Türkiye Zeytinyağı Politikalarında Değişim : Son 15 Yıl

1. Türkiye Zeytinyağı Politikalarında Değişim: Son 15 Yıl VINOLIVE FUARI (30 Mayıs 2008) IZMIR-TURKIYE Dr. Renan TUNALIOĞLU(Yrd.Doç.) Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü-Aydın Changing of Turkey Olive Oil Policies: Last fifteen years

2. Tüm zeytin dostları adına “hoş geldiniz” diyorum…. Sadece Sevda değil, Kara sevdadır zeytin ağacı………

3. Gövdesinden dallarına uzanır asaleti…

4. DEĞİŞİM • 15 yıldan bu yana • Türkiye zeytinyağı sektöründe yaşanılan bir değişim var. Amacım Bu değişimi • Üretim ( fiyat ve gelir) • Pazarlama (ihracat ve tüketim) politikaları açısından özellikle dış kaynaklı etmenler ışığında incelemek…

5. Türk Tarımında • Ocak 1996 tarihli AB ile Gümrük Birliği Anlaşması, • Mayıs 2001 tarihli IMF ile stand by anlaşması, • Temmuz 2001 tarihli Dünya Bankası Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)onayı ile yürürlüğe giren ve hükümet tarafından uygulanmaya başlanılan TRUP( Tarım Reformu Uygulama Projesi)=ARIP (Agricultural Reform Implementation Project ) • (1995) ve Temmuz 2004 tarihli DTÖ çerçeve metninin kabulü • Ekim 2005 tarihli AB müzakereleri • ile birlikte uygulanmakta olan politikalarında reformlar gerçekleşmiş ve etkilenmeler yaşanmıştır.

6. Tarım Kanunu ve Tarım Strateji Belgesine dayalı olarak • Doğrudan Gelir Desteği • Fark Ödemeleri • Hayvancılık Destekleri • Çevre Amaçlı Tarımsal Alanların Korunması(ÇATAK) • Telafi Edici Ödemeler • Ürün Sigortaları Ödemeleri • Diğer Destekler

7. Tarım Politikası • : Üreticilerin ekonomik yaşantılarını iyileştirmek, • Tarımsal üretimi kamu yararına düzenlemek, • Toplumun refahını yükseltmek, • Tüketicileri aşırı fiyat artışlarından korumak için • uygulanan DEVLETönlemleri dizisidir.

8. Ülkemizde Üretim ve üreticiye yönelik Politikalardenilince, fiyat ve gelirfiyat gelir denilince ,DEVLET ÖNLEMLERİ AKLA GELMEKTEDİR…….. Fiyat Politikaları (Desteklemeler) Yapısal Politikalar Sosyal Politikalar Tarım Politikası ARAÇLARI denilince akla gelen

9. O HALDE TÜRKİYE’deZEYTİNYAĞIPOLİTİKALARı VARMIdır ??? Değişim Olmuş mudur??? varsa

10. Türkiye’de ZEYTİN POLİTİKASIve 145 YILLIK tarihsel bir SUREÇ • Osmanlı İmparatorluğu’nda • Bitkilerle ilgili çıkan ve 1845’de yayınlanan bir nizamnamede ilk kez yer almış, • 1863 yılında çıkarılan “Muafiyet Nizamnamesi”’nde de “Yeniden yetiştirilen zeytinlikler ilk mahsülden itibaren üç yıl öşürden muaf kılınacaktır” ibaresi ile de teşvik alan ilk bitkilerden olmuştur. • Türkiye Cumhuriyeti’nde • Plansız Dönemde • Zeytinciliğin ilk resmi temelleriATATÜRK’ün direktifleriile Tarım Bakanlığının “ Tarımda Tedrisatı Islah Kanunu ” ile atılmış ve adeta seferberlik gelişme si • 1929-1950 yıllarını kapsayan Teşkilatlı 1. Dönemde de devam etmiştir. • Bunu izleyen 1950-1960 dönemlerinde gelişme durmamış, Fakat birinci döneme göre yavaşlamıştır. • Planlı Dönemde (1963…………..2013) • 1. Beş Yıllık Kalkınma Plan Döneminde (1966) Türkiye ilk kez ihracatçı ülkeler arasına girerek zeytinyağı ihraç eder olmuş, • Daha sonraki 2. Durgunluk 4, 5 ve hatta 6. dönemlerinde de devam etmiştir. • ve 3. Plan dönemlerinde zeytincilik adeta plan dışı kalmış, • 7. Plan ve8. Kalkınma Plan döneminde ise zeytincilik kendi kendine toparlanmaya çalışmıştır

11. ELBETTE VAR…. ÜRETİMİ DESTEKLEME İHRACATI TEŞVİK TÜKETİM????????

12. ÜRETİMİ DESTEKLEME

13. DEĞİŞİM(1994-2008) • Türkiye’de son 15 yıldan bu yana zeytinyağı • Üretimi ????? • İhracatı???? • Tüketimi???? • DEĞİŞİM’de • Dünya Bankası: Tarımsal Uygulama Projesi (TRUP) • IMF (stand by anlaşmaları) • Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) anlaşmaları, • Avrupa Birliği (AB)’ye katılım için başlatılan uyum çalışmaları, Türkiye’nin Uluslararası Zeytinyağı Konseyi’nden (IOOC) ayrılması, • …………………şansIN ETKİLERİ ?????

14. REFORM ONCESİ . Destekleme Alım Fiyatları (1966- Aralıklarla devam etmiştir) Taban fiyat uygulaması Birlik Fiyatları =Barem Fiyatları (1973- Aralıklarla devam ediyor ) Taban fiyat uygulaması Fidan Desteği (Aralıklarla devam etmiştir) İlaç Desteği (Aralıklarla devam etmiştir) Gübre Desteği (Aralıklarla devam etmiştir) 5 Nisan 1994 kararlarıyla destekleme kapsamı dışı bırakılmış ve yeni bir uygulamaya geçilmiştir REFORM SONRASI DB-IMF-DTÖ-AB ETKİSİ PD (Prim Desteği) (1998-PİLOT UYGULAMA…) DGD (Doğrudan Gelir Desteği) ve (ÇKS=Çiftçi Kayıt Sistemi) (2000-…) MD (Mazot Desteği) (2003-…) Sertifikalı Fidan İle Bahçe Tesisi (2004-.) KGD (Kimyevi Gübre Desteği) (2005-..) Damla sulama Desteği (2007….) Kırsal Kalkınma (2008-…) Organik Tarım-İyi Tarım uygulamaları (2007) Tarımsal AR-GE (2008-…. dekar başına 7 YTL temel doğrudan gelir desteği ödenir. Ayrıca, söz konusu çiftçilere toprak analizi yaptırdıkları arazileri için dekar başına 1 YTL, organik tarım yapılan arazileri için dekar başına 5 YTL ilave doğrudan gelir desteği ödemesi yapılır. Ürün sigortası (TARSİM)(2007…..) FİYAT POLİTİKALARININ DEĞİŞİMİYAPISAL VE SOSYAL BOYUTU İLE 1966 yılında “Destekleme Alım” kapsamına alınan 24 üründen biri olarak 1998 yılına kadar aralıksız olarak desteklenmiştir.

15. Türkiye’de Zeytinyağı FiyatDesteklemeleri (*) Toprak analizi için 1YTL + Organik Tarım İçin 5 YTL)

16. Zeytinyağında fiyat desteği değişimi Renan TUNALIOĞLU

17. 1-Türkiye’de (5 asit) ve Avrupa Birliği’nde (3.3asit) Zeytinyağı Üreticisine Verilen Üretim Yardımlarının KarşılaştırılmasıTürkiye’de Üretimyardımları AB’den %10 ile %50,daha az Renan TUNALIOĞLU-7.TARIM EKONOMİSİ KONGRESİ-EYLÜL 2006-ANTALYA

18. 2-Türkiye’de (5 asit) ve Avrupa Birliği’nde (3.3 asit) 1 kg Zeytinyağı Üretimi Karşılığında Üretici Eline Geçen (Üretim Yardımları+ Satış Fiyatları)Fiyatların KarşılaştırılmasıTürkiye’de Üretici Eline Geçen Fiyatlar AB’den %40 ile %70 ,daha az Renan TUNALIOĞLU-7.TARIM EKONOMİSİ KONGRESİ-EYLÜL 2006-ANTALYA

19. Üretim (Fiyat ve Gelir Politikalarında) Tesbit!!!!!!!! • Politika araçları çok çeşitli…… • AB’ne göre az ( çünkü öz kaynak yada borç alınıyor) • Ödeme üretimden önce değil çokkkkk sonra yapılıyor!!!!!!!

20. İHRACATI TEŞVİK

21. Pazarlama ( ihracat ve tüketim)PolitikalarıDEVLET ÖNLEMLERİ(ithal ikamesinden vazgeçme ihracatı teşvik) • DEVLET YARDIMLARI: • Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca hazırlanan ve “Pazar Araştırması”,“Yurtdışı Fuar Katılımı”“ ISO –HACCP Belgeleri kullanımı” vb. • TARIMSAL ÜRÜNLERDE İHRACAT İADESİ:Tarımsal ürünlerimizin uluslararası piyasalarda rekabet gücünün ve ihracat potansiyelinin artırılması amacıyla hazırlanmış olan • Markalı Zeytinyağını Teşvik (2005-TURKQUALITY) rrrrrt

22. Türkiye zeytinyağı ihracat iadesi yardımları İhracatımızın (%76)’sı Dökme

23. Zeytinyağı dünyada ve Türkiye’de doğal olarak üretilen tek yağdır ve periyodisite gösteren bir hammaddeye bağlı olduğu için her zaman desteklenmek zorundadır.!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! • Zeytinyağı DTÖ(Dünya Ticaret Örgütü) prensipleri içerisinde • prim desteği alarak kırmızı kutuda, DGD ve Mazot desteklerinden yararlanarak yeşil kutuda da yer almakta……….

24. TÜKETİM POLİTİKLARI

25. Desteklemelerin sadece üretim ve ihracata yönelik değil, Tüketime yönelik olarak da yapılması da gerekmektedir. AB UZK

26. Akdeniz Diyetinde Zeytinyağı

27. Türkiye’de Zeytinyağı Tüketimi

28. TÜRKİYE’DE ZEYTİNYAĞI TÜKETİMİ 1970’li yıllarda margarinle olan savaşını kaybeden zeytinyağı, 1990’lı yılların başına dek • Tüketim alışkanlıkları, • Diğer bitkisel yağlarla olan fiyat makası nedeniyle Üretildiği bölgelerde tüketilen bir yağ olmuştur. • AKDENİZ DİYETİ ----SAĞLIKLI YAŞAM KOŞULLARINA İLGİ DUYAN TÜRK HALKININ ÇERÇEVESİNDE YENİ BESLENME ALIŞKANLIKLARI EDİNMESİNE BAĞLI OLARAK, • Orta gelir düzeyi üzerindeki kesimin dışında da yavaş yavaş tüketilmeye başlanmıştır. • Fakat tüketim; düzenli ve kararlı işleyen bir politika içerisinde yer alamadığından halen sorunlar devam etmektedir.

29. ÖZEL ÇABALAR VARDIR… Zeytinyağı tüketimine yönelik devletin uyguladığı herhangi bir politikası yok… Tanıtım konusunda bir eksiklik VARRRR…………………… Sadece bazen özel sektörün özendirici olarak görsel basında tanıtım planları söz konusu

30. İNSAN OLARAK • BİLMEDİĞİMİZ • DUYMADIĞIMIZ • ANLAMADIĞIMIZ • HERŞEY……………………………………. • BİZİM İÇİN YABANCIDIR.. • Üretimde önermediğimiz • KOMŞUDAN DUYMA KULAKTAN DOLMAbilgilendirmeTÜKETİMde bizim için çok ÖNEMLİDİR. • “Mouth of mouth” denilen “ağızdan ağıza pazarlama”

31. ÜRÜN EĞİLİMLİ PAZARLAMA SATIŞ YÖNELİMLİ PAZARLAMA TÜKETİCİ EĞİLİMLİ PAZARLAMA “NE ÜRETEBİLİRSEN ONU SAT “ YERİNE Zaman önemli-hız çağı…… ÇAĞDAŞ PAZARLAMA ANLAYIŞI “KÂR EDEREK SATABİLECEĞİNi ÜRET” 21. YÜZYILDA PAZARLAMA ANLAYIŞI

32. 10-15 Yıl Once Türkiye’de zeytinyağı satılıyordu ---SATIŞı YAPILIYORDU SATIŞ NEDİR??? DAHA ÇOK SİPARİŞ ALMAK-VERMEK-TESLİMAT VE TAHSİLAT’tır. ARTIK birazda olsa PAZARLAMAnmaya BAŞLADI!!!! PAZARLAMA NEDİR???Satışı kapsar fakat dahası da vardır…. (((((EYLEM PLANI))))) gerektirir. Hedef Kitle Hizmet Fikir Faaliyet Risk Hayal Gücü Cesaret TÜRKİYE İÇ PAZARDA ZEYTİNYAĞINI SATIYOR MU??? PAZARLIYOR MU???

33. Ama yeterli değil!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Türk halkı zeytinyağı tüketmeye VE SAĞLIKLI YAŞAMAYA fazlasıyla LAYIKTIR…

34. TANITIMMMM • SONUÇTA; kendimizi tanıtma konusunda bir eksikliğimiz var. • Üretelim de…….Bu kadar zeytinyağını ne yapacağız sonunda? • Ürünün pazar bulması GEREKLİ!!!!!!!!!!!!.

35. Tüketici Profilinin Netleştirilmesi Tanıtım ve Reklamlar Marka ve Ambalaj Tadım Panelleri Mor inek Üniversiteler ve Okullar (Öğretim Üyeleri, Doktorlar, Öğretmenler, Öğrenciler vb) Kamuoyu (Aşçılar,Gurmeler, Dedeler ve Nineler, Din adamları vb) Sivil Toplum Örgütleri (Tüketiciler Dernğ,Türk Kalp Vakfı,Çağdaş Yşamı Desteklem Dernği vb) Birlikler (Üretici-İhracatçı vb) Bakanlıklar (Tarım,Sanayi vb) TÜKETİM POLİTİKALARI’nda ….. AMERİKAYI YENİDEN KEŞFETMEYECEĞİZ!!!!!!!!!!!!!!KONUNUN SAHİBLERİ BELLİDİR, SAHİBLENSİNLER YETER

36. NE YAPILMALI???NASIL YAPILMALI??? SORUMLULUĞU KİM ALMALI???? EMEK vermeli GÖNÜL vermeli FİNANSE ETMELİ İCRAAT yapmalı

37. Kendini nasıl ifade ediyorsan pazardaki payın o kadardır!!!!!!…sözünü unutmamalı!!!!!!!!!!!!!!! • BİRLİK OLUNMALI !!!!!!!! UZZK

38. NELER DEDİm???? • Anahtar kelimelerim • TÜRKİYE • ZEYTİNYAĞI • POLİTİKA • DEĞİŞİM (15 yıl )

39. TESBİTLER • Üretim arttı (ağaç sayısı) • %45 ağaç sayısı %52 zeytinyağı • Üretimin artmasında Fiyat ve Gelir politikaları etkili oldu (şans???) • Çeşitli kalemlerde desteklemeler • Dış Etkiler ( DB-IMF-DTÖ-AB ) • Projelere uyum (TRUP-DB) • Taahhütler (DTÖ-IMF) • Uyum ( AB)

40. TESBİTLER • İhracat arttı • % 50-60 • İhracatın artmasında İhracat politikaları etkili oldu (dökme faktörü???) • Çeşitli kalemlerde desteklemeler • Dış Etkiler (DTÖ-AB ) • Taahhütler • Kotalar • Gümrük vergileri

41. TESBİTLER • Tüketim ??????? • Bilinçlenme • Sağlıklı beslenme iç güdüsü • Özel sektör gayreti- tanıtım-büyük satış mağazaları • Ambalaj…. HALA YETERSİZ – EKSİK – OLMASI GEREKEN YERDE DEĞİL…

42. Değişim olumlu ise • Anlamlıdır!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

43. Changing of Turkey Olive Oil Policies: Last fifteen years Türkiye Zeytinyağı Politikalarında Değişim: Son 15 Yıl VINOLIVE FUARI (30 Mayıs 2008) IZMIR-TURKIYE Dr. Renan TUNALIOĞLU(Yrd.Doç.) Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü-Aydın