Zasady zrównoważonego rozwoju w teorii i w praktycznym zastosowaniu na poziomie lokalnym

1. Zasady zrównoważonego rozwojuw teorii i w praktycznym zastosowaniu na poziomie lokalnym Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

2. Koncepcja zrównoważonego rozwoju (1) • W rozwoju zrównoważonym zużywanie zasobów odnawialnych następuje wolniej, niż ich odtwarzanie, zaś zasobów nieodnawialnych wolniej, niż wprowadzanie ich substytutów. • Zasada ta oznacza rozwój gospodarczy w zgodzie ze społecznym i przyrodniczym otoczeniem, a nie ich kosztem. • Jest to rozwój pożądany społecznie, uzasadniony ekonomicznie i dopuszczalny ekologicznie. • Polega na racjonalnym i efektywnym wykorzystywaniu zasobów (kapitałów): gospodarczych, społecznych i przyrodniczych. • Zakłada realizację rozwoju „trójwymiarowego”, zintegrowanego i wielofunkcyjnego – SPOŁECZNOGOSPODARCZEGOEKOLOGICZNEGO

3. Koncepcja zrównoważonego rozwoju (2) Przyczyny powstania koncepcji zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju): Niekontrolowany wzrost gospodarczy Zanieczyszczenie środowiska Antropopresja Bieda, ubóstwo i wykluczenie społeczne Niezrównoważona konsumpcja Kurczenie się zasobów naturalnych Zagrożenie kryzysem ekologicznym

4. Kształtowanie się koncepcji zrównoważonego rozwoju Raport Sekretarza Generalnego ONZ U Thanta „Człowiek i jego Środowisko” (1969) Konferencja ONZ w Sztokholmie – „Deklaracja Sztokholmska w sprawie Naturalnego Środowiska Człowieka” (1975 r.) Raport Światowej Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych pod przewodnictwem Gro Harlem Brundtland pt. „Nasza Wspólna Przyszłość” (1987) – stwierdzenie: • ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY = rozwój który zaspokaja potrzeby obecne, nie pozbawiając przyszłych pokoleń możliwości zaspokajania ich potrzeb • Zrównoważony rozwój jest drogą ku poprawie jakości życia – istnieje konieczność integracji działań w trzech obszarach: gospodarka, środowisko, społeczeństwo • Wzrost gospodarczy musi być równomiernym podziałem korzyści. • Konieczna jest ochrona zasobów naturalnych DLA PRZYSZŁYCH POKOLEŃ

5. Cechy zrównoważonego rozwoju Deklaracja Sztokholmska wyodrębniła trzy podstawowe cechy tego rozwoju: • RÓWNOWAŻENIE – podczas planowania i realizacji rozwoju utrzymuje właściwe proporcje między potrzebami gospodarczymi, potrzebami społeczeństw i potrzebami środowiska. • TRWAŁOŚĆ– podejmowane dziś działania nie mogą ograniczać możliwości rozwoju w przyszłości. • SAMOPOWSTRZYMYWANIE SIĘ – bazuje na wykorzystaniu zasobów odnawialnych i ich substytutów, tworząc rezerwy i bodźce dla przyszłego rozwoju.

6. Dokumenty strategiczne zrównoważonego rozwoju (1) Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro (1992 r.) – przyjęte dokumenty: • KARTA ZIEMI • – zawierającą zbiór podstawowych zasad zrównoważonego rozwoju oraz praw, obowiązków państw i obywateli wobec środowiska naturalnego. • AGENDA 21 – międzynarodowy program działań na rzecz ochrony środowiska realizowany na szczeblach krajowych i lokalnych. • Konwencja w sprawie zmian klimatu – której pokłosiem są m.in.: Protokół z Kioto, Protokół Montrealski, coroczne konwencje klimatyczne dotyczące zmniejszania emisji gazów cieplarniach, czy też nowe ekonomiczne instrumenty ochrony powietrza, jak handel emisjami, czy system opłat za emisję.

7. Dokumenty strategiczne zrównoważonego rozwoju (2) Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro (1992 r.) – przyjęte dokumenty cd.: • Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej – celem jest ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych. • Deklaracja dotycząca kierunku rozwoju, ochrony i użytkowania lasów – wyznaczająca nowoczesne sposoby ochrony i użytkowania lasów wszystkich typów. W Polsce doprowadziła do wyodrębnienia polityki leśnej państwa, dążącej do postrzegania lasów jako podstawowego składnika środowiska naturalnego, wymagającego szczególnej troski i do wzrostu powierzchni lesistości kraju Kontynuacją Szczytu Ziemi w Rio były: • XIX Sesja Specjalna Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych „Rio + 5” (Nowy York 1997 r.) • Szczyt Ziemi w Johannesburgu w 2002 r. – Plan Działania.

8. Dokumenty strategiczne zrównoważonego rozwoju (3) 2001 r. - „Zrównoważona Europa dla Lepszego Świata”: Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej (odnowiona w 2006 r.) 2010 r. -„Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” – priorytety: • wzrost inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach, • wzrost zrównoważony(ang. sustainable growth), czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej, • wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu(ang. inclusive growth), czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. 2011 - Strategia Zielonego Wzrostu OECD(The OECD Green Growth Strategy)

9. Polityka ekologiczna państwa 1991 r. – Polityka ekologiczna państwa 2000 r. – II Polityka ekologiczna państwa 2002 r. – Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002–2010 (2002) 2002 r. – Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 roku 2003 r. – Polityka ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007–2010 (2003) 2009r. – Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 (2009)

10. Wytyczne aktualnej Polityki ekologicznej państwa wobec samorządów Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. precyzuje zadania dla samorządów terytorialnych. Należą do nich: • wzmocnienie systemu zarządzania środowiska poprzez utworzenie struktur organizacyjnych realizujących publiczne zadania w zakresie tzw. planowania ekologicznego, przy szerokim udziale społecznym, planów i programów rozwoju; • gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji o środowisku; • rozwijanie dialogu między instytucjami administracji a biznesem w ramach dobrowolnych porozumień ekologicznych; • uwzględnienie w metodyce prac planistycznych potrzeb ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju – zweryfikowanie lub opracowanie nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; • wzmocnienie etatowe służb ochrony środowiska i gospodarki wodnej; • wzmocnienie pozycji gminy przy ustalaniu lokalizacji inwestycji – uczestnictwo w procedurze ocen oddziaływania na środowisko;

11. Wytyczne aktualnej Polityki ekologicznej państwa wobec samorządów – cd. Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. precyzuje zadania dla samorządów terytorialnych. Należą do nich (cd.): • wprowadzenie procedur umożliwiających gminie występowanie w charakterze inicjatora ustanawiania pomników przyrody, rezerwatów, parków, tworzenia parków wiejskich i miejskich oraz innych obiektów chronionych, leżących całkowicie lub w części na terytorium gminy; • zaostrzenie normatywów oraz powiększenie opłat i kar ponad wielkości przyjęte dla całego kraju lub województwa; • przygotowanie planów inwestycyjnych i rozwoju w dziedzinie wykorzystania energii odnawialnej; • zwiększenie stopnia zalesiania, • przygotowanie strategii i planów gospodarowania odpadami, programów ochrony środowiska; • opracowanie programu informowania społeczeństwa o nadzwyczajnych zagrożeniach środowiska; • podjęcie działań na rzecz wzrostu świadomości ekologicznej; • wzmocnienie gminnych wydziałów rolnictwa w związku z potrzebami wdrożenia kodeksu dobrych praktyk rolniczych.

12. Definicja prawna zrównoważonego rozwoju Prawo ochrony środowiska (art. 3, pkt 50): „Zrównoważony rozwój jest to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”.

13. Ujęcie zrównoważonego rozwoju w Konstytucji RP Konstytucja RP z 1997 roku w Art. 5. odwołuje sie do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. W art. 74 Konstytucja RP stwierdza, że: • Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. • Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. • Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. • Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

14. Zrównoważony rozwój na poziomie lokalnym Na poziomie gminy trwały i zrównoważony rozwój powinien uwzględniać zapewnienie trwałości w odniesieniu do: • rozwoju lokalnego społeczności poprzez ciągłość pokoleniową, wyższy poziom intelektualny następnego pokolenia oraz rozwój indywidualny każdego z mieszkańców gminy, • trwałości użytkowania środowiska, a w szczególności funkcjonowania i produktywności podstawowych ekosystemów: lasów, jezior, łąk oraz gleb uprawnych, • trwałości gospodarowania, gdzie nie można dopuścić do sytuacji, że jakaś gmina będzie żyć kosztem pozostałych podatników kraju, • równoważenie między wydatkami na inwestycje i pozainwestycyjne formy rozwoju. • LOKALNA AGENDA 21 – LOKALNA STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

15. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Opracowano wiele zestawów mierników zrównoważonego rozwoju. Dotyczą one obszarów i dziedzin: • środowiskowego i przestrzennego(stopień zanieczyszczenia i jakość środowiska – powietrza, wody, gleby; bioróżnorodność; ilość obszarów chronionych; sposób i jakość zagospodarowania przestrzeni); • gospodarczego (energetyka, transport, gospodarka odpadami, infrastruktura, dostęp do usług, przedsiębiorczość, stopień informatyzacji, innowacyjność); • społecznego (dostęp do oświaty i edukacji, demografia, zatrudnienie, mieszkalnictwo, opieka społeczna i zdrowotna, wykształcenie i kwalifikacje ludności); • instytucjonalno-politycznego (stopień rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, kultura, partycypacja społeczna, zarządzanie ryzykiem i bezpieczeństwo publiczne, jakość i skuteczność lokalnej polityki rozwoju). Wskaźniki: PRESJI – STANU - REAKCJI

16. Przykładowy zestaw wskaźników na poziomie lokalnym

17. Zasady zrównoważonego rozwoju

18. Zasada przezorności, prewencji (1) Zasada ta oznacza, że: • odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, kiedy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie. • przeciwdziałanie negatywnym skutkom środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsięwzięcia na podstawie posiadanej wiedzy, wdrożonych procedur ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowania prowadzonych przedsięwzięć. Zasada prewencji, zwana jest także inaczej: zasadą zapobiegania lub zasadą aktywnej polityki, a także w węższym rozumieniu zasadą likwidacji zanieczyszczeń u źródła.

19. Zasada przezorności, prewencji (2) Zasada ta zakłada, że przy podziale dostępnych środków na ochronę środowiska, preferencje będą uzyskiwały działania w następującym porządku hierarchicznym: • zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości, tj. działanie na rzecz przebudowy produkcji i konsumpcji w kierunki zmniejszania presji na środowisko przez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), • recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków oraz z odpadów, a także gospodarcze wykorzystanie odpadów, zamiast ich składowania, • zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń – to realizacja Dyrektywy Rady 91/61/WE w sprawie zintegrowanego zanieczyszczania i kontroli (tzw. Dyrektywa IPPC), • wprowadzanie zintegrowanych systemów zarządzania i kontroli według standardów EMAS lub ISO 14001, programów czystszej produkcji oraz programu Responsibility and Care. Wynika z tego, że lepiej jest i taniej jest minimalizować emisję zanim wyrządzi ona znaczne skutki środowiskowe, niż likwidować powstałe szkody środowiskowe.

20. Zasada integracji działań lokalnych i polityk sektorowych (1) Zasada ta oznacza: • uwzględnianie w politykach sektorowych, takich jak np. energetycznej, transportowej, czy planistycznej, celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. • integrację kwestii środowiskowych z procesami decyzyjnymi na rożnych szczeblach zarządzania: od rządowego, poprzez wojewódzki, do lokalnego. • przenikanie zapisów Polityki Ekologicznej Państwa do polityk sektorowych, do planów i programów szczebla wojewódzkiego oraz gminnego.

21. Zasada integracji działań lokalnych i polityk sektorowych (2) • integracja polityk i strategii lokalnych powinna opierać się na współpracy władz ze społecznością, na stworzeniu tzw. lobby ekologicznego, składającego się z rożnych przedstawicieli mieszkańców, reprezentujących wielorakie interesy, ale umiejących ze sobą rozmawiać, w celu stworzenia wspólnej wizji rozwoju gminy. • Powinni znaleźć się tu lokalni przedsiębiorcy, przedstawiciele organizacji pozarządowych, nauczyciele, artyści, rolnicy, itd. • Dokumenty, które będą tworzone w gminie, a szczególnie długookresowe strategie, powinny zawierać odniesienia do innych dokumentów cząstkowych (np. Programu Ochrony Środowiska) i być poddane szerokiej konsultacji społecznej - wtedy uda się uniknąć rozbieżności interesów, jak i zapisów. Uda się realizować przez kolejne dekady obraną wizję rozwoju gminy, nieżalenie od zmieniających się władz i ugrupowań politycznych.

22. Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego i zasobów • Zasada ta związana jest z kategorią zrównoważonego rozwoju nawiązującą do sprawiedliwości międzypokoleniowej. • Polega na zaspokajanie potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia z tworzeniem i utrzymaniem warunków do zaspokojenia potrzeb przyszłym pokoleniom. • To także zaspokojenie potrzeb grup i jednostek ludzkich do sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów przyrodniczych (np. wody, ziemi, kopalin). • Istotne jest także uwzględnianie w dokumentach programowych, szczególnie szczebla niższego, potrzeb rozwojowych lokalnych społeczności przez zachowanie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych ze stałą ochroną różnorodności przyrodniczej.

23. Zasada regionalizacji Zasada regionalizacji polega na modyfikacji instrumentów polityki ekologicznej w zależności od lokalnych uwarunkowań. Poszerza kompetencje samorządów do ustanawiania regionalnych opłat, kar i wymogów ekologicznych wobec jednostek gospodarczych. Kompetencje te są zwiększone na takich obszarach jak: – na terenach zagrożonych degradacją i silnie przekształconych; – na terenach o wysokich walorach przyrodniczych (z przewagą funkcji ochronnych, naukowych, rekreacyjnych, z dużym odsetkiem zalesień lub upraw ekologicznych); – na obszarach pośrednich, z przewagą intensywnego rolnictwa i umiarkowanie rozwijanego przemysłu, głównie przetwórczego.

24. Zasada uspołecznienia i partnerstwa (1) Zasada ta: • zakłada udział społeczeństwa w programowaniu rozwoju, interpretacji i wdrażaniu koncepcji zrównoważonego rozwoju. • jest realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarządowych, w tym działających na rzecz ochrony środowiska. • Podstawy prawne zawarte są przede wszystkim w: • ustawie zasadniczej, • ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150) • ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowiska (Dz. U. z 7 listopada 2008, Nr 199, poz. 1227). Zasada ta jest wspierana przez system edukacji ekologicznej, kształtowanie nowego wzorca konsumpcji i etyki wobec środowiska.

25. Zasada uspołecznienia i partnerstwa (2) Wyrazem zasady jest: • zachęcenie społeczeństwa do włączania się w tworzenie i opiniowanie opracowań lokalnych, takich jak: program ochrony środowiska, plan gospodarki odpadami, czy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, jak również udział w procedurze ocen oddziaływania na środowisko i udzielenia pozwolenia zintegrowanego. • Tylko aktywne i świadome społeczeństwo będzie umiało stworzyć wizję środowiska, w tym swojego miejsca zamieszkania, jeśli samo włączy się w jego kreację, • Społeczność lokalna musi zdawać sobie sprawę z tego, że dokumenty strategiczno-planistyczne są przede wszystkim tworzone dla niej, a nie po to aby zdobić półki. • Społeczność lokalna powinna włączać się w świadomy monitoring środowiska i zgłaszać nadużycia. Tym sposobem będzie także realizować założenia lokalnej Agendy 21.

26. Zasada stosowania najlepszych dostępnych technik BAT (1) BAT – Best AvailableTechniques • Zgodnie z zaleceniami Dyrektywy IPPC (IntegratedPollutionPrevention and Control), podmioty gospodarcze muszą w danej kategorii branżowej zastosować i pracować na najlepszej dostępnej technice. • Najlepsze Dostępne Techniki w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska (art. 3) to „najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość”. • Zadaniem BAT-ów jest przede wszystkim umożliwienie wywiązania się przedsiębiorcom z dotrzymania norm i standardów emisyjnych, a tym samym obniżenie kosztów funkcjonowania zakładu, poprzez zmniejszenie obciążeń finansowych opłat i kar za gospodarcze korzystanie ze środowiska.

27. Zasada stosowania najlepszych dostępnych technik BAT (2) Wymagania dyrektywy IPPC, a zatem konieczność stosowania BAT, odnoszą się do następujących głównych kategorii działalności przemysłowej: – przemysłu energetycznego (elektrowni i ciepłowni), produkcji i obróbki metali (instalacji do produkcji i obróbki żelaza i metali nieżelaznych), • przemysłu mineralnego (instalacji do produkcji cementu i wapna, hut szkła, zakładów ceramicznych), • przemysłu chemicznego (instalacji wytwarzających produkty chemii organicznej i nieorganicznej, tworzyw sztucznych, rafinerii ropy i gazu), • obiektów odzysku i unieszkodliwiania odpadów (m.in. składowisk opadów i spalarni odpadów), • innych rodzajów działalności (m. in. papiernie, garbarnie, rzeźnie, instalacje przemysłu spożywczego, instalacje do intensywnej hodowli zwierząt).

28. Zasada stosowania najlepszych dostępnych technik BAT (3) Stosowana technologia powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: • stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń, • efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii, • zapewnienie racjonalnego zużycia wody i surowców oraz materiałów i paliw, • stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów, • rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji, • wykorzystanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane na skale przemysłową, • wykorzystanie analizy cyklu życia produktów, • postęp naukowo-techniczny. Zakłady, które muszą uzyskać licencję na prowadzenie działalności gospodarczej w postaci pozwolenia zintegrowanego oraz biorące udział w handlu emisjami muszą obligatoryjnie posiadać technologie BAT.

29. Zasada „zanieczyszczający płaci” (1) PolluterPaysPrinciple – zasada sprawcy – zanieczyszczający płaci • Mówi o tym, że podmiot gospodarczy korzystający z zasobów środowiska i wprowadzający doń zanieczyszczenia jest podporządkowany zasadzie płacenia za gospodarcze korzystanie ze środowiska. • Zasada jest wyrażona w art. 174 Traktatu Wspólnoty Europejskiej mówiącym o obowiązku „pokrywania kosztów naprawy szkód ekologicznych przez ich sprawcę”. Klasyfikacja tych kosztów jest następująca: – koszty działań prewencyjnych, ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń, w tym koszty dostosowania się do standardów ekologicznych; – koszty szkód spowodowanych przez zanieczyszczającego i działań rekompensacyjnych – koszty wpłat dokonanych przez zanieczyszczającego władzom publicznym z tytułu powodowanych zanieczyszczeń – część kosztów administracyjnych związanych z zarządzaniem środowiskiem.

30. Zasada „zanieczyszczający płaci” (2) Zasada ta umożliwiła wprowadzenie kilku rodzajów regulacji funkcjonowania przedsiębiorstwa, są to: • regulacja ekonomiczna (opłaty i kary, w tym opłaty produktowe, depozytowe, recyklingowe, koncesyjne), • regulacja prawna (normy i standardy jakości środowiska, pozwolenia sektorowe i zintegrowane, koncesje, akty prawa), • regulacja technologiczna (stosowanie najlepszych dostępnych technik – BAT).

31. Zasada „zanieczyszczający płaci” (3) Zasada ta: • jest formą regulacji bezpośredniej, administracyjno-prawnej i ekonomicznej ilości wprowadzanych substancji polutogennych do środowiska przez emitentów. • odgrywa ogromną rolę w internalizacji (uwzględnieniu) kosztów zewnętrznych środowiska (obciążenie podmiotów wywołującychpowstanie strat ekologicznych kosztami ich wyeliminowania lub zrekompensowania). • pokazuje prawdziwe koszty wyprodukowania towarów i usług (uwzględnia zewnętrzne koszty środowiskowe). • umożliwia przestrzeganie zasady sprawiedliwości społecznej (płaci tylko ten, który zanieczyszcza, a nie cale społeczeństwo). • pełni funkcję bodźcową, ponieważ przedsiębiorcy przez inwestowanie w nowe technologie, obniżają koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa, a tym samym cen produktów i usług. • pełni funkcję dochodową przez pozyskanie dodatkowych pieniędzy na działania w ochronie środowiska i gospodarce wodnej (centralizacja środków i ich wtórnaredystrybucja do funduszy celowych).

32. Zasada uwzględniania wymogów ochrony środowiska w działalności planistycznej • Planowanie przestrzenne ogrywa dużą rolę w prawidłowym gospodarowaniu kapitałem naturalnym. • W planach przestrzennego zagospodarowania, szczególnie gminy, konieczne jest uwzględnienie potrzeb ochrony różnorodności biologicznej, krajobrazowej i zasobów. • W jego zapisach powinny znaleźć się ostatecznie zapisy takich dokumentów lokalnych jak: ekofizjografia czy program ochrony środowiska • Dobrze przyjęte założenia planu i wykonane nad nim konsultacje społeczne pozwolą w przyszłości uniknąć nieporozumień i sporów dotyczących wymagań ochrony środowiska w kontekście procedur inwestycyjnych i konieczności rozwoju infrastruktury. • Pozwala na szybkie sprawdzenie dopuszczalności danego rodzaju inwestycji na etapie wydawania decyzji o pozwoleniu na budowę, szczególnie inwestycji uciążliwych dla środowiskowa.

33. Zasada ekonomizacji ochrony środowiska Zasada ekonomizacji = zasada efektywności ekonomicznej. • Prowadzenie polityki ekologicznej w tai sposób, aby cele ekologiczne były osiągane minimalnym kosztem społecznym i finansowym. • Dotyczy wykorzystania mechanizmu rynkowego z zachowaniem minimalnego interwencjonizmu państwa Polega na wprowadzaniu: • preferencyjnych kredytów i subwencji inwestycyjnych (np. Bank Ochrony Środowiska), • opłat depozytowych, produktowych i recyclingowych; • stosowanie opłat koncesji i związanych z wydaniem określonych pozwoleń, Zasada ma zachęcić przedsiębiorców do działań proekologicznych w sposób rynkowy i najbardziej ekonomiczny.

34. Zasada współpracy ponadnarodowej • Wspólne rozwiązywanie europejskich i globalnych problemów ochrony środowiska. Konieczność ściślej współpracy rządów wszystkich państw i wzajemna pomoc. Wspólne uchwalanie konwencji i prawa międzynarodowego i ich wspólne przestrzeganie dla dobra ilości i jakości zasobów środowiska. • Ścisła i konsekwentna kooperacja, oznaczająca dążenie do współpracy i konsensusu rozwiązywania globalnych i transgranicznych problemów ochrony środowiska.

35. Wykaz przydatnych linków i publikacji podano w wykładzie głównym. Dziękujemy za uwagę !