowania innych ludzi celem podkreslenia swoich wlasnych, czesto pozornych zalet.

35. Nicollo Machiavelli W epoce Odrodzenia zwr�cimy nasza uwage na mysl Nicollo Machiavellego (1469 � 1527), z kt�rego nazwiskiem zlaczyl sie termin �makiawelizm�, rozumiany jako cyniczne i pozbawione skrupul�w stosowanie podstepu, co prawda dla osiagniecia celu uznanego jako godziwy.

36. Tomasz Hobbes Na podlozu mysli renesansowej tworzyly sie w XVII w. racjonalistyczne podstawy mysli Oswiecenia, kt�ra zapanowala w Europie w nastepnym stuleciu. Tomasz Hobbes (1588 � 1679) negowal teze Arystotelesa, iz czlowiek jest istota spoleczna. Uwazal, iz wszyscy ludzie sa z natury egoistami i jedynym dobrem, o kt�re zabiegaja jest ich wlasne dobro. Panstwo powstalo z obawy przed przemoca. Zar�wno dobro, jak i zlo nie maja charakteru absolutnego. To, jak sa interpretowane zalezy od potrzeb spolecznych. Slowem homo homini lupus est.

37. Kartezjusz Innym filozofem, a zarazem matematykiem i fizykiem, kt�rego poglady wywarly gleboki wplyw na nastepne pokolenia uczonych, byl Kartezjusz (1569 � 1650). Zgodnie z regulami praktycznego postepowania, kt�re sformulowal w dzielku Rozprawa o metodzie, w zyciu nalezy przede wszystkim unikac krancowosci, respektowac konwenanse i zdanie innych ludzi. Zamiast zmieniac porzadek swiata. Lepiej starac sie zmienic swoje pragnienia. Czlowiek jest bowiem z natury sklonny raczej ku dobremu, a jego rozum kieruje sie ku prawdzie.

38. Johna Locke Na druga polowe XVII w. datuje sie powstanie empiryzmu. Za jego ojca uwaza sie Johna Locke`a (1632 � 1704). Twierdzil on, iz rozum jest tabula rasa (czysta karta), a zapisuje go doswiadczenie. Nie istnieja wrodzone, powszechne i oczywiste idee moralne, logiczne, religijne czy jakies inne. Wszystkie zaleza od miejsca, czasu i okolicznosci.

39. Dawid Hume Przedstawicielem mysli racjonalistyczno � empirycznej i w znacznej mierze kontynuatorem idei Locke`a byl Dawid Hume (1711 � 1776). Jest on uwazany za prekursora utylitaryzmu, sadzil bowiem, ze uzyteczne jest wszystko to, co dostarcza przyjemnosci, a szkodliwe jest to, co powoduje cierpienie. Przyjemnosc, jaka ludzie czerpia z dobroci, hojnosci czy wdziecznosci, swiadczy o ich uzytecznosci. Jedne cnoty, zapewniajace przyjemnosc sa uzyteczne dla tych, kt�rzy je posiadaja (pracowitosc, ostroznosc, umiarkowanie) inne dla partner�w interakcji (ofiarnosc, milosierdzie).

40. Immanuel Kant Etyka Immanuela Kanta (1724 � 1804) jest nazywana etyka rygorystyczna lub uniwersalistyczna. W swoim podstawowym dziele etycznym Krytyce praktycznego rozumu twierdzil, iz cenna jest jedynie dobra wola, wyrazajaca sie w spelnieniu obowiazku. Dobre, czyli moralne sa takie czyny, kt�re zostaly wykonane z obowiazku, Anie pod wplywem takich czy innych sklonnosci. Podporzadkowanie sie prawu powszechnemu (prawu natury), co jest nakazem rozumu praktycznego stanowi istote obowiazku.

41. Bertrand Russell Bertrand Russell (1872 � 1970) twierdzil, iz sady o wartosciach sa wyrazem emocji i maja charakter zyczeniowy. Etyka jest sprawa poglad�w, a nie fakt�w. Dylematy etyczne sa na gruncie doswiadczenia nierozstrzygalne, oponenta mozna co najwyzej przekonac wykorzystujac chwyty perswazyjne lub srodki przymusu.

42. Egzystencjalizm Rodzaj etycznego pesymizmu propagowali w latach piecdziesiatych i szescdziesiatych XX w. egzystencjalisci. M. Heidegger (1889 � 1976), Jean Paul Sartre (1905 � 1980), Albert Camus (1913 � 1960). Glosili oni tragizm i nicosc zycia, udreke wolnosci i samotnosc. W tym wiecznym rozdarciu czlowiek nie znajduje zadnej wskaz�wki etycznej, kt�ra by mu powiedziala jak zyc. Zycie jest bowiem przypadkowe i chimeryczne. W sprawach etycznych nikt i nic nie moze pelnic roli arbitra. Nie istnieja powszechnie obowiazujace nakazy i zakazy, wartosci i powinnosci. Kazdy czlowiek musi sam dokonywac wybor�w.

43. Zawodowe kodeksy etyczne Poszukiwanie podobienstw i odmiennosci norm etycznych i moralnych w stosunku do innych rodzaj�w norm wydaje sie miec we wsp�lczesnych czasach mniejsze znaczenie poznawcze i praktyczne niz problematyka zawodowych kodeks�w etycznych. Powstaja bowiem zupelnie nowe zawody, a dotychczasowe profesje ulegaja daleko idacym zmianom, chocby w zwiazku z nowymi formami ksztalcenia, nowymi technologiami oraz internalizacja uprawnien zawodowych.

44. Zawodowe kodeksy etyczne W tych nowych warunkach wytworzyla sie w wielu srodowiskach potrzeba kodeksowego zapisania podstawowych uprawnien i obowiazk�w zawodowych. W Polsce ekspansja problematyki etyki zawodowej oraz kodeks�w etycznych to zjawisko charakterystyczne dla przelomu XX i XXI wieku, swiadczy o tym miedzy innymi fakt, iz w programach studi�w na poziomie nawet licencjackim jest wprowadzony obowiazkowy wyklad z tego przedmiotu.

45. Zawodowe kodeksy etyczne Mianem Etyki zawodowej okresla sie zbi�r norm i regul, kt�re stanowia, jakie sa moralne powinnosci przedstawicieli danego zawodu, kto stoi na strazy ich przestrzegania i jakie konkretnie sankcje moga byc zastosowane wobec sprawcy niewlasciwego czy nagannego zachowania. Uporzadkowany zbi�r takich regul czy przepis�w procedury, kt�re wyznaczaja obowiazki moralne zwiazane z czynnosciami zawodowymi, nazywa sie kodeksem etycznym danego zawodu.

46. Zawodowe kodeksy etyczne Na kodeksowe normy deontologiczne najczesciej skladaja sie skonkretyzowane normy etyki og�lnej, dostosowane do specyfiki danego zawodu, oraz nowe reguly normatywne istniejace w danym zawodzie.

47. Zawodowe kodeksy etyczne Kodeks etyczny wylicza zazwyczaj uprawnienia przedstawicieli danego zawodu oraz rozstrzyga sytuacje konfliktowe, jak na przyklad kt�rym wartosciom w zaistnialych okolicznosciach przyznac pierwszenstwo, jak reagowac na pogwalcenie regul uczciwej konkurencji, naruszenie zaufania, slowem, jak rozwiazywac najistotniejsze dylematy, kt�re pojawiaja sie w trakcie wykonywania czynnosci zawodowych.

48. Zawodowe kodeksy etyczne Kodeksy etyczne odgrywaja fundamentalna role zwlaszcza w zawodach, kt�rych wykonywanie laczy sie z dysponowaniem i ochrona zasob�w i d�br majacych duze znaczenie og�lnospoleczne. W Polsce takie zawody maja szczeg�lny status prawny i moga byc nazywane zawodami zaufania publicznego, kt�ry to termin, wobec uzycia go w art. 17 ust. 1 Konstytucji, ma takze okreslone znaczenie prawne. Wartosci, kt�re sa w gestii uprawiajacych te zawody i zostaly powierzone ich pieczy, to zdrowie i zycie (etyka lekarska, etyka aptekarska, etyka psychologa), wolnosc (etyka sedziego, etyka adwokacka), bezpieczenstwo (etyka policyjna, etyka notariusza), oddzialywanie na osobowosc (etyka nauczycielska, etyka mediatora, etyka pracy duszpasterskiej, etyka dziennikarska).

49. Podstawowe zasady etyki zawodowej zaufanie

50. Zasada zaufania Zasada zaufania jest jedna z najwazniejszych zasad podstawowych etyki zawodowej. Jest ona takze zr�dlem wielu innych zasad, kt�re mozna z niej wyprowadzic. Jak jest ona bardzo wazna, swiadczyc moze, choc posrednio, fakt, iz polski ustawodawca konstytucyjny zdecydowal, jak o tym wspomnialem powyzej, o prawnej ochronie tego zaufania, tworzac konstrukcje zawod�w zaufania publicznego. Na czy polega owa donioslosc?

51. Zasada zaufania Ot�z, zaufanie jest pewnym stosunkiem faktycznym, kt�ry moze wystepowac pomiedzy jednostkami i pomiedzy grupami. Jego wage podkresla sie, twierdzac, iz minimum zaufania pomiedzy czlonkami spoleczenstwa jest w og�le konieczne do jego istnienia. Zaufanie jest podstawa wsp�lpracy pomiedzy ludzmi oraz podstawowej w zyciu spolecznym instytucji kontraktu. Im wiecej zaufania pomiedzy ludzmi, tym spoleczenstwo lepiej funkcjonuje. Odpadaja bowiem koszty zwiazane z powolaniem systemu zabezpieczen, sankcji i innych instytucji, kt�re zmuszaja czlonk�w spoleczenstwa do odpowiedniego postepowania. Ten swoisty kapital spoleczny odgrywa bardzo wazna role w rozwoju gospodarczym.

52. Zasada zaufania Zasada zaufania w sensie normatywnym oznacza obowiazek ochrony stosunk�w zaufania. O zasadzie zaufania w etyce prawniczej, a mediatora w szczeg�lnosci, mozemy m�wic w dw�ch aspektach. W pierwszym oznacza ona obowiazek dbania o zaufanie klient�w do organizacji, a wiec dotyczy konkretnych relacji organizacjia � klient. W drugim oznacza obowiazek dbania o zaufanie spoleczenstwa do firmy, a wiec dotyczy relacji niezindywidualizowanych.

53. integralnosc

54. Zasada integralnosci Po zasadzie zaufania � lojalnosci w nastepnej kolejnosci nalezy przebadac zasade integralnosci � sp�jnosci. W polskiej tradycji etyki niewiele sie o niej m�wi. Jest to pewnym zaniedbaniem. Trzeba przeciez poszukac odpowiedzi na pytanie o mozliwosc przechodzenia pomiedzy r�znymi zawodami (wykonywaniem pewnych r�l spolecznych) i zwiazane z tym przejsciem obowiazki, a takze na pytanie o stosunek pomiedzy okresami, kiedy konkretnie na przyklad menedzer wykonuje swoje obowiazki, a okresami, kiedy wykonuje inne zajecia. Czy mozna oceniac postepowanie menedzera w tym drugim okresie na podstawie jakiegos korpusu norm etycznych, a jesli tak, to jakiego? Zasada integralnosci dostarcza wskaz�wek, jak rozwiazywac tego typu problemy.

55. Zasada integralnosci Analogicznie jak inne podstawowe zasady etyki zasada integralnosci ma kilka aspekt�w. Z jednej strony bowiem w filozofii moralnej � etyce, m�wi sie o integralnosci moralnej czlowieka, z drugiej natomiast strony w etyce zawodu wykorzystuje sie pojecie �integralnosc zawodu� i �integralnosc zawodowa�. Oznacza to, iz integralnosc moralna jako taka nie implikuje dla menedzera jakichs szczeg�lnych obowiazk�w w stosunku do os�b niebedacych menedzerami. Inaczej jest z integralnoscia zawodowa, kt�ra scisle wiaze sie z wykonywaniem zawodu menedzera. Integralnosc zawodu natomiast rozszerza zastosowanie integralnosci zawodowej i innych podstawowych zasad etyki menedzera na menedzer�w niewykonujacych zawodu. Dlatego tez najpierw zostanie om�wiona integralnosc moralna, a nastepnie integralnosc zawodowa, a na koncu integralnosc zawodu.

56. Zasada integralnosci Integralnosc moralna kazdego czlowieka nie oznacza nic ponad obowiazek zachowania moralnej sp�jnosci w sadach i czynach. Jest to innymi slowy postulat stosowania jednolitych standard�w w ocenach moralnych czyn�w swoich i innych ludzi. M�wiac kolokwialnie chodzi o unikanie postawy �o dw�ch twarzach�. Jest to jednoczesnie postulat autonomii moralnej w sensie, w kt�rym na oceny moralne nie maja wplywu inne czynniki, kt�re moglyby te jednolitosc sad�w zakl�cic. Szczeg�lna forma tak rozumianej integralnosci moralnej jest jednolitosc mysli, sl�w i czyn�w, a wiec unikanie postepowania pozornie kierowanego okreslonymi intencjami, gdy w rzeczywistosci sa one zupelnie inne.

57. Zasada integralnosci Integralnosc zawodowa moze byc wywiedziona z integralnosci moralnej. W socjologii istnieje teoria konfliktu spolecznego, kt�ra wiele wniosla do rozwoju etyki zawodowej w og�le, a szczeg�lnie w zakresie konfliktu r�l. Zalozeniem tej teorii jest, iz kazdy czlowiek zyjacy w spoleczenstwie wchodzi w kontakty z innymi ludzmi poprzez role w jakich wystepuje i to owe role w znacznym stopniu kontakty te determinuja. I tak miedzy innymi w domu rodzinnym pelnimy role brata, siostry, syna, c�rki, ojca, w pracy szefa czy wsp�lpracownika. Kazda z tych r�l naklada inne obowiazki i przyznaje inne prawa. Wsr�d rozmaitych r�l spolecznych istnieja takze role zawodowe. Do istnienia roli zawodowej nie wystarczy wyodrebnienie okreslonej pracy czy zajecia. Niezbedna jest profesjonalizacja, to jest uznanie zawodu za wazna wartosc przez spoleczenstwo, a wykonywanie okreslonego rodzaju aktywnosci zawodowej za podstawowa zasade bytowania w spoleczenstwie.

58. Zasada integralnosci Z konfliktem r�l spolecznych mamy do czynienia wtedy, gdy obowiazki wynikajace z poszczeg�lnych r�l, w kt�rych dana osoba funkcjonuje w spoleczenstwie, sa ze soba sprzeczne. Typologie r�l, kt�re sa sprzeczne z etyka poszczeg�lnych zawod�w, formuluja zazwyczaj kodeksy etyki zawodowej.

59. Zasada integralnosci Podsumowujac pozytywna tresc zasady integralnosci zawodowej glosi, iz przedstawicielem wlasnego zawodu jest sie niezaleznie od roli spolecznej, w jakiej sie w danej chwili wystepuje. Wynika to z zasady zaufania i oznacza koniecznosc oceniania moralnego postepowania ludzi biznesu przez caly czas wedlug kryteri�w etyki zawodowej nie tylko w jego dzialalnosci zawodowej, ale i w dzialalnosci publicznej oraz w zyciu prywatnym.

60. Zasada integralnosci W zasadzie integralnosci zawodowej znajduje wyraz intuicyjnie zapoznany fakt, iz zaufanie do zawod�w prawniczych i opinie o nich ksztaltuja sie nie tylko poprzez pryzmat dzialalnosci zawodowej ich czlonk�w, lecz takze poprzez obserwacje ich zachowan w zyciu pozazawodowym w tym takze i prywatnym.

61. Zasada integralnosci Integralnosc zawodu jest ostatnim, lecz r�wnie istotnym aspektem zasady integralnosci. Najog�lniej m�wiac, jest to przeniesienie integralnosci moralnej i zawodowej na grunt obowiazk�w calego srodowiska w tym r�wniez menedzer�w. Tak wiec srodowisko danego zawodu powinno stosowac jednolite standardy moralne wobec wszystkich swoich czlonk�w oraz w relacjach ze spoleczenstwem, kt�remu zawdziecza ono swoja szczeg�lna pozycje. Srodowisko to powinno takze przyjac, ze jako calosc ma wplyw na ksztaltowanie opinii o osobach wykonujacych konkretne zawody i na odwr�t. Niezaleznie wiec od tego, czy wykonuje sie aktualnie jakis zaw�d czy nie, jesli tylko mozna o sobie powiedziec jako menedzera, wiaze sie to z obowiazkami wynikajacymi z etyki menedzera, przynajmniej w zakresie zasad podstawowych.

62. Starannosc i odpowiedzialnosc

63. Zasada starannosci i odpowiedzialnosci Ostatnia zasada podstawowa etyki zawodowej jest zasada starannosci i odpowiedzialnosci. Ze wzgledu na znaczenie w uznaniu i wyjasnieniu tej zasady rama dla przedstawionych ponizej rozwazan bedzie filozofia moralna Immanuela Kanta. Prowadzi ona wprost do tego, iz kazdy powinien nawet najprostsza czynnosc wykonywac starannie i z poczuciem odpowiedzialnosci za skutki swojego dzialania. Kant, kt�ry nieustannie jest autorytetem w dziedzinie moralnosci na pytanie: �Jak powinienem postepowac?� odpowiedzial, iz kazda decyzja, od kt�rej zaleza losy innych ludzi powinna wyplywac z prawa, kt�re glosi: zawsze postepuj tak, aby czlowieczenstwo zar�wno w sobie, jak i w innych traktowac jako cel, nigdy jako srodek do celu. Obowiazkiem kazdej istoty rozumnej jest postepowac zgodnie z tym imperatywem.

64. Zasada starannosci i odpowiedzialnosci W dziedzinie zawodowej zasada ta laczy sie scisle ze starannoscia i odpowiedzialnoscia, a wraz z nimi prowadzi do postrzegania kazdego czlowieka jako indywidualnosci. Odejscie od etycznym ram przemyslen zawartych w filozofii Kanta prowadzic moze do pr�by uwolnienia sie od odpowiedzialnosci, do instrumentalnego traktowania drugiego czlowieka, do zachowania nadmiernego dystansu, kt�ry prowadzi do dehumanizacji, a w konsekwencji do zmniejszenia lub calkowitego zagubienia poczucia odpowiedzialnosci.

65. Zasada starannosci i odpowiedzialnosci Starannosc i odpowiedzialnosc w realizacji obowiazk�w zawodowych nie moga byc zalezne od ciezaru gatunkowego sprawy. Oczywistym jest fakt, iz zdarzaja sie sytuacje, w kt�rych wystarczy przecietna starannosc, ale wystepuja i takie, kt�re wymagaja ponadprzecietnej starannosci. Gradacja starannosci dyktowana powinna byc poczuciem odpowiedzialnosci. To odpowiedzialnosc zindywidualizowana, a nie instytucjonalna, tworzyc powinna miare starannosci.

66. Zasada starannosci i odpowiedzialnosci Starannosc w udzielaniu informacji, wyjasnien, czy w sporzadzeniu wlasciwego pisma ma znaczenie nie do przecenienia. Jest ona bowiem wyrazem szacunku, troski i zrozumienia dla zaniepokojenia czy leku innej osoby. Jest ona wyrazem kantowskiego imperatywu, aby traktowac innych tak, jakbysmy chcieli sami byc traktowani.

67. Co nalezy zrobic by podniesc na wyzszy poziom standardy etyczne w firmie? Biorac pod uwage warunki dzialania szczeg�lnie malych i srednich firm mozna wskazac na nastepujace kluczowe dzialania: -podjecie strategicznej decyzji o uruchomieniu prac nad programem etycznym w firmie; - opracowanie kodeksu etycznego; - przedyskutowanie i uzgodnienie ostatecznej wersji programu etycznego wewnatrz firmy - przeprowadzenie wewnetrznego audytu �stanu zerowego� - wdrozenie systemu stalego monitorowania przestrzegania standard�w etycznych.

68. Podjecie strategicznej decyzji o uruchomieniu prac nad kodeksem etycznym Decyzja taka powinna byc podjeta na najwyzszym szczeblu, w praktyce przez wlascicieli (udzialowc�w) firmy lub zarzad (w przypadku sp�lek kapitalowych). Wazne jest przy tym by wszyscy decydenci mieli swiadomosc dalekosieznych skutk�w wdrozenia takiego programu. Dlaczego?! Przykladowo, jesli w Kodeksie etycznym zostanie wprowadzona zasada o niekorzystaniu ze srodk�w i urzadzen firmy do cel�w prywatnych to moze to oznaczac koniecznosc rezygnacji z pewnych przywilej�w dla kierownictwa firmy a przynajmniej poddania tych przywilej�w wewnetrznym regulacjom. Wazne jest, zatem by juz na wstepie decydenci zapoznali sie z przykladowymi rozwiazaniami proponowanymi w Czesci II, gdyz pozwoli to na uzmyslowienie wszystkich konsekwencji.

69. Opracowanie kodeksu etycznego Przy opracowaniu Kodeksu Etycznego bardzo istotne na wstepie jest ustalenie podmiot�w i os�b, kt�re z racji istniejacych zwiazk�w maja r�znorodne interesy zwiazane z firma, odnoszac korzysci badz odczuwajac negatywne skutki z tytulu jej dzialalnosci. Okreslamy te podmioty jako interesariuszy firmy. Opr�cz wlascicieli i pracownik�w gl�wnymi interesariuszami firm sa takze klienci firmy, jej dostawcy i kooperanci, instytucje finansowe oraz spolecznosci lokalne.

70. Elementy kodeksu etycznego Typowo Kodeks etyczny sklada sie z nastepujacych czesci: Wstep Zasady og�lne Zagadnienia szczeg�lowe Rozstrzyganie spor�w Sankcje (ewentualnie)

71. Elementy kodeksu etycznego Jesli chodzi o zagadnienia szczeg�lowe, to moga one byc uporzadkowane w Kodeksie: wedlug kategorii wartosci kluczowych dla firmy (wartoscia jest to, co jest cenione bardziej niz wszystko inne, na przyklad zdrowie, rzetelnosc, uczciwosc) wedlug interesariuszy firmy (wskazanie gl�wnych interesariuszy firmy oraz wzajemnych stosunk�w �firma ? interesariusz� i zasad postepowania) wedlug podstawowych kwestii etycznych wystepujacych w firmie (wskazanie �zlych praktyk� zagrazajacych firmie oraz sposob�w ich unikania)

72. Jakie znaczenie ma opracowanie i wdrozenie kodeksu etycznego? Doswiadczenia firm, kt�re podjely takie wyzwanie wskazuja na wielorakie korzysci: Dobrze zaprojektowany kodeks etyczny przyczynia sie do zmniejszenia koszt�w oraz do zwiekszenia zysk�w, poniewaz: zmniejsza przypadki korupcji, defraudacji i innych zlych praktyk zmniejsza liczbe sytuacji, w kt�rych wystepuje konflikt interes�w zwieksza zaufanie klient�w, kontrahent�w i partner�w

73. Jakie znaczenie ma opracowanie i wdrozenie kodeksu etycznego? Wdrozenie kodeksu etycznego poprawia wizerunek i reputacje firmy Uporzadkowanie w ramach Kodeksu kwestii etycznych i skuteczne wdrozenie przyjetych standard�w stanowi dodatkowe aktywa firmy, powiekszajace jej wartosc Na podkreslenie zasluguje tez przypisywanie kodeksom etycznym wysokiego znaczenia przez pracownik�w firm, kt�re je wdrozyly. Oto kilka przykladowych wypowiedzi pracownik�w wskazujacych, ze kodeks: �rozwiewa etyczne niejasnosci z zakresu zarzadzania i planowania�, �ujednolica pozytywne zasady dzialania�, �oddzialuje na sumienie i uczciwosc czlonk�w organizacji� �eliminuje omijanie prawa� �daje poczucie zadowolenia i dumy z powodu jego stosowania� �przyczynia sie do wyeliminowania drastycznych naruszen mogacych przyniesc szkode calemu srodowisku�

74. Przedyskutowanie z udzialem interesariuszy tresci wprowadzanego kodeksu Jak pokazuja doswiadczenia firm, kt�re wdrozyly Kodeks jest to nieslychanie wazny etap. Zawarte w kodeksie etycznym firmy normy powinny, bowiem zostac przyjete przez adresat�w, w tym zwlaszcza pracownik�w, i znalezc odbicie w sferze ich postepowania. Jednoczesnie, szczeg�lnie w warunkach mniejszej firmy dyskusja powinna miec praktyczny charakter, nie zabierac nadmiernie dlugiego czasu i konczyc sie konkretnymi ustaleniami. Z tego wzgledu wskazane jest by dyskusja dotyczyla w oparciu o projekty bazowych dokument�w: Misji i Kodeksu etycznego. Wazne jest przy tym by zwlaszcza pracownicy nie przyjeli projekt�w jako wersji ostatecznej, bo to rzecz jasna zniecheci do otwartego wypowiadania poglad�w i zglaszania wlasnych propozycji. Wystapienie kierownictwa firmy, inicjujace dyskusje nad kodeksem powinno wyraznie podkreslac roboczy charakter projektu i zachecac do dyskusji.

75. Wdrozenie stalego systemu monitorowania przestrzegania standard�w etycznych Doswiadczenie pokazuje, ze bez wdrozenia systemu stalego monitorowania postepu w dziedzinie przestrzegania norm etycznych opracowany i oficjalnie wprowadzony Kodeks etyczny moze stac sie jedynie formalna deklaracja, bez istotnego wplywu na spos�b funkcjonowania firmy. Ocena taka pozwoli ustalic najbardziej zagrozone obszary i podjac zdecydowane dzialania w tych wlasnie obszarach.

76. Wdrozenie stalego systemu monitorowania przestrzegania standard�w etycznych Staly monitoring polega na regularnym, cyklicznym przegladzie przestrzegania standard�w etycznych. Sugerujemy by w poczatkowej fazie przeglady takie byly przeprowadzane w cyklu rocznym. Punktem wyjscia powinno byc przeprowadzenie oceny audytu �stanu zerowego�, czyli w momencie wprowadzenia kodeksu w zycie. W ramach okresowego przegladu nalezy: zidentyfikowac przypadki istotnego naruszenia standard�w ocenic stopien realizacji zalecen z poprzedniego przegladu ocenic postep badz pogorszenie stanu w poszczeg�lnych dziedzinach sformulowac zalecenia dotyczace konkretnych dzialan w celu poprawy sytuacji w najbardziej zagrozonych dziedzinach.

77. Niewlasciwe zachowania Amerykanskie Modelowe Zasady Etyki Zawodowej definiuja niewlasciwe profesjonalne zachowanie. Przejawy takiego zachowania mozna ujac w nastepujacych punktach: Pogwalcenie lub usilowanie pogwalcenia zasad etyki zawodowej, swiadome pomaganie lub podzeganie innej osoby do takich dzialan albo dokonywanie takich dzialan poprzez dzialania innej osoby. Popelnienie czynu przestepczego, kt�ry zle swiadczy o uczciwosci, wiarygodnosci lub zdolnosci do wykonywania zawodu pod innymi wzgledami. Zaangazowanie sie w zachowanie obejmujace nieuczciwosc, oszustwo, wprowadzenie w blad lub falszywe oswiadczenie. Zaangazowanie w zachowanie, kt�re jest szkodliwe dla wymiaru sprawiedliwosci. Stwierdzenie lub sugerowanie mozliwosci wywierania niewlasciwego wplywu na urzad panstwowy lub urzednika. Szykanowanie jakiejs osoby ze wzgledu na plec, rase, wiek, wyznanie, religie, kolor sk�ry, pochodzenie narodowe, inwalidztwo, preferencje seksualne lub stan cywilny w zwiazku z zawodowymi czynnosciami mediatora. Popelnienie czynu zakazanego przez konstytucje, kt�ry zle swiadczy o przygotowaniu do wykonywania zawodu

78. Przyw�dztwo etyczne � sylwetki moralne menedzer�w Najwazniejszymi osobami, podmiotami decyzyjnymi, w przedsiebiorstwie sa kierownicy. Warto wiec zadac pytanie, jacy moga byc hipotetycznie i jacy sa kierownicy? Celem udzielenia odpowiedzi na pierwsza czesc pytania zaprezentujemy podzial kierownik�w wedlug R.P. Nielsena, zorientowany na �bycie kims�, na wady i na cnoty etyczne. Cytowany autor, biorac za podstawe moralne aspekty sylwetek menedzer�w, wyr�znil trzy typy, kt�re alegorycznie okreslil jako: Eichmann Ryszard III Faust

79. Eichmann Reprezentuje ten typ menedzer�w, kt�rzy w og�le nie interesuja sie moralna strona podejmowanych dzialan. Daza do technicznej doskonalosci w realizacji zadan, bez ogladania sie na etyczna jakosc swoich czyn�w. Sa to menedzerowie technicznie sprawni, lecz moralnie bezmyslni.

80. Ryszard III Jest on zdolny do rozr�zniania dobra i zla. Got�w jest jednak siegac po nieetyczne dzialania po to, aby osiagnac korzysci osobiste. W zasadzie owe zyski sa jedynym kryterium oceny przy podejmowaniu decyzji.

81. Faust Dla Fausta natomiast regula postepowania moralnego jest maksyma: �dobry cel uswieca czasem zle srodki�. Menedzerowie tego typu czesto tak silnie identyfikuja sie ze swoimi zadaniami, ze negatywne skutki dzialan maja dla nich znaczenie drugorzedne.

82. Obywatel organizacji Trzem przedstawionym powyzej typom menedzer�w R.P. Nielsen przeciwstawia typ idealnego � wzorowego menedzera � obywatela organizacji. Jest to czlowiek stawiajacy sobie w pracy bardzo wysokie wymagania etyczne. Podejmowane decyzje kierownicze zawsze ocenia z punktu widzenia kryteri�w etycznych. Nawiazujac do jezyka Arystotelesa mozemy powiedziec, ze idealny menedzer zyje zyciem cnotliwym, czego przejawem w pracy zawodowej jest etyczne zachowanie i dzialanie.

83. Obywatel organizacji Arystoteles nie oddzielal zycia zawodowego od osobistego, szczescia od moralnosci, ani sukcesu od cnoty. W jego mniemaniu, o szczesciu i dobrym zyciu decyduja w istotny spos�b milosc, rodzina, przyjazn i to wszystko, co og�lnie nazywamy sukcesem. W tak pojmowanym dobrym zyciu, przewage zyskuje postawa altruistyczna, albowiem w zyciu cnotliwym, w samospelnieniu miesci sie troska o dobrobyt innych. Troska ta ksztaltuje ludzkie zycie, nadaje mu sens i integralnosc. Dlatego zycie cnotliwe, wedlug Arystotelesa, jest zawsze zyciem pelnym radosci, zadowolenia z tego, kim sie jest!!!!

84. Obywatel organizacji Natomiast wedlug wsp�lczesnych poglad�w na zycie ludzkie, istnieje potrzeba oddzielenia zyciowego sukcesu od osobistego szczescia, a to z kolei usprawiedliwia oddzielenie wlasnej interesownosci od altruizmu, dobra osobistego od spolecznego, szczescia od moralnosci. Konsekwencja rozdzielenia moralnosci i szczescia czy cnoty i sukcesu jest zanik szlachetnych bodzc�w sklaniajacych wsp�lczesnych ludzi do poswiecenia samego siebie dla realizacji dobrego i szczesliwego zycia. Byc moze obserwowany nagminnie w zyciu gospodarczym brak moralnosci � choroba naszych czas�w � wynika wlasnie z tego, iz przeceniamy wartosc sukcesu zawodowego i oddzielamy go od szczescia w zyciu osobistym.

85. Obywatel organizacji Zadaniem R.C. Solomona, warto propagowac arystotelesowska koncepcje zycia i praktykowanie cn�t na gruncie biznesu. Jego stanowisko zyskalo akceptacje czesci srodowisk zajmujacych sie etyka biznesu, czego wyrazem jest lista indywidualnych cn�t i zasad, uznanych za niezbedne w kierowaniu wsp�lczesnym przedsiebiorstwem � przygotowana przez Instytut Etyki Josephsona. Naleza do nich takie zalety jak miedzy innymi: Sp�jnosc osobowosci w dzialaniu, Uczciwosc, Dotrzymywanie obietnic i wzbudzanie zaufania, Lojalnosc, Sprawiedliwosc, Troska o innych, Szacunek dla innych, Dbanie o rozw�j moralny i dobra reputacje.

86. Podstawowa literatura: Ingram D.B., Etyka dla z�ltodziob�w, Poznan 2003. Kietlinski K., Reyes V.M., Oleksyn T., Etyka w biznesie i zarzadzaniu, Krak�w 2005. Sawczuka W., Po co etyka pedagogom? Warszawa 2007. Zwolinski A., Etyka bogacenia, Warszawa 2002.