Wpływ czynników politycznych na działalność banków w Europie Środkowej

1. Wpływ czynników politycznych na działalność banków w Europie Środkowej Krzysztof Jackowicz Oskar Kowalewski Łukasz Kozłowski

2. Inspiracja do badania Skromna liczba badań empirycznych wzajemnych oddziaływań świata polityki i bankowości Trwałość i powszechność związków świata polityki i bankowości Istnienie interesującego, istotnego i słabo rozpoznanego obszaru badawczego

3. Stan wiedzy (1) Literatura przedmiotu analizuje Wpływ czynników politycznych na działania nadzoru i regulacje bankowe Wpływ czynników politycznych na działalność banków 3 Cykl wyborczy Siła partii politycznych i politycznych koneksji klientów 1 2

4. Stan wiedzy (2) Ustalenia dotyczące wpływu cyklu wyborczego – cz. I • W latach wyborów parlamentarnych i latach je poprzedzających banki państwowe cechują się wyższą dynamiką akcji kredytowej (Dinc 2005; Micco i Panizza 2006; Micco i in. 2007, Cole 2009; wyjątek – Baum i in. 2009) • Wzrost akcji kredytowej w okresie przedwyborczym jest silniej zaznaczony w państwach rozwijających się (Dinc 2005; Micco i in. 2007, Cole 2009) • W Indiach dynamika akcji kredytowej banków państwowych była największa w regionach o niepewnym wyniku wyborczym (Cole 2009)

5. Stan wiedzy (3) Ustalenia dotyczące wpływu cyklu wyborczego – cz. II • Wzrost podaży kredytu ze strony banków państwowych w okresach przedwyborczych nie wynika tylko ze zwiększonego popytu na kredyt w stymulowanej fiskalnie i monetarnie gospodarce. Wzrostowi akcji kredytowej towarzyszy bowiem spadek rentowności banków państwowych. (Micco i in. 2007) • Banki państwowe, w których w okresie powyborczym dokonano zmian w zarządzie, charakteryzują się niższą rentownością i gorszą jakością portfela kredytowego. Zjawisko to jest najsilniejsze w krajach rozwijających się. (Shen i Lin 2011)

6. Stan wiedzy (4) Ustalenia dotyczące wpływu siły partii politycznych i politycznych koneksji klientów • We Włoszech korzystniejsze warunki kredytowania oferują banki państwowe powiązane personalnie z silnymi w danym regionie partiami politycznymi (Sapienza 2004) • W Pakistanie przedsiębiorstwa, we władzach których zasiadali wpływowi politycy, miały ułatwiony dostęp do kredytu i pozyskiwały kapitały obce taniej. (Khawaj i Mian 2005).

7. Stan wiedzy (2) – powrót Literatura przedmiotu analizuje Wpływ czynników politycznych na działania nadzoru i regulacje bankowe Wpływ czynników politycznych na działalność banków Cykl wyborczy Siła partii politycznych i politycznych koneksji klientów

8. Stan wiedzy (5) Ustalenia dotyczące wpływu czynników politycznych na działania nadzoru, regulacje bankowe • W krajach rozwijających się poważne interwencje nadzorcze (nacjonalizacje, odebranie licencji, wprowadzenie zarządu komisarycznego) są skoncentrowane w okresie powyborczym. (Brown i Dinc 2005). • W Japonii szanse przetrwania banków regionalnych, niezależnie od ich kondycji ekonomicznej, wzrastały, jeśli w danej prefekturze działali wpływowi politycy Partii Liberalno-Demokratycznej (Imai 2009) • W krajach o silniejszych personalnych związkach sfery polityki i bankowości, regulacje bankowe są korzystniejsze dla banków i ich właścicieli (Braun i Raddatz 2009)

9. Badanie Jackowicza, Kowalewskiego i Kozłowskiego (odtąd JKK) na tle dorobku literatury przedmiotu Literatura przedmiotu analizuje Wpływ czynników politycznych na działania nadzoru i regulacje bankowe Wpływ czynników politycznych na działalność banków Cykl wyborczy Siła partii politycznych i politycznych koneksji klientów

10. Badanie JKK – podstawowe informacje • Badaniem objęliśmy banki z 11 krajów Europy Środkowej: Bułgarię, Chorwację, Czechy, Estonię, Litwę, Łotwę, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię i Węgry. • Zebrane dane dotyczyły okresu 1995-2008 • Celem badania było określenie wpływu na banki w Europie Środkowej następujących czynników: • cyklu wyborczego, • natężenia konkurencji politycznej, • oczekiwań co do wyników wyborów, • koincydencji zdarzeń politycznych, • niezależności banku centralnego oraz politycznej orientacji rządu w okresie przedwyborczym.

11. Badanie JKK – źródła danych

12. Badanie JKK – ostateczny zestaw danych • 358 banków • 3146 obserwacji, w tym • 549 obserwacji dla banków państwowych • 1654 obserwacje dla banków kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych • 961 obserwacji dla banków we władaniu krajowych podmiotów prywatnych

13. Badanie JKK – budowa modeli ekonometrycznych Zmienne zależne: stopa dochodu odsetkowego i realny przyrost kredytów Zmienne objaśniające: zmienne kodujące strukturę własności zmienne kontrolne dla banków zmienne kontrolne dla krajów zmienne odzwierciedlające czynniki polityczne oraz zmienne powstające w wyniku ich wymnożenia ze zmiennymi kodującymi strukturę własności

14. Badanie JKK – sposób prezentacji wyników • Z uwagi na obszerność badania przedstawię tylko: • Wyniki estymacji modeli objaśniających wysokość stóp dochodu odsetkowego i modeli pomocniczych oraz • rezultaty weryfikacji wybranych hipotez

15. Badanie JKK – wyniki (1) H1: W okresach przedwyborczych banki państwowe odnotowują niższe stopy dochodu odsetkowego niż pozostałe banki Zmienna testująca H1: PAR x GOV

16. Badanie JKK – wyniki (2) H1: W okresach przedwyborczych banki państwowe odnotowują niższe stopy dochodu odsetkowego niż pozostałe banki Zmienna testująca H1: PAR x GOV • Znaczenie ekonomiczne wyników: • Przynależność do grupy banków państwowych, przy innych warunkach takich samych, oznacza zmniejszenie stopy dochodu odsetkowego w latach wyborczych o około 20% w stosunku do wartości średniej tej stopy w całej próbie. • Skumulowana kwota dochodu odsetkowego „utraconego” przez banki państwowe w latach 1995-2008 w latach wyborczych sięga średnio 0,4% PKB danego kraju.

17. Badanie JKK – wyniki (3) H2: Spadek stopy dochodu odsetkowego w latach wyborczych wywołany jest zmniejszeniem się przychodów odsetkowych Zmienna testująca H2: PAR x GOV w modelach objaśniających poziom przychodów odsetkowych

18. Badanie JKK – wyniki (4) H3: Prawicowe i lewicowe rządy nie różnią się w zakresie wywierania wpływu politycznego na banki państwowe Zmienne testujące H3: PAR x GOV x LEFT oraz PAR x GOV x RIGHT

19. Badanie JKK – wyniki (5) H4: W drugiej połowie okresu analizy stopy dochodu odsetkowego słabiej zależą od cyklu wyborczego Zmienna testująca H4: PAR x GOV w modelach oszacowanych dla podokresów

20. Badanie JKK – wyniki (6) H4: W drugiej połowie okresu analizy stopy dochodu odsetkowego słabiej zależą od cyklu wyborczego • Hipoteza H4 zweryfikowana pozytywnie: • Wyjaśnienia: • Pozytywne – związane z rozwojem instytucjonalnym • Negatywne – związane z kalkulacją polityczną

21. Badanie JKK – wyniki (7) H5: Wraz ze wzrostem niezależności banku centralnego maleją możliwości wywierania wpływu politycznego na banki Zmienna testująca H5: PAR x GOV x CBI Niezależność banku centralnego mierzymy za pomocą indeksu Cukiermana (1992) Dane o wartościach indeksu Cukiermana pochodzą z następujących pozycji literatury przedmiotu: Cukiermann i in. (1992), Polilo i Guillen (2005), Arnone i in. (2006), Crowe i Meade (2007), Anastasiou (2009).

22. Badanie JKK – wyniki (8) H5: Wraz ze wzrostem niezależności banku centralnego maleją możliwości wywierania wpływu politycznego na banki Zmienna testująca H5: PAR x GOV x CBI

23. Badanie JKK – wyniki (9) H5: Wraz ze wzrostem niezależności banku centralnego maleją możliwości wywierania wpływu politycznego na banki Zmienna testująca H5: PAR x GOV x CBI • Przyczyny negatywnej weryfikacji H5: • Związek formalnej i rzeczywistej niezależności jest luźny w krajach rozwijającychsię (Cukierman 2008). • Rankingi krajów EŚ sporządzone na podstawie różnych indeksów niezależności banków centralnych są w dużym stopniu niezgodne (Masłowska 2007). • Niewielkie zróżnicowanie indeksu Cukiermana w próbie, zwłaszcza w ostatnich latach horyzontu analizy.

24. Badanie JKK – wyniki (10) • Wyniki weryfikacji innych hipotez – skrót • Intensywności politycznego wpływu na banki nie zmieniają: • - stopień natężenia konkurencji politycznej, • oczekiwania zwycięstwa sił lewicowych lub prawicowych, • koincydencja wyborów parlamentarnych i prezydenckich, • przedterminowy charakteru wyborów.

25. Badanie JKK – wyniki (11) • Wyniki dotyczące wpływu czynników politycznych na stopy dochodu odsetkowego są bardzo stabilne. • Rezultaty badawcze są odporne na: • zmiany konstrukcji zmiennych kodujących cykl wyborczy, • zmiany konstrukcji zmiennej zależnej, • usunięcie z próby krajów z przedterminowymi wyborami, • modyfikację zmiennych kodujących strukturę własności, • wprowadzenie zmiennych kodujących okresy kryzysowe, • zmiany metod estymacji modeli. • Wymowy wyników badania nie podważają też rezultaty testów Placebo.

26. Dziękuję za uwagę

28. Badanie JKK – wyniki – spojrzenie ogólne Cykl wyborczy oddziałuje na stopy dochodu odsetkowego banków państwowych Brak jest dowodów na oddziaływanie cyklu wyborczego na akcję kredytową banków państwowych • Wyjaśnienia tego stanu rzeczy: • Obowiązywanie w okresie analizy regulacji zgodnych z Bazyleą I, • Hipoteza „bezpieczniejszego rozwiązania”, • Niestabilność protektoratu politycznego w krajach Europy Środkowej.