Normy prawa międzynarodowego

1. Normy prawa międzynarodowego • Ius cogens – bezwzględnie obowiązujące, imperatywne, art. 53 KWPT • Ius dispositivum – względnie obowiązujące • Powszechne – obowiązują wszystkie państwa • Wielostronne – w ramach grupy państw: regionalne, subregionalne. • Dwustronne – wzajemne stosunki między dwoma państwami

2. Ius cogens • Podstawowe zasady prawa międzynarodowego • Wyrzeczenie się siły, poszanowanie integralności terytorialnej państw, nienaruszalność granic • Pokojowe załatwianie sporów • Nieingerencja a wprawy wewnętrzne i zewnętrzne państw • Współdziałanie państw zgodnie z KNZ • Równouprawnienie i samostanowienie narodów • Suwerenna równość państw • Wykonywanie przez państwa zobowiązań w dobrej wierze • Poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

3. Art. 38 ust 1 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał, którego funkcją jest rozstrzygać, zgodnie z prawem międzynarodowym przedłożone mu spory stosuje: • konwencje międzynarodowe, bądź ogólne bądź partykularne ustanawiające normy wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór, • zwyczaj międzynarodowy jako dowód ogólnej praktyki przyjętej za prawo, • ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane, • z zastrzeżeniem postanowień art. 59, orzeczenia sądowe i poglądy posiadające najwyższe kwalifikacje pisarzy różnych narodów w zakresie prawa międzynarodowego jako pomocniczy środek ustalania norm prawa.

4. Prawo traktatów • Początkowo regulowane w formie prawa zwyczajowego • Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969 r. (weszła w życie 21.01.1980) • Konwencja o prawie traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi albo między organizacjami międzynarodowymi z 1986 • Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do umów międzynarodowych z 1978 (weszła w życie 06.11.1996 r.) • W odniesieniu do państw nie będących stronami w/w stosuje się odpowiednie normy prawa zwyczajowego

5. Traktat międzynarodowy Art. 2 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów: „międzynarodowe porozumienie międzypaństwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej, i bez względu na jego szczególna nazwę”

6. Forma • Pisemne • Inne formy (aktualnie rzadko stosowane) np. ustne.

7. Forma dokumentu • W jednym dokumencie • W dwóch (kilku) dokumentach – w przypadku zawierania umowy w formie wymiany not

8. Rodzaje umów międzynarodowych Ze względu na liczbę stron • Dwustronne (bilateralne) • Wielostronne - powszechne - regionalne

9. Potencjalna liczba stron umowy • Zamknięte • Brak możliwości przystąpienia innych podmiotów • Otwarte warunkowo • Dopuszczają możliwość przystąpienia kolejnych podmiotów po spełnieniu określonych warunków • Otwarte bezwarunkowo • Możliwość przystąpienia kolejnych stron bez konieczność spełniania warunków

10. Państwowe ( w imieniu głowy państwa) • Rządowe (w imieniu rządu) • Resortowe (w imieniu lub przez właściwego ministra)

11. Tryb • Prosty – dochodzi do skutku poprzez podpisanie, wymiana not • Złożony – charakter bardzo uroczysty, zawarta procedura ratyfikacji lub zatwierdzenia

12. Główne • Wykonawcze – zawierane w celu realizacji postanowień umowy głównej

13. Treść • Polityczne • Gospodarcze • Społeczno-kulturalne *Liczne umowy mają charakter wielowątkowy (Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej)

14. Terminowe • Bezterminowe

15. Elementy umowy międzynarodowej • Generalnie poza regulacją prawa pozytywnego • Ukształtowana przez spójną praktykę państw Tytuł umowy – nazwa danego dokumentu, znaczenie głównie protokolarne. (traktat, umowa, porozumienie, układ, karta, umowa ramowa, wyjątkowo Konkordat) Wstęp umowy = preambuła – zawiera informację dot. organów reprezentujących państwa, przesłanki, motywy zawarcia umowy Merytoryczna część umowy = dyspozycja – zasadnicze kwestie dot. przedmiotu umowy, uprawnień, zobowiązań stron, zawarcie klauzul

16. Elementy umowy międzynarodowej cd. Postanowienia końcowe (klauzule formalne) - uregulowania dot. trybu zawierania danej umowy, moment wejścia w życie, czas obowiązywania Zakończenie umowy – oficjalne języki w jakich została umowa sporządzona, data, miejsce podpisania, podpisy (w porządku alfabetycznym w przypadku umowy wielostronnej oraz zgodnie z regułą alternatu gdy umowa bilateralna)

17. Tytuł umowy • Inwokacja - wezwanie do boga • Intytulacja - wyszczególnienie monarchów • Arenga - określenie przyczyn • Narracja - opis czynności, pełnomocnictwa • Dyspozycja - właściwa treść umowy • Korroboracja – „wzmocnienie umowy” • Data i miejsce zawarcia umowy • Podpisy i pieczęcie

18. Podpisywanie • Umowy dwustronne – zasada alternatu • Umowy wielostronne – porządek alfabetyczny lub zasada pêle-mêle

19. Pełnomocnictwo • KPT art. 2 ust. 1 pkt c) • KPT art. 7 ust 2 pkt a) (brak potrzeby specjalnych pełnomocnictw) • KPT art. 7 ust 2 pkt b) (szefowie misji dyplomatycznych) • Przedstawiciele akredytowani przez państwa przy organizacjach międzynarodowych

20. w Polsce pełnomocnictwa udziela: • Do prowadzenia negocjacji, przyjęcia tekstu traktatu – minister spraw zagranicznych lub właściwy minister (w odniesieniu do umów resortowych) • do podpisania umowy (w kolejności: państwowych, rządowych, resortowych) – Prezydent RP,Prezes Rady Ministrów, właściwy minister ٭na podstawie Ustawy o umowach międzynarodowych z 14 kwietnia 2000r.

21. Procedura zawierania umów • Rokowania (negocjacje) • przygotowanie i ustalenie tekstu umowy, w formie pisemnej lub ustnej, prowadzone przez pełnomocnych przedstawicieli państw lub organizacji międzynarodowych • Gdy przedmiotem umowy wielostronne, negocjacje przebiegają na forum konferencji lub pod auspicjami organizacji międzynarodowej

22. Procedura cd. • Przyjęcie tekstu umowy (zaakceptowanie treści) co do zasady w drodze wyrażeniu zgody przez wszystkie państwa biorące udział w negocjacjach, art. 9 KWPT • Wyjątkowo przyjęcie tekstu w ramach konferencji międzynarod., wtedy zgoda 2/3 liczby państw obecnych i głosujących (chyba, że ustalą inaczej), art. 9 ust 2 KPT

23. Procedura cd. • Stwierdzenie autentyczności (art. 10 KPT) inaczej umocowanie • gdy umowy dwustronne przyjęcie tekstu i umocowanie - jednocześnie • Podpisanie • Podpisanie ad referendum • Parafowanie • Inny sposób uzgodniony przez państwa negocjujące

24. Sposoby wyrażenia zgody • W drodze podpisania • W drodze wymiany dokumentów stanowiących traktat • W drodze ratyfikacji • W drodze przystąpienia

25. Procedura cd • Wyrażenie zgody na związanie się postanowieniami art. 11 KPT • Tryb prosty Podpisanie art.12 Podpisanie ad referendum - do akceptacji np. ministra art.12 Parafowanie Wymiana not art.13 KPT

26. Procedura cd. • Tryb złożony Podpisanie ↓ Procedura krajowa (definitywne wyrażenie zgody) • Ratyfikacja • Zatwierdzenie • Przyjęcie

27. Ratyfikacja • Najbardziej uroczysta forma • Przysługuje głowie państwa • W zależności od ustaleń prawa wewnętrznego różny jest zakres udziału parlamentu • W Polsce (art. 133 ust. 1 pkt 1) ratyfikacji dokonuje prezydent • Uchwałę o przedłożeniu umowy do ratyfikacji podejmuje Rada Ministrów a tekst wraz z dokumentacją przedkłada minister spraw zagranicznych • O zamiarze ratyfikacji prezydent informuje Sejm • Art. 89 ust 1 Konstytucji ustala zakres umów objętą obowiązkiem ratyfikacji • Ustawa z 14 kwietnia 2000r. określa zasady, tryb zawierania ratyfikacji, zatwierdzania

28. Art. 89 Konstytucji RP 1. „Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: • pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, • wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, • członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, • znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, • spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

29. Art. 91 Konstytucji RP 1) Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania u1)stawy. 2) Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. 3) Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

30. Zatwierdzenie • Uroczysta forma zgody na zawarcie • Dokonywa zgodnie z ustaloną praktyką przez rząd, szefa rządu lub ministra

31. Przyjęcie • Klauzula zróżnicowanego przyjęcia • Art.11 KPT • Pozwala na zastosowanie różnych form na przyjęcie tej samej konwencji

32. Przystąpienie • Wola związania się umową wielostronna, która już wcześniej weszła w życie • Art. 15 KPT

33. Wymiana dokumentów (not) ratyfikacyjnych - ostatni etap procedury zawierania umów bilateralnych • Przy zawieraniu umów wielostronnych dokumenty są przekazywane depozytariuszowi

34. Depozytariusz • Obowiązki wynikają z art. 77-78 KPT • Państwo na którego terytorium prowadzono negocjacje (lub konferencja) • Organizacja międzynarodowa • Sekretarz Generalny ONZ

35. Rejestracja • Art. 102 Kart NZ • zobowiązuje aby umowy zawierane przez członków organizacji rejestrować w Sekretariacie ONZ. • Brak rejestracji powoduje niemożność powoływania się na nie przed organami ONZ • Art. 80 KPT • Rejestrowane również akty jednostronne • UNTS – United Nations Treaty Series

36. Zastrzeżenia • Art. 2 ust.1 pkt d) KPT • Art. 19 KPT • Gdy umowa nie zawiera postanowień w kwestii zastrzeżeń możliwe jest składanie takich zastrzeżeń jeśli nie godzą w cel i przedmiot umowy • Dopuszczalność przewidziana w umowach wielostronnych • Strony mogą ograniczyć lub wyłączyć możliwość zastrzeżeń • W formie pisemnej • Dopuszczalność ograniczona czasowo – do momentu definitywnego wyrażenia zgody na związanie • Obowiązek przedstawienia pozostałym stronom • Art. 20 KPT

37. Sprzeciw do zastrzeżenia • Art. 20 ust. 5 • Zwykły – dany przepis nie wchodzi w życie w stosunkach między państwami składającym sprzeciw i tym, które złożyło zastrzeżenie • Kwalifikowany – umowa międzynarodowa w ogóle nie wchodzi w życie między stroną zgłaszającą zastrzeżenie a stroną składającą sprzeciw kwalifikowany • Zarówno sprzeciw jak i zastrzeżenie mogą zostać wycofane (art. 22 KT)

38. Wejście w życie • Umowa staje się pełnoprawnym aktem • Państwo staje się jego stroną • Ważne prawa i obowiązki • Termin określony w umowie • Gdy brak terminu – art. 24 ust.2 KPT • Gdy państwo przystępuje do umowy art. 24 ust.3

39. Stosowanie umowy • Art. 28 KWPT • Art. 29 KWPT • Z zasady tworzy prawa i obowiązki pomiędzy państwami umawiającymi się (art. 34 KPT) • Wyjątkowo dopuszczalne zawieranie umów: • Pacta in favorem tertii (art. 36 KPT) • Pacta in detrimentum tertii (art. 35 KPT)

40. Zmiana umowy międzynarodowej • Art. 39 KPT • Tryb przeprowadzania zmian zawarty zazwyczaj w samych umowach • Gdy ustaleń takich nie ma, stosuje się art. 40-42 KPT • Umowy bilateralne – uzależnione od zgody stron (wykluczone jednostronne wnoszenie poprawek) • Umowy wielostronne – dwa sposoby dokonywania zmian: poprawki i modyfikacje

41. Poprawki – wszystkie strony • Modyfikacje – wybrane strony • W wypadku gdy umowa dopuszcza takie zmiany • Gdy umowa nie zakazuje modyfikacji są one dopuszczalne w świetle art. 41 ust.1 pkt b KPT • Strony, które przewidują takie modyfikacje winny notyfikować pozostałe strony umowy o zamiarze i o samym fakcie dokonania art. 41 ust. 2 KPT

42. Nieważność umowy międzynarodowej (ex tunc) • Art. 42 ust 1 KPT • Prawo krajowe (art. 46) • Przekroczenie pełnomocnictwa (art. 47) • Błąd (art. 48) • Oszustwo i przekupstwo (art. 49 i 50) • Przymus (art. 51) • Ius cogens (art. 53) • Następstwa: art. 69 KPT

43. Wygaśnięcie (ex nunc) Następstwa: art. 70 KWPT • Przewidziane w umowie: • Upływ czasu • Spełnienie warunku rozwiązującego • Wypowiedzenie umowy (zmniejszenie liczby stron) • Wykonanie umowy • Nieprzewidziane w umowie: • Zgoda wszystkich stron • Desuetudo • Zawarcie późniejszego traktatu • Naruszenie postanowień umowy dwustronnej • Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie postanowień umowy • Zasadnicza zmiana okoliczności (rebus sic stantibus) • Nowa norma ius cogens

44. wypowiedzenie • Z reguły umowy zawierają klauzule dot. wypowiedzenia • Art. 56 KPT • Art. 55 KPT • Stosowane klauzule prolongacyjne • W formie pisemnej • Skierowany do pozostałych stron umowy

45. Prawo zwyczajowe zespół norm prawa międzynarodowego publicznego ukształtowany w drodze jednolitej praktyki państw działających w przekonaniu o prawnym obowiązku takiego działania.