ZAKON O RADU - OPŠTI KOLEKTIVNI UGOVOR ŠTA IMAMO, A ŠTA GUBIMO DONOŠENJEM ZAKONA O RADU

1. ZAKON O RADU -OPŠTI KOLEKTIVNI UGOVOR ŠTA IMAMO, A ŠTA GUBIMO DONOŠENJEM ZAKONA O RADU

2. Zakon o radu, kao sistemski Zakon u oblasti rada i radnih odnosa primjenjuje se na sve radnike i poslodavce u RS, • Zakon o je usklađen sa konvencijama MOR – a i brojnim evropskim direktivama. • Usvojen je 2000. godine i sa pet izmjena i dopuna 2007. godine usvojen prečišćen tekst, nakon reforme zakonodavstva u oblasti rada i zapošljavanja usljed promjene svojinskih odnosa i privatizacije državnog kapitala.

3. Zakon o radu upućuje u preko 50 odredbi da se određena pitanja dodatno regulišu ili potpuno urede putem kolektivnih ugovora U radnom zakonodavstvu Republike Srpske važi ,,PRINCIP POVOLJNOSTI’’ Kolektivni ugovori: • Opšti-(odnosi se na sve radnike i poslodavce u Republici Srpskoj) • Granski • Pojedinačni

4. Najvažnija pitanja iz oblasti rada i zapošljavanja • Ugovor o radu • Radno vrijeme • Odmori i odsustva • Prestanak radnog odnosa • Plate i ostala primanja • Uslovi za rad sindikata • Važenje kolektivnih ugovora

5. UGOVOR O RADU • Radniodnos se zasnivaugovorom o raduizmedjuradnikaiposlodavca. • Ugovor o radu je formalnipravniaktizakljucuje se u isključivo pisanomobliku.

6. VRSTE I TRAJANJE UGOVORA O RADU • Ugovor o radumoze se zakljucitinaneodredjenoiodredjenovrijeme, • Ugovor o radu u kojemnijenaznacenovrijemetrajanjasmatra se ugovorom o radunaneodredjenovrijeme, • Ugovor o raduna neodredjenovrijeme je PRAVILO.

7. UGOVOR O RADU NA ODREĐENO VRIJEME • Ugovor o radu na određeno vrijeme se zaključuje u IZUZETNIM slučajevima i ne može se zaključiti na period duži od DVIJE godine. • Ugovor o radu na odredjeno vrijeme moze se zakljuciti u sljedecim slucajevima: • - izvrsenje posla koji traje do 6 mjeseci, • - privremenog povecanja obima posla, • - zamjene odsutnog radnika do godinu dana • - obavljanje posla čije je trajanje unaprijed određeno prirodom i vrsto posla. • Ugovor o radu na odredjeno vrijeme prestaje istekom roka odredjenim tim ugovorom, ako ne postoji drugaciji sporazum izmedju ugovorenih strana,

8. Zakono radu poznaje i druge oblike zasnivanja radnog odnosa koji su dosta fleksibilni i nema potreba za njegovim dodatnim regulisanjem. • Ugovori o radu kojim se zasniva radni odnos, pored ugovora o radu na neodređeno i određeno vrijeme su:Ugovor o probnom radu, Ugovor o dopunskom radu, Ugovor o pripravničkom i volonterskom radu, Ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom,Ugovor o obavljanju poslova van prostorija poslodavca, Ugovor o radu za obavljanje poslova kod kuće, Ugovor o radu direktora.

9. ŠTA TRAŽE POSLODAVCI • Fleksibilizacija ugovora o radu – rad na određeno vrijeme do 5 godina – kao pravilo. • Uvođenje atipičnih ugovora o radu – AGENCIJSKI RAD (,, eskort i lizing’’ radnici) • Fleksibilno radno vrijeme • Da se oslobode ,,neradnika,, ..pijanica,, ,,ljenčina,, ,,lopova,, itd.

10. RADNO VRIJEME – PREKOVREMENI RAD • Puno radnovrijemezaposlenihiznosi 40 casova, rasporedjenih u petodnevnojradnojsedmici, ilisestodnevnojradnojsedmici, • Pauza u tokutrajanjaradnogdana – 30 minuta (PLAĆENA)- Zakon o radu • Prekovremenirad (10 casovasedmicnoi 150 u tokukalendarskegodine). • ZAHTJEVI POSLODAVACA: • da pauza od 30 minuta ne ulazi u redovno radno vrijeme. Odnosno da ne bude plaćena

11. GODISNJI ODMOR • Duzina godisnjeg odmora regulisana je Zakonom o radu i Opštim kolektivnim ugovorom • Za rad u trajanju od 6 mjeseci neprekidnog rada, godisnji odmor iznosi 18 radnih dana.( zakonski minimum) • Godišnji odmor utvrđen Zakonom o radu uvećava se za po jedan dan za svake tri godine radnog staža.( Opšti kolektivni ugovor) • Radnik koji koristi godišnji odmor ima pravo na regres, čija se visina utvrđuje kolektivnim ugovorom.

12. PLACENO ODSUSTVO • PlacenoodsustvoregulisanoZakonom o radudogradjeno je kolektivnimugovorimaidrugimpodzakonskimaktima. • Placenoodsustvomozebitiodobreno u slucaju: (sklapanjebraka, smrticlanauzeporodice, bolest, radjanje, vjencanje, zadovoljavanjevjerskihitradicijskihpotreba,dobrovoljnodavanjekrvi, sindikalnoosposobljavanjeiusavrsavanje). • Plaćeno odsustvo može trajati do pet radnih dana u toku kalendarske godine • ZAHTJEVI POSLODAVACA: Ukidanje pojedinih ili svih osnova za korištenje plaćenog odsustva i smanjenje broja radnih dana

13. POSEBNA ZASTITA I MATERINSTVA • PRAVO NA PORODILJSKO ODSUSTVO • Zakono o radu je predviđeno porodiljsko odsustvo u trajanju od godinu dana, a za blizance ,treće i svako naredno dijete – 18 mjeseci. • Radnica za vrijeme porodiljskog odsustva ima pravo na naknadu plate u 100 % iznosu • ZAHTJEVI POSLODAVACA: • Smanjene iznosa naknade plate i trajanja porodiljskog odsustva.

14. PRESTANAK RADNOG ODNOSA • Ugovor o raduprestaje po sili zakona u slučaju: smrtiradnika,kadradniknavrsi 40 godinapenzijskog stazaodnosno 65 godinazivotainajmanje 20 godinastazaosiguranja, gubitkomradnesposobnostiistekomrokanavedenog u ugovoru, odlukom nadležnog suda. • Po volji radnika: sporazumom poslodavca i radnika, otkazom ugovora o radu od strane radnika • Po volji poslodavca:otkazom ugovora od strane poslodavca zbog teže povrede radne obaveze, proglašenjem viškom iz ekonomskih, tehnoloških i organizacionih razloga, ako se u roku pet dana od isteka mirovanja radnog odnosa ili neplaćenog odsustva ne vrati na posao.

15. . • Teze povrede radne obaveze decidno su nabrojane Zakonom oradu. • Teret dokazivanja opravdanosti i zakonitosti razloga za otkaz je na poslodavcu. • Zakonom o radu je predviđeno da ako poslodavac radniku daje otkaz ugovora o radu zbog teže povrede radne obaveze, dužan je da omogući radniku da bude saslušan i iznese svoju odbranu, kao i da razmotri mišljenje sindikata. • Opštim kolektivnim ugovorom predviđena je obaveza provođenja DISCIPLINSKOG POSTUPKA • ZAHTJEVI POSLODAVACA • Otpuštnje radnika bez predviđenih procedura i bez disciplinskog postupka i da se radnici direktno upućuju na Sud.

16. U slucaju otkaza zbog ekonomskih, organizacionih i tehnoloskih razloga i nemogucnosti uspjesnog izvrsavanja radnih zadataka radnik ima pravo na otkazni rok i otpremninu u skladu sa Zakonom o radu i Opštim kolektivnim ugovorom. • Zakon o radu – osnovica za otpremninu 1/3 plate radnika • Otkazni rok najmanje 30 kalendarskih dana • Otkazni rok zavisi od duzine ukupnog radnog staza radnika, a otpremnina se isplacuje samo za rad kod poslodavca: 30 dana …..od dvije do deset godina radnog staza ……..35% 45 dana …. od deset do dvadeset godina radnog staza … 40 % 75 dana …. od dvadesetdo trideset godina radnog staza ..45 % 90 dana……preko trideset godina radnog staza…….. 50 % • Osnovica sa obracun je prosjecna mjesecna plata radnika isplacena u posljednja tri mjeseca. • ZAHTJEVI POSLODAVACA: • Smanjenje otkaznog roka i ukidanje otpremine ili da otpremnina pređe na teret države

17. USLOVI ZA RAD SINDIKATA – regulisani isključivo Opštim kolektivnim ugovorom • Poslodavac je duzandasindikatuomogucidjelovanje u skladusanjegovomulogomizadacima, statutom, ugovoromimedjunarodnimkonvencijama o radui to: - dapokreceinicijativu, podnosizahtjeveiprijedlogeidazauzimastavoveodznacajazamaterijalni, ekonomskiisocijalnipolozajradnika, - dadostavljamisljenjeiprijedloge u vezistatusaradnika. • PoslodavacobezbjedjujeSindikatu: - koriscenjeodgovarajuceprostorijeipotrebneadministrativno-tehnickeiracunovodstveneusluge. - naknadu plate u visiniod 15 - 25 % predsjednikusindikata

18. Predsjednik Sindikata i predstavnivi radnika u organima sindikata imaju pravo na sindikalni IMUNITET( za vrijeme obavljanje funkcije i godinu dana nakon isteka funkcije). • Obaveza oslodavca da vrši obračun i uplatu sindikalne članarine. • ZAHTJEVI POSLODAVACA: • Ukidanje naknade plate predsjednicima sindikalnih organizacija sindikalni rad van radnog vremena i van prostorija poslodavca.

19. PLATE I DRUGA PRIMANJA • Zakono o radu regulisano je da radnik ima pravo na platu u skladu sa kolektivnim ugovorom, Pravilnikom o radu i ugovoromo radu, • Opštim kolektivnim ugovorom i granskim kolektvnim ugovorima u potpunosti je uređena oblast plata • Osnovnu platu cine cijena rada, kao izraz vrijednosti za najjednostavniji rad x platni koeficijent x uvecanje plate po osnovu radnog staza 0,5 % za svaku navrsenu godinu radnog staza. • Cijenu rada utvrdjuju socijalni partneri (poslodavci i granski sindikati). • Uvećanje plate po osnovu minulog rada 0,5% za svaku godinu radnog staža regulisano je isključivo Opštim kolektivnim ugovorom • Najniza plata u Republici Srpskoj

20. Osnovnaplataradnikauvecava se u skladu sa odredbama OKU: - poosnovuradanocu, za 35 % - poosnovuprekovremenograda, za 30 % - zaradnadanedrzavnogpraznikaidrugedanekoji se poZakonu ne rade, za 50 %. • Poslodavac je duzanobracunatiiisplatitiplatu u rokovimapropisanimkolektivnimugovorom, ali u periodu ne duzemod 30 dana. • Poslodavac je duzanradnikuurucitipisaniobracun plate.

21. Pored ovih koja su djelimično sadržana u Zakonu o radu isključivo prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora radnik ima pravo na: - naknadutroskovaprevozakododlaskai povratkasaposla, ukoliko prevoz nije organizovan od strane poslodavca, u visini do pune cijene prevozne karte u javnom saobraćaju - naknaduzatopliobrok, ukoliko kod poslodavca nije organizovana ishrana radnika u visini 50 % najniže plate u Republici Srpskoj( 185 KM), - regreszakoristenjegodisnjegodmora – u visini tri cijene rada, - terenskidodatak

22. - otpremninuprilikomodlaska u penziju- u visini trostruke plate radnika - novcanupomoc u slucajusmrtiradnika u visini najmanje tri prosječne plate u Republici Srpskoj - novčanu pomoć u slučaju smrti clana uze porodice radnika u visini najmanje dvije plate u Republici Srpskoj - teške invalidnosti i dugotrajne bolesti- najmanje u visini jedne prosječne plate u Republici Srpskoj,

23. VAŽENJE OKU • Opšti kolektivni ugovor je zaključen na neodređeno vrijeme, odnosno dostupanja na snagu novog Zakona o radu. • DO ZAKLJUČIVANJA IZMJENA I DOPUNA ILI NOVOG OKU PRIMJENJUJU SE ODREDBE KOLEKTIVNOG UGOVORA KOJE SU OTKAZANE

24. ŠTA IMAMO, A ŠTA GUBIMO? • Ukidanje minulog rada od 0,5 % • Ukidanje najniže plate • Poslodavac samostalno utvrđuje visinu plate radnika • Ukidanje svih vrsta ostalih primanja radnika (prevoz, topli obrok, regres, otpremnina kod odlaska u penziju, novčane pomoći u slučaju smrti radnika ili člana uže porodice....) • Fleksibilni radni odnos – ukidanje disciplisnkog postupka, • Fleksibilno radno vrijeme.