Waarover gaat het?

1. Meertalig onderwijs is beter onderwijs …Tien jaar meertalig onderwijsonderzoek.Piet Van de Craen, Vrije Universiteit Brussel (VUB) & European Language Council/Conseil européen pour les langues (ELC/CEL), Dylan Research Group.

2. Waarover gaat het? • Meertalig onderwijs? • Die vorm van (taal)onderwijs waarbij een deel van het curriculum in een andere taal dan het Nederlands (of Frans) wordt aangeboden • CLIL: content and language integrated learning • EMILE: enseignement d’une matière intégré à une langue étrangère • ITTO: inhoud- en taakgericht taalonderwijs

3. Waarover gaat het? • Welk deel van het curriculum? • Kan gaan van +70% van het curriculum tot 2 uur per week • Eerst voorbereidend in het kleuteronderwijs • Daarna vanaf de eerste klas van de basisschool tot einde secundair • Of beginnen in het secundair • Wie doet zoiets? • In Wallonië +250 basis- en secundaire scholen die 50% tot 75% van het curriculum in het Nederlands (Engels, Duits) aanbieden • STIMOB: stimulerend meertalig onderwijs in Brussel sinds 2001. Samenwerking universiteit - scholengroep • Europa is pleitbezorger van deze aanpak

4. Waarover gaat het? • Wie geeft dit soort onderwijs? • Native speakers van het Frans/Nederlands • Of leerkrachten die zich hiertoe in staat achten • Veel gestelde vragen: • Leidt dit onderwijs niet tot gebrekkige kennis van de moedertaal? • Gebrekkige kennis van de doeltaal? • Gebrekkige kennis van de leerstof? • Leidt dit niet tot verfransing? • En wat dan met dyslectische kinderen? • En wat dan met minder begaafde leerlingen? …

5. Waarover gaat het? • Tot wie richt dit soort onderwijs zich? • Tot alle leerlingen, bijgevolg tot Nederlandstaligen, Franstaligen en de anderstaligen • MAAR: het effect van de aanpak is verschillend naargelang van de groep leerlingen. Brussel als voorbeeld. • Nederlandstalige leerlingen leren Frans volgens de beste aanpak, namelijk leren IN in plaats van leren VAN een andere taal • Franstaligen krijgen ondersteuning in de moedertaal • Anderstaligen krijgen extra-ondersteuning omdat de leerstof twee keer wordt aangeboden (= herhalingsprincipe)

6. Achtergrond • Meertalig onderwijs is een prikkelende vorm van onderwijs ... • die alle leerlingen ten goede komt … • waarbij vele impliciete leerprocessen aan te pas komen die erg leerbevorderend zijn …. • d.w.z. ze hebben cognitieve implicaties …. • die zichtbaar kunnen worden gemaakt.

7. Wetenschappelijke vraagstellingen • 1. Verwerving van de doeltaal? • 2. Niveau van de moedertaal? • 3. Kennis van de leerstof? • 4. Attitudes en motivatie? • 5. Cognitieve ontwikkeling? • 6. Breinontwikkeling?

8. Onderzoeksresultaten • 1. Verwerving van de doeltaal? • Leerlingen spreken beter de doeltaal dan via traditionele taalleermethodes • Naarmate het percentage van het aanbod stijgt, zijn de resultaten voor gesproken taal beter • Er zijn geen negatieve bijverschijnselen geconstateerd

9. Onderzoeksresultaten • 2. Niveau van de moedertaal? • De moedertaal is even goed - en in de meeste gevallen beter ontwikkeld - bij leerlingen uit deze vorm van onderwijs dan bij eentalig onderwijs. • In Wallonië vertonen meertalige Franstalige leerlingen minder achterstand vergeleken met eentalige leerlingen • Er zijn geen negatieve bijverschijnselen geconstateerd

10. Onderzoeksresultaten • 3. Kennis van de leerstof? • De leerstofkennis is even goed of beter bij deze leerlingen dan bij vergelijkbare leerlingen uit het eentalige onderwijs. • Dit geldt ook voor het secundair onderwijs maar de resultaten zijn minder uitgesproken • Er zijn geen negatieve bijverschijnselen geconstateerd

11. Onderzoeksresultaten • 4. Attitude en motivatie? • Basisschoolleerlingen vertonen een uitgesproken positieve attitude tegenover talen in het algemeen en het Nederlands in het bijzonder • Dit geldt ook voor het secundair onderwijs • Er zijn geen negatieve bijverschijnselen geconstateerd

12. Onderzoeksresultaten • 5. Cognitieve ontwikkeling? • Cognitie verwijst hier naar rekenkundige -mathematische - kennis van concepten en bewerkingen • De geijkte rekentoets dient als maatstaf (het leerlingvolgsysteem) • Opvallend: ook meertalige scholen die NIET met rekenen aan de slag zijn gegaan, scoren hoger op rekentoetsen dan vergelijkbare eentalige scholen

13. Onderzoeksresultaten • Resultaten van drie basisscholen na vier jaar MTO vergeleken met controleschool op een geijkte rekentest

14. Onderzoeksresultaten • Voor bijna alle sub-tests zijn + CLIL-leerlingen beter dan - CLIL-leerlingen. • De verschillen tussen experimentele scholen en de controleschool worden kleiner als de taken minder taalgebonden zijn en omgekeerd. • Hoe moeilijker de taken -breuken, vraagstukken, metend rekenen - des te groter zijn de verschillen tussen + en – CLIL-leerlingen.

15. Onderzoeksresultaten • 6. Breinontwikkeling Voorafgaand: • breinen houden van activiteit, • dit creëert neuronenbanen, • leren betekent het aanmaken van neuronenbanen

16. Onderzoeksresultaten • Densiteit van neuronenbanen bij resp. pasgeborenen, zesjarigen, volwassenen

17. Onderzoeksresultaten Monolinguals in school language Early, highly proficient bilinguals in their school language Early-late, proficient bilinguals in their school language (SL = L2) (Mondt et al, 2008)

18. Didactische verworvenheden Vijf principes die door CLIL onderwijs en onderzoek naar voren komen … 1. Het additionele principe … 2. Het herhalingsprincipe … 3. Het transferprincipe … 4. Het cognitieve principe … 5. Het breinorganiserend principe …

19. Conclusie • CLIL onderwijs leidt tot betere leerresultaten. • Deze aanpak betekent een meerwaarde voor alle leerlingenen in alle regio’s … • Er is slechts een minimum aan financiële middelen voor nodig …

20. Conclusie • Deze aanpak is democratisch en emancipatorisch en geeft iedereen, d.w.z. zowel migranten als autochtonen, zowel beroeps- technisch als aso-leerlingen meer kansen. cf. werkloosheid in Brussel • Deze benadering sluit aan bij de Europese aanbevelingeninzake (taal)onderwijs en maakt ze ook waar.

21. Conclusie • De aanpak heeft organisatorische implicaties voor de scholen … • Deze benadering leidt ook tot een herdenken van de lerarenopleidingen … • Ten slotte heeft deze aanpak een stimulerend effect op de leraren zelf …

22. Slotwoord • Meertalig onderwijs op deze manier betekent onderwijsvernieuwing in de zin van Karl Popper, die spreekt van maatschappelijke vernieuwingen via piecemeal engineering • Geen revolutionaire maar kleine aanpassingen aan het systeem met belangrijke meerwaarden.

23. Ik dank u voor uw aandacht • pvdcraen@vub.ac.be