OMGAAN MET LIJDEN VANUIT SCHRIFT EN THEOLOGIE

1. OMGAAN MET LIJDEN VANUIT SCHRIFT EN THEOLOGIE 2009-2010 Presentatie 8

2. Geloven is de nederigheid opbrengen om iets groter, belangrijker te laten zijn dan ikzelf. Erkennen dat ik nooit alles wat zich voordoet, zal kunnen doorgronden. Mij neerleggen bij de wetenschap dat mijn leven vol fundamentele vragen zit, die ik nooit zal kunnen oplossen. Ik heb niet alle antwoorden, ik heb niet alle touwtjes in handen. Overgave is dan het credo. Hoe moeilijk dat ook is. En als het niet lukt, de nederigheid kunnen opbrengen om daar niet gefrustreerd van te raken.

3. TWEE GELOOFSGETUIGEN

4. THEOLOGISCHE KLIMAATVERANDERING • aandacht niet zozeer naar de (goddelijke?) oorsprong van het lijden, wel naar de goddelijke respons op het lijden • God wil het lijden niet, maar blijft niet onverschillig (a-pathisch) en lijdt mee (sym-pathisch)

5. Elie WIESEL (°1928) God in Auschwitz?

6. Dietrich BONHOEFFER (1906-1945) VERZET EN OVERGAVE

8. BONHOEFFER “Het religieuze in de mens verwijst hem in zijn nood naar Gods macht in de wereld, God is de deus ex machina. De bijbel verwijst de mens naar Gods onmacht en lijden, alleen de lijdende God kan helpen.” 6 juli 1944

9. “Religie” voor B., is gericht op : • een andere wereld • individuele zieleheil • enkel op de binnenkamer • God als ‘deus ex machina’ • het zoeken naar een bevoorrechte plaats • Het ‘onmondig’ houden van de moderne mens

10. “Ik heb de laatste jaren steeds meer de diepe aardsheid van het christendom leren doorgronden. De christen is geen homo religiosis maar gewoon een mens, zoals Jezus mens was. Niet de vlakke, banale aardsheid van rationalisten, bedrijvigen, gemakzuchtigen of wellustelingen,… 21 juli 1944

11. … maar de diepe, gedisciplineerde aardsheid doortrokken van het besef van dood en opstanding. (…) Je leert pas geloven als je midden in de aardsheid van dit leven staat; (…) als je aards leeft, dus met alle taken en problemen, successen en mislukkingen, met alle ervaringen en twijfels … 21 juli 1944

12. IN DE SCHOOLVAN HET LIJDEN

13. 1. ‘WEERLOZE OVERMACHT’? Zoekrichting in de hedendaagse theologie 2. “IN DE SCHOOL VAN HET LIJDEN” Grondhoudingen in het lijden Elementen van een spiritualiteit in het lijden

14. WEERLOZE OVERMACHT • Een machteloze God? “Een God die alleen mee-lijdt met ons, laat het laatste en definitieve woord aan het kwaad en het lijden.”

15. WEERLOZE OVERMACHT • Gods almacht? • spreken over God is altijd verwijzend en vooruitgrijpend… • ‘almacht’ in de bijbel? “De geschiedenis van God met Israël als de geschiedenis van een God die zijn plannen ziet mislukken…” • “Machtsafstand” – schepping

16. WEERLOZE OVERMACHT • Weerloosheid “Ik spreek liever niet van onmacht of machteloosheid van God, maar van zijn weerloosheid, omdat macht en onmacht elkaar tegenspreken, terwijl ‘weerloosheid’ niet per se Gods macht hoeft tegen te spreken. Uit ervaring weten we immers dat wie zich kwetsbaar opstelt het kwade wel eens kan ontwapenen.” • in het kruis • in de navolging van Jezus • in de prediking en de verkondiging

17. WEERLOZE OVERMACHT • Overmacht : “zijn plan met de wereld zal slagen” • Weerloze overmacht (“macht van de liefde”) “Als we op Gods weerloosheid in de wereld letten, zouden we die bijna onmacht noemen. En als we op zijn overmacht in de wereld letten, zouden we die bijna almacht noemen.”

18. WEERLOZE OVERMACHT “Wanneer Gods volledige transcendentie ten opzichte van het lijden wordt benadrukt, stoten we op een onberoerde God die niet geraakt wordt door het lijden. Wanneer we Gods immanentie of betrokkenheid op het lijden benadrukken, stoten we op een mede-lijdende God die echter een onmachtige ‘god’ en dus geen God blijkt te zijn.”

19. WEERLOZE OVERMACHT • Een mede-lijdende God • die ons draagt doorheen het lijden “In de woestijn hebt gij ervaren hoe de HEER uw God u gedragen heeft zoals een vader zijn kind draagt, heel de lange tocht.” Dt 1,31

20. IN DE SCHOOL VAN HET LIJDEN GRONDHOUDINGEN ELEMENTEN VAN SPIRITUALITEIT

21. Pinksteren 1944 “Stilaan leer je afstand nemen van wat je leven bedreigt; nee, ‘afstand nemen’ klinkt te negatief, te uitdrukkelijk, te stoïcijns; je zou beter kunnen zeggen: die bedreigingen iedere dag neem je op in het geheel van je leven.

22. Pinksteren 1944 Ik merk hier steeds weer dat zo weinig mensen in staat zijn met meerdere dingen tegelijk te leven. Komen er vliegtuigen dan zijn ze louter angst, is er iets lekkers dan zijn ze puur begeerte, loopt iets anders dan ze hoopten, dan zijn ze enkel wanhoop, lukt iets dn zien ze niets anders meer. Ze zijn blind voor de volheid van het leven en de totaliteit van hun eigen bestaan. Het objectieve en subjectieve, alles valt uiteen in brokstukken. (…)

23. Pinksteren 1944 Het christendom daarentegen plaatst ons in verschillende dimensies van het leven tegelijk. In zekere zin dragen wij God en de hele wereld in ons. Wij wenen met wie wenen en zijn tegelijk blij met hen die blij zijn. Wij vrezen voor ons leven en kunnen toch die dingen niet vergeten, die veel belangrijker voor ons zijn dan ons eigen leven (…)

24. Pinksteren 1944 Als er bijvoorbeeld alarm is en je laat je niet volkomen absorberen door zorg om eigen veiligheid maar probeert een sfeer van rust te scheppen, dan wordt de situatie volkomen anders; dan wordt het leven niet gereduceerd tot één enkele dimensie, het blijft meer dimensioneel-polyfoon. Wat een bevrijding, dat je denken kunt en denkend het meerdimensionele van je leven kunt bewaren. Als de mensen hier doodsbang wachten op een aanval, breng ik altijd te berde dat voor een kleine stad zo’n aanval nog veel erger zou zijn; dat is bijna een vast patroon geworden. (…)

25. Pinksteren 1944 We moeten de mensen bevrijden van één-baans denken; dit is een ‘voorbereiding’, een ‘voorwaarde’ voor geloof. Maar toch kan alleen het geloof zelf ons in staat stellen meerdimensionaal te leven en dit pinksterfeest te vieren ondanks alarm.”

26. Verzet en overgave • Loutering • (Mens)waardigheid in het lijden • Met ons lijden naar God gaan

28. “Een Jezusportret in zestien schuifjes, een kleine christologie voor hedendaagse zoekers” (Peter VandeVyvere in Tertio, 3 februari 2010)

30. Tegelijk met de nederigheid komt de hoop. Als ik nederig genoeg kan zijn om toe te geven dat niet alles in mijn handen ligt, weet ik ook dat ik niet alles eigenhandig hoef te doen. God die zijn Zoon naar de wereld zendt uit liefde, is een teken van hoop. De opstanding is een teken van hoop, zo groot als een voetbalveld. Het leven dat de dood overwint, de liefde die de afgunst en de onverschilligheid overwint, het kan allemaal als zelfs een dode weer tot leven gekwekt kan worden.

31. Bovendien gebeurt dat niet omdat ik zo braaf ben geweest, mijn gebeden heb opgezegd of voor mijn buurvrouw boodschappen heb gedaan. Nee, het gebeurt om niet, gratis en voor niks. Ik heb het niet verdiend, en toch is het leven mij ten deel gevallen. Ik bezit ‘het leven in zijn naam’. En als dat leven zwaar is, als er helemaal geen leven na de dood lijkt te zijn, geen licht aan het eind van de tunnel, dan moet ik geloven dat Jezus mijn lijden met zich meedraagt.

32. Die man daar op het kruis draagt mij door zijn leven heen. Ik ben niet alleen. Ik kan de zwaarte van het bestaan aan omdat ik niet alleen ben. Jezus draagt mijn kruis en door hem geloof te schenken, draag ik het zijne. God schakelt het lijden niet uit. Maar Hij helpt het mij te dragen. Daarop moet ik vertrouwen, daarin moet ik geloven. Het licht zal de duisternis verdrijven, uit de wereld, uit mezelf. Alles wat ik ervoor hoef te doen, is geloof te hebben. Dat is wat Jezus’ verrijzenis voor mij is.

33. … Op de goede momenten. De meeste tijd zegt het me allemaal weinig, kan het me niet veel schelen. Al te vaak sta ik volomen onverschillig tegenover de boodschap van het evangelie, te druk als ik ben met mezelf. Gelukkig heb ik mensen leren kennen, in de kerk, in kloosters en daarbuiten, die geloof en wijsheid, levenszin en betrokkenheid op jaloersmakende wijze met elkaar hebben weten te combineren.

34. Onder gelovigen ontmoet ik vele gelukkige, evenwichtige, geestige en sprankelende mensen. Zij houden mij bij de les en sterken mij in mijn overtuiging dat het zin heeft om door te gaan op de ingeslagen weg….

35. Psalm 73 : “Ja, God is wélgoed voor ons,voor een mensdie is gelouterd.”