TÜRKİYE - AB İLİŞKİLERİ

1. TÜRKİYE - AB İLİŞKİLERİ

2. "Türkiye’ye evet: Bunu tereddütsüz söylüyorum çünkü, Avrupa’nın geleceğinin Türkiye’den geçtiğine her geçen gün daha fazla inanıyorum. Avrupa Birliği Türkiye’yi içine almalı. Avrupalılar olarak, bu ülkeyi kıtamıza katarak elde edeceğimiz çıkar en az Türklerinki kadar. Müslüman, güçlü ve ekonomik kalkınma içinde olan bu ülkenin katılımı sadece onun isteklerine hizmet etmeyecek. Türkiye’nin üyeliği Avrupa için bir hayat sigortası. Türk sorunu, daha erken ve düzgün biçimde yapamadığımızı yapmak, Avrupa için kimliğiyle ilgili soruları sormak, genişlemeye karar verdiğine göre halkların yakınlaşmasına katkıda bulunacak dünyadaki gerçek misyonunu nihayet sorabilmemiz için harika bir fırsattır: Ve tam da Müslüman olduğu için Türkiye’nin Avrupa’ya katılması gerektiğini düşünüyorum. " Michel Rocard, Fransa Eski Başbakanı (1988-1991), “Türkiye’ye Evet” isimli Kitabın Yazarı

3. AB-Türkiye İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi 31 Temmuz 1959 ortaklık başvurusu 11 Eylül 1959 AET Bakanlar Konseyi Yunanistan ve Türkiye’nin ortaklık başvurularını kabul etti 17 Mart 1960 Türkiye, AET ülkelerinin Ankara Büyükelçilerine “Yunanistan ile müzakerelere başlanırken Türkiye’nin geri bırakılamayacağını” belirten bir memorandum verdi 21 Nisan 1960 AET Komisyonu, Türkiye’nin Yunanistan gibi ağır yükümlülükler altına giremeyeceğini belirtmiştir. 27 Mayıs 1960 ordu yönetime el koydu, Türkiye-AET ilişkileri donduruldu.

4. 14 Ekim 1960 Türkiye en kısa sürede bir anlaşma imzalanması için “tüm yükümlülükleri almaya hazır olduğunu” açıklamış, 27 Mayıs sonrası kurulan yeni Hükümet, AET’den Yunanistan ile yapılan anlaşmanın aynısının Türkiye ile yapılmasını talep etmiştir. • 20-21 Mart 1961 AET Bakanlar Konseyi, Komisyon’un önerisini dikkate alarak Türkiye’ye iki seçenekli bir teklifte bulunmuştur. Bu seçeneklerden birincisi 5 yıllık bir “Ticaret Anlaşması” yapılması ve Türk ekonomisinin istenen seviyeye ulaşması halinde Gümrük Birliği anlaşmasının imzalanmasını içerirken, ikincisi Yardım Anlaşması yapılmasını öngörmüştür.

5. 21 Ağustos 1961 Türkiye AET ülkeleri başkentlerine gönderdiği bir memorandum ile AET’nin Yunanistan ile anlaşmasına rağmen Türkiye ile görüşmelerin başlamamış olmasını protesto etmiş, Gümrük Birliği’nden başka bir modeli kabul etmeyeceğini bildirmiştir. • AET Konseyi Türkiye’deki demokratikleşme sürecini desteklemek hedefiyle, Gümrük Birliği’ne giden bir anlaşma için Türkiye ile resmi görüşmelerin açılmasını kararlaştırmıştır • 12 Eylül 1963 Ankara Antlaşması

6. Madde- 28 Anlaşma'nın işleyişi, Topluluğu kuran Antlaşmadan kaynaklanan yükümlülüklerin tümünün Türkiye tarafından üstlenebileceğini gösterdiğinde, Akit Taraflar, Türkiye'nin Topluluğa katılması olanağını incelerler.

7. AB YOLUNDA TÜRK SİYASİ LİDERLERİ ö

8. 22 Temmuz 1970Geçiş Dönemi’nin gereklerini içeren Katma Protokol kabul edildi. 13 Kasım 1970 tarihinde imzalanan ve 1 Ocak1973 yürürlüğe giren Katma Protokolde geçiş döneminin hükümleri ve tarafların üstleneceği yükümlülükler belirlenmiştirKatma Protokol, AET üyesi ülkelerin Parlamentolarında onaylanana kadar, ticari hükümleri işletecek olan “Ara Anlaşma” Eylül 1971 yürürlüğe girdi. • 1971’den itibaren AT, Türkiye çıkışlı sanayi mallarına uyguladığı tüm gümrük vergilerini sıfırladı. Türkiye ise, 12 ve 22 yıllık sürelerde Topluluk çıkışlı sanayi mallarında gümrük vergileri ve eş etkili vergileri kaldırmayı taahhüt etti. 1973 & 1976gümrük indirimi ve konsolide liberasyon listesi uyumu

9. KATMA PROTOKOL MADDE - 33. Yirmi iki yıllık dönem içinde, Türkiye, tarım ürünlerinin Türkiye ile Topluluk arasında serbest dolaşımı için Türkiye'de uygulanması gerekli ortak tarım politikası tedbirlerini bu dönemin sonunda alabilmek amacıyla, kendi tarım politikasının uyumu yoluna gider. MADDE - 34. Yirmi iki yıllık dönemin sonunda Ortaklık Konseyi, Türkiye'nin 33. maddenin 1. fıkrasında belirtilen Ortak Tarım Politikası tedbirlerini aldığını tespit ettikten sonra, tarım ürünlerinin Türkiye ve Topluluk arasında serbest dolaşımının gerçekleşmesi için gerekli hükümleri tespit eder. .

10. MADDE - 60 1. Türk ekonomisinin bir faaliyet sektörünü veya dış mali istikrarını tehlikeye düşürecek ciddi bozukluklar ortaya çıkar veya Türkiye'nin bir bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde güçlükler belirirse, Türkiye gerekli korunma tedbirlerini alabilir. Bu tedbirler ve bunların uygulama usulleri Ortaklık Konseyi'ne geciktirmeksizin bildirilir. 2.Topluluğun, bir veya birkaç üye devletin bir ekonomik faaliyet sektörünü; bir veya birkaç üye devletin dış mali istikrarını tehlikeye düşüren ciddi bozukluklar ortaya çıkar veya Topluluğun bir bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde güçlükler belirirse; Topluluk, gerekli korunma tedbirlerini alabilir veya ilgili üye devlet veya devletleri bu tedbirleri almakla yetkili kılabilir.

11. 25 Aralık 1976 Türkiye, tek yanlı bir kararla Katma Protokoldeki korunma maddesi olan madde 60’ı işletip tüm yükümlülüklerini dondurdu 1977 ve 1978 yıllarında gümrük indirimini yapamayacak. • 12 Mayıs 1977 1979-1982 yılları arasında Türkiye’ye 310 milyon ECU tutarında kredi sağlayacak olan III. Mali Protokol imzalanmıştır. • 4-11 Ekim 1978 Türkiye, Dördüncü Beş Yıllık Plan süresince kendine düşen sorumlulukları dondurdu. 21 Eylül 1979 anlaşma karşılıklı olarak ilişkiler 5 yıllık donduruluyor. 8 milyar Dolarlık yardım talebinde bulunmuştur • 28 Aralık 1979 Ecevit hükümetinin yerine geçen Demirel hükümeti AET ile ilişkileri geliştirmek istediklerini açıklamış ve Katma Protokol çerçevesindeki sorumlulukları dondurma isteğini geri çekmiştir.

12. 24 Ocak 1980 İstikrar Paketi • 30 Haziran 1980Dışişleri Bakanı H. Erkmen Brüksel’de basın toplantısında, Türkiye’nin sonbaharda tam üyelik için başvuracağını açıkladı. • Ortaklık Konseyi tarım ürünlerinin tamamına yakın bir kısmında Türkiye’ye uygulanan gümrük vergilerinin 1987 yılına kadar sıfıra indirilmesini kararlaştırmıştır. Ayrıca, Türkiye’ye 600 milyon ECU tutarında destek verilmesini öngören IV. Mali Protokol üzerinde anlaşmaya varılmıştır. • 12 Eylül 1980 ordu yönetime el koydu.

13. 22 Ocak 1982 AT ilişkileri dondurdu. • 26 Kasım 1983Türkiye’de seçimler yapılmıştır. • 17 Ekim 1986 AT ilişkilerinden sorumlu Devlet Bakanı Prof. Dr. Ali Bozer • 1 Aralık 1986 AT Türkiye’nin Katma Protokol hükümlerinden doğan iş gücünün serbest dolaşım hakkının yürürlüğe girmesini durdurmuştur. • 14 Nisan 1987AT’ye tam üyelik başvurusu • 18 Aralık 1989AT Komisyonu Görüşü

14. 1 Ocak 1996 Türkiye-AB Gümrük Birliği • 1963 Ankara Antlaşması: Taraflar arasında bir gümrük birliğine dayanan ve ilerde tam üyeliği öngören ortaklık anlaşması • 1970 Katma Protokol: Geçiş Dönemi • 1995, 1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı: Katma Protokol’ün yürürlüğe girmesinden 22 yıl sonra 31.12.1995 tarihinde GB tamamlandı.

15. Gümrük Birliği ile ilgili Tartışmalar • Gümrük Birliği iyi müzakere edilmemiş, Türk sanayinin Avrupa sanayi karşısında rekabet gücünün henüz düşük olduğu bir dönemde iç piyasada pazar kaybına yol açmıştır. • Gümrük Birliğiyle gerçek bir ithalat patlaması yaşandı! • Serbest Ticaret Anlaşmaları Türkiye 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 16.maddesi uyarınca kararın yürürlüğe girmesini takip eden beş yıl içinde Topluluğun tercihli gümrük rejimine aşamalı olarak uyum sağlar. Bu uyum, hem otonom rejimleri hem de üçüncü ülkelerle tercihli anlaşmaları kapsar

16. Hassas ürünler 5 yıl süreyle korumaya tabi tutulmuştur. Hassas Ürünlere İlişkin 2/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı Türkiye’nin üçüncü ülkelere karşı 1 Ocak 2001 tarihine kadar 5 yıl süreyle Ortak Gümrük Tarifesinin üzerinde vergi uygulayabileceği “hassas ürünler” tespit edilmiş(otomotiv sanayi ürünleri, deri ve köseleden bazı eşyalar, ayakkabı ve ayakkabı aksamı, porselen ve seramikten bazı sofra ve mutfak eşyaları ile mobilya).

17. Gümrük Birliği sonrası üçüncü ülkelerle gerçekleştirdiği ticarette de belirgin bir değişiklik olmadığı görülmektedir. Gümrük Birliği Avrupa Birliği lehine bir ticaret sapması yaratmamış ve Türkiye’nin diğer dış ticaret pazarlarında bir kayba yol açmamıştır. • Türk ekonomisinin rekabet edebilirliğini arttırmasında GB itici bir güçtür. GB sonrası teknik mevzuata uyum,fikri ve sınai mülkiyet hakları ve rekabet kanununun yürürlüğe girmesi, kaliteli üretimi, teknoloji kullanımını ve özellikle de AR-GE’ yi teşvik edici etkisi olduğu söylenebilir.

18. İhracatın ağırlığının, geleneksel ve emek yoğun tekstil ve konfeksiyon sektöründen, katma değeri yüksek, sermaye ve teknoloji yoğun otomotiv ve elektronik sektörlerine kayması bu yapısal değişikliklerin göstergesidir. • Gümrük Birliği Türk dış ticaretindeki değişimleri tek başına belirleyen bir süreç değildir. • Türkiye, GB kapsamındaki yükümlülükleri gerçekleştirirken, DTÖ’nün kurallarına uyumu da sağlamıştır.

19. AB’nin Genelleştirilmiş Tercihler Sistemine uyumun üstlenilmesi de söz konusudur. AKÇT ve tarım ürünleri ise GB kapsamında olmadığından, bu ürünlerde GTS rejimine uyum sağlama yükümlülüğü yoktur. Türkiye, bu sistem kapsamında, Ermenistan ve Güney Kıbrıs hariç AB’nin GTS rejimini uyguladığı tüm ülkelere uygulamaya başlamıştır. GTS kapsamında Türkiye sanayinin girdi gereksinim olan birçok üründe tavizli ithalat imkanı vardır. • gümrük birliği, 2008’de 100 milyar avroyu aşan AB-Türkiye ikili ticaretinin artmasına katkıda bulunmuş, böylelikle Türkiye’nin AB’nin yedinci en büyük ticari ortağı olmasını sağlamıştır.

20. AB-27’nin Ana Ortakları ile Dış Ticareti

21. Source: Dış Ticaret Müsteşarlığı

22. Gümrük Birliği Öncesi Mali Yardımlar

23. 12-13 Aralık 1997 Lüksemburg Zirvesi Türkiye ise aday ülkeler arasına alınmamış, tam üyeliğe ehil olduğu teyit edilmiştir. • 14 Aralık 1997 Lüksemburg Kararlarını takiben, Türk hükümeti AB ile siyasi diyalogun dondurulması kararını almıştır. • 10-11 Aralık 1999 Helsinki Zirvesi Türkiye aday ülke

24. 12-13 Aralık 2002 Kopenhag Zirvesi Konsey’in 2004 yılı İlerleme Raporu ve Komisyon’un görüşleri ışığında, Aralık 2004 tarihli Zirve’de Türkiye’nin Kopenhag siyasi kriterlerini karşıladığı kararını alması halinde müzakerelerin gecikmeksizin başlatılacağı belirtilmiştir. • 7 Mayıs 2004 Anayasa Reform Paketi TBMM’de kabul edildi. • Komisyon, 2004 İlerleme Raporu ile birlikte Türkiye’ye ilişkin tavsiye kararını şu şekilde açıklamıştır: “Komisyon Türkiye’nin siyasi kriterleri yeterli düzeyde karşıladığını düşünmekte ve katılım müzakerelerinin açılmasını tavsiye etmektedir.“ “Her durumda AB’nin, belli müzakere kısımlarının mali etkilerinin karşılanabilmesi için 2014 sonrası döneme ilişkin mali perspektifini yeniden tanımlaması gerekecek.” yani üyelik, 2014’ten önce olamaz denilmektedir.

25. Türkiye’ye Özgü Koşullar • Kalıcı Koruma Önlemleri işçilerin serbest dolaşımı konusunda kalıcı koruma önlemleri alınabileceği • Açık Uçlu Müzakere “Müzakere sürecinin sonucu önceden garanti edilemeyecek açık uçlu bir süreç olduğu, müzakerelerin ya da onay sürecinin sonucu ne olursa olsun Türkiye’nin Avrupa yapılarına bağlı kalmasının sağlanması gerektiği” görüşü

26. . • Müzakerelerin Askıya Alınabilmesi “AB’nin dayandığı temel hak ve özgürlüklere, insan haklarına saygı ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin ciddi şekilde ve devamlı ihlali halinde müzakerelerin askıya alınabileceği” ifadesi kullanılmıştır. • AB "hazmetme kapasitesi"ni göz önünde tutacaktır.Bunlar; sosyal, mali ve idari kapasite olarak nitelendirilmelidir. • Türkiye Ankara Anlaşması ve eklerini 1 Mayıs 2004 tarihinde AB’ye üye olan 10 yeni ülkeye genişletecektir.

27. Sürecin Safhaları • Brüksel Zirvesi kararı (17.12.2004) Müzakereler daha önce olduğu gibi, içinde tüm üye devletlerin yer alacağı Hükümetlerarası Konferans şeklinde ve 35 başlık altında yapılacaktır. • Müzakere çerçevesi (3 Ekim 2005) • Tarama (20 Ekim 2005 – Ekim 2006) • Geçici kapama & final (Müzakere edilen ilk fasıl ►25. Fasıl -Bilim ve Araştırma ► 12 Haziran 2006 tarihinde geçici olarak kapandı

28. Kopenhag Kriterleri 1993’de Kopenhag’da yapılan zirvede tam üyeliğin ön koşulları: Siyasi Kriterler • Hukukun üstünlüğü • İnsan hakları ve azınlık haklarına saygı • Çoğulcu demokrasi Ekonomik Kriterler Hukuki Kriter

29. Müzakere Çerçeve Belgesi Nedir? • AB’nin, müzakerelerin temel ilkelerini ve yürütülme biçimine ilişkin yöntemi belirlediği belgedir. • 23 Madde ve 1 ekten oluşuyorKabulü : 3 Ekim 2005 Niteliği : Anlaşma değildir, AB'nin tek taraflı belgesidir Aday ülkenin: • müzakere sürecindeki performansının hangi kriterlere göre değerlendirileceğini, • müzakere başlıklarının açılma ve kapanma koşullarını, • geçiş sürelerinin hangi durumlarda temin edilebileceğini, vb. hususları ortaya koyar. • Tüm dosyalarda uyum sağlanmadan hiçbir konuda uyum sağlanmış sayılmayacaktır

30. Müzakere Sürecinin Boyutu 1.Siyasi Boyut 2.Teknik Boyut Teknik konular politik alana taşınabiliyor (örn. Ruhban okulunun açılması)

31. Siyasi boyut: üye devletler toplam olarak 1975 veto hakkına sahiptirler. Müzakere süreci: 35 dosya x 2 = 70 x 27 üye devlet = 1890 Tüm dosyaların onayı: 27+1=28 İmza aşaması : 27+1=28 Parlamento onayı : 28+1=29 ============================= Toplam : 1975 kere veto riski vardır

32. “Müzakereleri destekliyorum..... çünkü müzakerelerin İkinci Dünya Savasından sonra Fransa ile Almanya arasında barışın tesis edilmesi veya 1989 yılında Berlin Duvarının yıkılmasından sonra Avrupa’nın yeniden birleşmesi gibi çok önemli bir fırsat teşkil ettiğini düşünüyorum. Bu görüşmeler, Hıristiyanlar ve Müslümanlar arasında, bütün dünya için olağanüstü yeni bir dönem yaratması olası yeni bir diyalog başlatmaktadır.” Wilfried Martens (Belçika eski Başbakanı ve AB Hıristiyan Demokrat Partileri Grubunun Kurucusu ve Başkanı)

33. Müzakere Süreci AB Üye Devletleri AB Komisyonu COREPER Türkiye T A R A M A Türkiye’nin Pozisyon Belgesi AB Pozisyon Belgesi Müzakereler Ortak Pozisyon Belgesi Başlığın geçici kapatılması

34. Tarama süreci nedir? AB müktesebatı ile aday ülke mevzuatının karşılaştırılarak: ● farklılıkların, ● uygulamada karşılaşılacak sorunların, ● idari kapasitelerin, ● uyum takviminin, ● fiili müzakerelerin başlatılacağı konu başlıklarının, ● geçiş dönemi ve istisna öngörülerinin belirlendiği süreç.

35. Müzakere Pozisyon Belgesi nedir? Türkiye her müktesebat başlığında: • AB müktesebatına uyumda ne noktada olduğunu, • Tam uyum ve uygulama için yapacağı çalışmaları ve planladığı takvimi, • Varsa uygulama için ihtiyaç duyduğu geçiş dönemi/ istisna taleplerini ve gerekçelerini; düzenleyici etki analizleri • Gerekli finansman ihtiyacını; • Nasıl bir kurumsal yapı oluşturacağını müzakere pozisyonunda ortaya koyacak.

36. Pozisyon Belgelerinin Hazırlanması Türkiye’nin Pozisyon Belgesi Gerekli Düzenlemelerin Yapılması ve Onayı Türkiye’nin Taslak Pozisyon Belgesi Bakanlıklararası Komite Çalışma Grupları Müzakere Heyeti

37. Müzakere Sürecine Toplumsal Katılım • Müzakereler sancılı süreç: iç ve dış muhalefet var • toplumsal destek • ŞEFFAFLIK (ilgili kesimlerin süreci izleyebilmeleri ) • KATILIMCILIK (görüş ve taleplerini sürece yansıtabilmeleri)

38. Adaylık Sürecinin İzlenmesi İlerleme Raporları • 1998’den beri her yıl Brüksel’de Türkiye’nin fotoğrafı çekiliyor. Komisyonu’nun ilerleme raporları bilgi toplumu çağında“kol kırılır, yen içinde kalır” anlayışının geçersizliğini gösteriyor.

39. Türkiye – AB Müzakerelerinde Kıbrıs 14-15 Aralık 2006 Zirvesi’nde AB, Komisyon Türkiye’nin Ek Protokole ilişkin taahhütlerini yerine getirdiğini doğrulayana kadar: (i) bazı fasılların açılmamasına (ii) hiçbir faslın geçici olarak kapatılmamasına karar vermiştir. Açılmaması kararlaştırılan fasıllar: Malların serbest dolaşımı (1); İş kurma hakkı ve hizmet sunma serbestisi (3) ; Mali hizmetler (9); Tarım ve kırsal kalkınma (11); Balıkçılık (13) Ulaştırma politikası (14); Gümrük Birliği (29); Dış İlişkiler (30)

41. Müzakere süreci • Belirsizlikler * süre * sonuç • Zor koşullar * İlgili başlıkta müzakerelerin başlaması için koşullar (benchmark) * uzun geçiş dönemleri / derogasyonlar

42. KAYGILAR • Türkiye AB'ye katıldığında egemenlik haklarını koruyabilecek mi? • AB iç meselelerimize ne ölçüde müdahalede bulunabilir? • Din & Kültür çatışması • Biz katılana kadar AB kalır mı?

43. Beklentiler • 3.9 milyon km karelik yüzölçümü & 455 milyonluk bir tüketici topluluğu • Dünya GSH’ sının %28i • Dünya ticaretinde pay %18-20 • Dünyadaki doğrudan yabancı yatırımların 2/3ü AB kökenli

44. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 AB’ye üye olmak için Türkiye’nin yerine getirmesi gereken Kopenhag Kriterleri’ni ne kadar biliyorsunuz? Çok İyi biliyorum Hiçbilmiyorum %76 %14 %10 Ortalama= 2,7

45. AB bir Hıristiyan Kulübü müdür, yoksa Türkiye gibi Müslüman ülkelere de yer var mıdır? Bir Hıristiyan kulübüdür 49% Fikri yok 9% Türkiye gibi Müslüman ülkelere de yer vardır 42%

46. Türkiye’nin AB üyeliğine bakışı (Türkiye Ulusal Eurobarometre 71, 2009)

47. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Türkiye AB’ye üye olursa hayatınızda nasıl bir değişim olacaktır? Çok iyi Çok kötü %20 %38 %42 Ortalama= 6,0

48. AB’ye girmenin Türkiye’ye en önemli iki yararı ne olacaktır? Baz Yüzde=%192

49. AB’ye girmenin Türkiye’ye en önemli iki zararı ne olacaktır? Baz Yüzde=%188

50. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Sizce Türkiye AB’ne girmeye ne derece hazır? Tamamenhazır Hiçhazır değil %56 %24 %20 Ortalama= 4,1