Możliwe scenariusze upowszechnienia dostępu szerokopasmowego do Internetu

1. Mirosław Fereniec Kierownik Zakładu Problemów Regulacyjnych i Ekonomicznych Możliwe scenariusze upowszechnienia dostępu szerokopasmowego do  Internetu Konferencja PIIiT 09.06.2010 r.

2. Dostępność do szerokopasmowego Internetu i jego wykorzystanie w Polsce Konsultacje w zakresie usługi powszechnej Przedsięwzięcia w zakresie budowy sieci szerokopasmowych i upowszechnienia dostępu do Internetu szerokopasmowego Przedsięwzięcia publiczne publiczno-prywatne finansowane ze środków budżetu centralnego, budżetów lokalnych i środków pomocowych UE Inwestycje komercyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych Plan prezentacji Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

3. Wskaźnik nasycenia liniami szerokopasmowymi w przeliczeniu na 100 mieszkańców w Polsce i krajach UE (%), VII. 2009 r. • Wg danych Broadband Access in the EU: situation at 1 July 2009, European Commission, COCOM09-29 FINAL, Polska zajmowała w 2009 r. 3 od końca miejsce w UE w zakresie penetracji linii szerokopasmowych (ok. 4,9 mln linii) • Wg szacunków Instytutu Łączności jest to poziom ponad 15 linii na 100 mieszkańców a więc poziom Litwy, Czech, Portugalii, Łotwy czy Węgier • Wg informacji UKE w latach 2010-2012 przybędzie ok. 1,1 do 1,5 miliona nowych łączy szerokopasmowych Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

4. Gospodarstwa domowe z dostępem do Internetu (%), 2009 r. • Dostępność do Internetu w przeliczeniu na gospodarstwa domowe przedstawia się dość korzystnie. • Między rokiem 2007 a 2009 w Polsce o 18 punktów procentowych wzrosła liczba gospodarstw domowych z dostępem do Internetu, a dla 27 krajów UE ten sam wskaźnik wzrósł o 11 punktów procentowych • Utrzymanie tej dynamiki przyrostu pozwoliłoby w roku 2011 osiągnąć poziom UE Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

5. Powody braku Internetu w gospodarstwach domowych Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r. Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych …w 2008 r., Wyd. GUS, Warszawa, 2009.

6. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

7. Gospodarstwa domowe z szerokopasmowym dostępem do Internetu (%), 2009 r. • Polska, na podstawie danych EUROSTATU, była w 2009 r. praktycznie w środku stawki, nieznacznie odbiegając od średniej w UE. • W pierwszym kwartale 2009 r. w Polsce 51% gospodarstw domowych, w których mieszka minimum jedna osoba w wieku 16-74 lata, posiadało szerokopasmowy dostęp do Internetu • W porównaniu z wynikiem sprzed roku dostępność wzrosła o 13 punktów procentowych i aż o 21 punktów procentowych w stosunku do roku 2007. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

8. Osoby w wieku powyżej 16 lat, mieszkające w Polsce, posiadające w swoim gospodarstwie domowym komputer, dostęp do Internetu, telefon komórkowy (%). • Na podstawie „Diagnozy Społecznej 2009” (ostatnie badanie pochodzi z marca 2009 r.) z Internetu korzystało ponad 50% gospodarstw a z telefonów komórkowych prawie 80% • Bardzo szybko spada % gospodarstw nie korzystających z żadnych nowych urządzeń ICT Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

9. Zmiany w częstości korzystania z Internetu (%). • W okresie ostatnich dwóch lat praktycznie nie ma żadnych zmian w częstotliwości korzystania z Internetu • Ponad 70% Internautów korzysta codziennie • Prawie 90% korzysta przynajmniej raz w tygodniu Badanie firmy NetTrack realizowane przez MillwardBrown SMG/KRC od sierpnia do października 2009 r. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

10. Osoby w przedziałach wiekowych 16-24 oraz 16-74 lat intensywnie korzystające z Internetu (%), 2009 r. • Użytkownicy korzystający z Internetu intensywnie, czyli codziennie lub prawie codziennie, to 40% społeczeństwa w Polsce w grupie wiekowej 16 – 74 lata, przy średniej dla 27 krajów UE wynoszącej 48% • Wśród ludzi młodych, w wieku 16-24 lat, ten sam wskaźnik w I kwartale 2009 r. osiągnął poziom 77% w Polsce i tylko o 4 punkty procentowe mniej w UE. Na podstawie danych EUROSTATU Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

11. Miejsce korzystania z dostępu do Internetu na podstawie wyników dwóch badań przesiewowych • W ubiegłym roku 68% użytkowników korzystało z Internetu co najmniej od 3 lat, co oznacza wzrost o 7 punktów procentowych w stosunku do roku 2008 Badanie firmy NetTrack realizowane przez MillwardBrown SMG/KRC od sierpnia do października 2009 r. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

12. Miejsce korzystania z dostępu do Internetu na podstawie wyników dwóch badań przesiewowych • Najbardziej popularnym miejscem, w którym korzysta się z sieci to własny dom, gdzie dostęp do Internetu w okresie VIII-X 2009 r. miało 92,5% badanych. • W miejscu pracy korzystał co piąty internauta(22%),zaś w szkole/na uczelni 6,5% zapytanych. • Podobnie jak w 2008 r. niewielką popularnością cieszyły się kawiarenki internetowe (korzystało z nich 0,6% badanych w 2009 r.) oraz miejsca z dostępem bezprzewodowym (0,6% badanych w 2009 r.). Badanie firmy NetTrack realizowane przez MillwardBrown SMG/KRC od sierpnia do października 2009 r. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

13. Odsetek Internautów korzystających z Internetu w domu oraz sposób łączenia z Internetem, na podstawie wyników dwóch badań przesiewowych • w 2009 r. podobnie jak i rok wcześniej 77% internautów korzystało w domu z łącza stałego. • 5,2% z dostępu bezprzewodowego (5,6% w roku 2008). • Wzrasta bezprzewodowe korzystanie z Internetu (sieci komórkowe, dostęp bezprzewodowy) • Podstawowe przyczyny nie korzystania z Internetu to: • brak potrzeby • zbyt wysokie koszty sprzętu, • zbyt wysokie koszty dostępu • brak odpowiednich umiejętności Badanie firmy NetTrack realizowane przez MillwardBrown SMG/KRC od sierpnia do października 2009 r. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

14. Liczba aktywnych telefonicznych linii stacjonarnych w latach 1991-2010 Wg danych GUS, 2010 prognoza IŁ Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

15. Technologiczna struktura dostępu do stacjonarnej sieci szerokopasmowej w UE, 2009 r. Źródło: Broadband access in the EU: situation at July 2009. European Commission, 2009 Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

16. Poziom nasycenia gosp. domowych komputerem i Internetem wg gęstości zaludnienia, 2008 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych EUROSTATU Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

17. e-administracja publiczna Poziom dostępności usług e-administracji w UE Źródło: The user challenge benchmarking the supply of online public services, European Commission Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

18. Polska na tle UE w pięciostopniowym modelu zaawansowania usług publicznych on-line Personalizacja (usługi w pełni automatyczne) Transakcje (w pełni elektroniczne) UE=76% Dwustronna interakcja (formularze w formie elektronicznej) Jednostronna interakcja (pozyskiwanie formularzy) Informacja (pozyskiwanie) Źródło: The user challenge benchmarking the supply of online public services, European Commission Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

19. „Zasięg sieci szerokopasmowych jest obecnie bardzo duży w większości państw członkowskich, gdyż są one dostępne, średnio, dla 90 % ludności UE. Wykorzystanie Internetu zbliża się do poziomu usługi używanej przez większość z 49 % gospodarstw domowych UE korzystających z Internetu, z czego 36 % za pomocą łączy szerokopasmowych. Mimo że łącza szerokopasmowe nie są jeszcze wykorzystywane przez większość konsumentów (pierwsza z dwóch przesłanek określonych w załączniku V do dyrektywy) i dlatego nie wchodzą obecnie w zakres usługi powszechnej w rozumieniu dyrektywy w jej obecnym brzmieniu, wykorzystanie tych łączy zbliża się do poziomu używania przez większość konsumentów. Ponadto należy słusznie oczekiwać, że w stosunkowo krótkim czasie łącza wąskopasmowe nie będą już spełniać wymogu przesyłu „z szybkościami pozwalającymi na funkcjonalny dostęp do Internetu” (jak określono w art. 4 ust. 2 dyrektywy). Dlatego też należy monitorować rozwój sytuacji.” „Nadszedł więc odpowiedni czas, aby zastanowić się nad pojęciem obowiązku świadczenia usługi powszechnej w kontekście całościowego podejścia do polityki szybkiego Internetu dla wszystkich, co mogłoby także uwzględnić wsparcie wspólnotowe, krajowe i lokalne, partnerstwa publiczno-prywatnego i inne mechanizmy.” Wnioski z drugiego przeglądu usługi powszechnej w UE Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

20. Komisja stawia pytanie, czy usługa powszechna w UE jest właściwym instrumentem realizacji przyspieszonego rozwoju łączy szerokopasmowych i jak z tego instrumentu należy korzystać, w tym w szczególności: Czy właściwe jest wskazanie konkretnej szybkości albo zakresu szybkości (1 a 2 Mb/s), które oznaczałyby „łącze szerokopasmowe”, czy też uaktualnienie pojęcia funkcjonalnego dostępu do Internetu? Jakie są przewidywane koszty obowiązku świadczenia usługi powszechnej i kto powinien je ponosić? Z tym wiąże się zagadnienia skali finansowania i rekompensat oraz relacji pomiędzy źródłami finansowania takimi jak powszechne opodatkowanie i fundusze usługi powszechnej. Wnioski z drugiego przeglądu usługi powszechnej w UE, cd. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

21. Podstawowe pojęcie usługi powszechnej: Stosowane obecnie pojęcie usługi powszechnej opracowano z myślą o tradycyjnych usługach telekomunikacyjnych umożliwiających transmisję głosu, ale czy podejście to jest nadal aktualne w dzisiejszym szybko zmieniającym się środowisku cyfrowym? Jakie strategie polityczne należy zastosować, aby zagwarantować dostęp do podstawowych usług telekomunikacyjnych mieszkańcom obszarów odległych i wiejskich oraz osobom o niskim dochodach? Łączność szerokopasmowa: Upowszechnienie dostępu szerokopasmowego ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy w Europie. Niemniej jednak 23% ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich nie posiada dostępu do stacjonarnych sieci szerokopasmowych. Czy z myślą o osiągnięciu celu UE polegającego na zapewnieniu „dostępu szerokopasmowego dla wszystkich” należy zastosować zasady dotyczące usługi powszechnej, czy też skuteczniejsze byłoby wprowadzenie konkurencji na otwartym rynku usług telekomunikacyjnych lub zastosowanie jeszcze innych wariantów politycznych? Konsultacje na temat przyszłej usługi powszechnej w erze cyfrowej (2010 r.) Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

22. Elastyczność na szczeblu krajowym i skoordynowane podejście UE: Między poszczególnymi państwami istnieją znaczne różnice, jeśli chodzi o stan rozwoju rynków usług telekomunikacyjnych, dostępność łączności szerokopasmowej i jej rozpowszechnienie wśród użytkowników oraz środki podjęte przez rządy w odpowiedzi na zjawisko tzw. przepaści cyfrowej (przepaści między tymi częściami społeczeństwa, które mają dostęp do Internetu i innych technologii cyfrowych, a tymi, które takiego dostępu nie posiadają). Jak zachować właściwą równowagę między koniecznością podjęcia skoordynowanych działań na szczeblu UE a potrzebą zachowania elastyczności na szczeblu krajowym? Finansowanie: W jaki sposób usługa powszechna powinna być finansowana w przyszłości? Czy powszechny dostęp szerokopasmowy powinien być współfinansowany przez branżę telekomunikacyjną, czy też powinien być finansowany z pieniędzy publicznych z uwagi na fakt, iż przynosi korzyści innym sektorom gospodarki oraz całemu społeczeństwu? Konsultacje na temat przyszłej usługi powszechnej w erze cyfrowej (2010 r.) Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

23. Regulacje prawne i polityka regulacyjna Zgromadzenie wiedzy o infrastrukturze szerokopasmowej Przedsięwzięcia publiczne i publiczno-prywatne zmierzające do budowy i eksploatacji sieci szerokopasmowych Inwestycje komercyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych w budowę i eksploatację sieci szerokopasmowych Źródła finansowania przedsięwzięć związanych z upowszechnieniem dostępu do szerokopasmowego Internetu Przedsięwzięcia zmierzające do upowszechnienia dostępu do szerokopasmowego Internetu Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

24. Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013 to dokument, który zawiera ocenę stanu innowacyjności polskiej gospodarki oraz rekomenduje kierunki działań, których wdrożenie umożliwi stworzenie w polskich realiach gospodarki opartej na wiedzy (GOW), w której siłą przedsiębiorców na konkurencyjnych rynkach będzie ich wysoka innowacyjność. Strategia została przyjęta przez Rząd w dn. 4 września 2006 r. Z analizy SWOT Narodowego Systemu Innowacji: Kierunki innowacyjnościTechnologie informacyjne i telekomunikacyjne odpowiadają za 1/4 wzrostu PKB i 40% wzrostu produktywności w UE. http://www.mg.gov.pl/Gospodarka/Innowacyjnosc/Polityka+innowacyjnosci/ • Słabe strony- słaba koordynacja polityki innowacyjnej na poziomie administracji centralnej, a także brak doświadczenia administracji regionalnej • Silne strony - wysoka dynamika wzrostu sektora usług, technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych (ICT)

25. Opracowania diagnozujące sytuację dotyczącą rozwoju rynku telekomunikacyjnego, w tym szerokopasmowego Internetu w Polsce: Stanowiska i Raporty Izb Gospodarczych Stanowisko Komitetu Rady Ministrów do Spraw Informatyzacji i Łącznosci w sprawie barier procesu inwestycyjnego w telekomunikacji Opracowania i Raporty Instytutu Łączności: „Komunikacja Elektroniczna dziś i jutro” „Rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Stan, zagrożenia perspektywy” „Inwestycje przyszłością rozwoju telekomunikacji” „Oszacowanie kosztów inwestycji telekomunikacyjnych związanych z budową sieci następnej generacji NGN w Polsce” „Uwarunkowania prawne i regulacyjne rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce” „Diagnoza rynku szerokopasmowego w Polsce – zasadność i zakres interwencji publicznej” Raporty Komisji Europejskiej „Strategia Regulacyjna Prezesa UKE na lata 2008-2010 Opracowano ustawę o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Sejm uchwalił ją 8 kwietnia 2010 r. Regulacje prawne i polityka regulacyjna Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

26. Reguluje te kwestie art. 29 ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych Jest realizowany projekt „System informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i Portal Polska Szerokopasmowa” (SIPS) Wartość – 16 mln zł Realizuje projekt Konsorcjum w składzie: Instytut Łączności (Lider), Ministerstwo Infrastruktury i Urząd Komunikacji Elektronicznej Czas realizacji od 28.09.2009 do 31.12.2012 W wyniku realizacji tego projektu ma powstać pełna dokumentacja infrastruktury szerokopasmowej, mapy cyfrowe oraz ma być prowadzony portal. Jest prowadzona inwentaryzacja we wszystkich województwach. (durze zastrzeżenia do dotychczas przeprowadzonych inwentaryzacji), z wyjątkiem woj. Pomorskiego i Łódzkiego Zgromadzenie wiedzy o infrastrukturze telekomunikacyjnej Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

27. Studia wykonalności dla budowy regionalnych sieci szerokopasmowych: Małopolska Ściana wschodnia (Świętokrzyskie, Podkarpackie, Podlaskie, Warmińsko-Mazurskie i Lubelskie) Mazowiecki Pomorskie Wielkopolskie W wielu województwach na poziomie powiatów lub gmin są prowadzone lub przygotowywane inwestycje w zakresie budowy dostępowych sieci szerokopasmowych Wg opinii Prezesa UKE rok 2011 będzie przełomowy w zakresie budowy sieci szerokopasmowych. Przedsięwzięcia publiczne i publiczno-prywatne zmierzające do budowy i eksploatacji sieci szerokopasmowych Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

28. Ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych dała: możliwość bezpośrednio JST i podmiotom użyteczności publicznej do budowy i eksploatacji sieci telekomunikacyjnych oraz do świadczenia usług telekomunikacyjnych możliwość powierzenia budowy i eksploatacji sieci telekomunikacyjnych przedsiębiorcom telekomunikacyjnym Możliwe problemy: Konkurencja Ustalanie cen i opłat Ustalanie kosztów Utrzymanie wybudowanych sieci Pomoc publiczna Źródła finansowania Współpraca z już funkcjonującymi operatorami sieci telekomunikacyjnych Przedsięwzięcia publiczne i publiczno-prywatne zmierzające do budowy i eksploatacji sieci szerokopasmowych, cd. Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

29. Od kilku lat obserwujemy spadek inwestycji telekomunikacyjnych w zakresie sieci stacjonarnych Od kilku lat obserwujemy zmniejszanie liczby aktywnych łączy dostępowych Sieci stacjonarne są budowane i modernizowane głównie na obszarach efektywnych ekonomicznie W miastach inwestycje w sieci stacjonarne są prowadzone w dużej mierze przez operatorów sieci telewizji kablowej Operatorzy alternatywni praktycznie nie budują nowych sieci dostępowych, rozwijając swoje usługi na sieci operatora dominującego na rynku Porozumienie Prezesa UKE z TP SA w zakresie budowy nowych szerokopasmowych łączy dostępowych (500 tys.) i modernizacji już istniejących (700 tys.) w celu spełnienia kryteriów łączy szerokopasmowych Rozpoczęcie inwestycji przez TP na niektórych obszarach powoduje wstrzymanie inicjatyw lokalnych Inwestycje komercyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych w budowę i eksploatację sieci szerokopasmowych Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

30. Środki z budżetu centralnego – nieznane i ograniczone Środki z budżetów lokalnych: Wojewódzkich Powiatowych Gminnych Środki Unijne Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej, budowa sieci szkieletowych i dystrybucyjnych w woj. polski wschodniej (2.675,05 mln Euro), z tego na sieci telekomunikacyjne ok. 350 mln Euro; Regionalne Programy Operacyjne, budowa regionalnych sieci telekomunikacyjnych (16 programów; alokacja ok. 1 mld zł); Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, działanie 8.4 „zapewnienie dostępu do Internetu na etapie ostatniej mili” – alokacja 200 mln Euro. (trzeba wybudować lub aktywować (zmodernizować) ok. 8 mln szerokopasmowych linii dostępowych) Rysujące się problemy: Możliwość braku wystarczających środków w budżetach lokalnych do uzupełnienia środków unijnych na budowę nowych sieci Możliwość braku środków na utrzymanie nowych sieci telekomunikacyjnych wybudowanych ze środków unijnych i budżetowych, szczególnie w początkowych okresach eksploatacji. Źródła finansowania przedsięwzięć związanych z upowszechnieniem dostępu do szerokopasmowego Internetu Konferencja PIIiT i KIGEiT 22.04.2010 r.

31. Wariant Optymistyczny Zostanie wybudowanych 16 wojewódzkich sieci szerokopasmowych (szkieletowo-dystrybucyjnych) z udziałem środków strukturalnych i budżetowych Operatorzy sieci dostępowych lub samorządy lokalne lub wspólnie (na zasadach PPP) wybudują szerokopasmowe sieci dostępowe na obszarach na których nie ma sieci i rozpoczną świadczenie usług szerokopasmowych dla co najmniej 90% gospodarstw domowych i 100% przedsiębiorstw (trzeba wybudować lub aktywować (zmodernizować) ok. 8 mln szerokopasmowych linii dostępowych) Środki finansowe (strukturalne i budżetowe) wystarczą na wybudowanie wszystkich projektowanych sieci Koszty utrzymania nowych sieci okażą się na tyle niskie, że zostaną pokryte opłatami z usług Rozwiną się nowe usługi szerokopasmowe i łączny popyt na usługi szerokopasmowe zostanie zrównoważony ich podażą Dotychczas opracowane i wdrożone regulacje okażą się wystarczające dla budowy sieci szerokopasmowych i rozwoju usług szerokopasmowych Możliwe scenariusze rozwoju sieci szerokopasmowych

32. Wariant Pesymistyczny Projekty budowy regionalnych sieci szerokopasmowych (szkieletowo-dystrybucyjnych) w wyniku analiz techniczno-ekonomicznych nie zostaną zaakceptowane ze względu na brak możliwości zrównoważenia kosztów utrzymania tych sieci przychodami z usług świadczonych przy ich wykorzystaniu Budowa lokalnych sieci szerokopasmowych będzie opóźniona i będą one przyłączane do istniejących sieci szkieletowo-dystrybucyjnych, głównie TP SA Środki finansowe (strukturalne i budżetowe) nie wystarczą na wybudowanie wszystkich projektowanych sieci Dostępność do nowych stacjonarnych sieci szerokopasmowych (światłowodowych) będzie ograniczona przez wiele lat Będą tworzone kolejne spóźnione regulacje prawne, które będą miały niewielki wpływ na rozwój sieci szerokopasmowych Możliwe scenariusze rozwoju sieci szerokopasmowych, cd.

33. Wariant Pośredni Budowę sieci szerokopasmowych będą realizowali dotychczasowi przedsiębiorcy telekomunikacyjni na podstawie analizy opłacalności i analiz popytu, w tym głównie przez TP SA. Budowa stacjonarnych sieci szerokopasmowych na obszarach trudnych ekonomicznie będzie występowała tylko w tedy gdy samorządy będą miały środki i będą chciały dopłacać do ich utrzymania Popyt na dostęp do usług szerokopasmowych w przypadku braku stacjonarnych sieci szerokopasmowych będzie zaspokajany przez operatorów sieci komórkowych i radiowych Dostępność do sieci i usług szerokopasmowych będzie się powoli poprawiała. Możliwe scenariusze rozwoju sieci szerokopasmowych, cd.

34. Dziękuję za uwagę. M.Fereniec@itl.waw.pl