Yrd. Doç.Dr . Ünal Kurt 1 Yrd. Doç.Dr . Mehmet Burak Bilgin 2 Prof.Dr . Metin Yavuz 3

1. Yrd.Doç.Dr. Ünal Kurt1 Yrd.Doç.Dr. Mehmet Burak Bilgin2 Prof.Dr. Metin Yavuz3 1Amasya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü, Tel.:0533 425 00 53, E-posta: unal.kurt@amasya.edu.tr 2Amasya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü, Amasya Tel.:0532 296 55 52, E-posta: mehmetburak.bilgin@amasya.edu.tr 3Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fizik Bölümü ve Amasya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Tel.:0532 792 35 46, E-posta:myavuz@omu.edu.tr

2. Sunuş Planı • TRIZ’in Tanıtımı • Dünyada TRIZ Eğitimi • Türkiye’de TRIZ Eğitimi • Sonuç ve Öneriler 2/37

3. TRIZ TRIZ Rusça olarak, “Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch (Yaratıcı Problem Çözme Teorisi)” kelimelerinin baş harflerinden oluşmuştur. veya İngilizce olarak (Theory of Inventive Problem Solving-TIPS) 3/37

4. TRIZ Bu yöntem, 1946 yılında Sovyetler Birliği Patent Ofisi’nde çalışmakta olan Genrich Altshuller ve meslektaşları tarafından, dünya üzerinde o güne kadar var olan yaklaşık 200.000 patentin incelenmesi ve ortak özelliklerine göre sınıflandırılması ile geliştirilmiştir. Genrich Altshuller (1926-1998) 4/37

5. Altshuller Triz Yöntemini; “ Hayat sorunlar üzerine kuruludur. Karşılaştığınız herhangi bir soruna karşı geliştirdiğiniz çözümün gerçekten çözüm olduğuna inanıyorsanız yanılıyorsunuz. Çünkü her çözüm kendi sorunun yaratır. Bu da sizi basit bir dairenin içersine sokar ve çözümsüzlüğe götürür. Oysa aksiyon sorun karşısındaki reaksiyon sorunu tahmin edebilirseniz çözümü ona göre hazırlayabilirsiniz ”. Ana felsefesine dayandırmış ve Triz metodolojisini geliştirmiştir. 5/37

6. TRIZ; • Sistematiktir. • Adım adım gelişir. • Geniş çözüm önerileri içerisinde rehberlik eder. • Tekrarlanabilir ve güvenilirdir. • Bilgi temelli yaratıcılığı geliştirir. • İnovatif çözümlerin(Patent) artmasını sağlar. 6/37

7. Sorunlar, Çelişkiler ve Çözüm Problem çözme tekniği olarak Triz; “Direkt çözüme ilerleyelim.” Yaklaşımını uygular. 7/37

8. Problemler iki gruba ayrılır; • Çözümü bilinen: Kitap, teknik dergi ya da uzmanlara danışılarak çözüme ulaşılır. • Çözümü bilinmeyen: Yaratıcı problem olarak da bilinir. Altshuller’e göre bu çözümün başka bir probleme yol açtığı problem türüdür ve TRIZ ile çözülür. 8/37

9. TRIZ Altshuller’ e Göre Yaratıcılığın Seviyeleri 9/37

10. TRIZ Altshuller ve meslektaşları tarafından TRIZ yönteminde; Toplam 39 Mühendislik Parametresi belirlenmiştir. Bu parametreler matris formatında düzenlenmiş ve 39x39 boyutunda “Çelişkiler Matrisi” adı verilen bir kare matris elde edilmiştir. Çelişkiler matrisinin satırlarında ve sütunlarında aynı mühendislik parametreleri yer alır. Burada satırlar aksiyon sorunları, sütunlar ise reaksiyon sorunlarını simgeler. 10/37

11. TRIZ Altshuller, Mühendislik Parametrelerini ortaya koyarken yaptığı gibi yine mevcut patent başvurularını incelemiş, 40 adet Yaratıcı Prensipler adını verdiği ideal çözümleri ortaya koymuştur. Altshuller, tanımladığı 40 Yaratıcı Prensibi, Çelişkiler Matrisinin hücrelerine, her bir hücrede en fazla dört prensip olmak üzere yerleştirmiş ve matrisi tamamlamıştır. Sonuçta 39x39 boyutundaki Çelişkiler Matrisinde yaklaşık 1.600 hücre ve yaklaşık 6.400 ideal TRIZ çözümü yer almaktadır. 11/37

12. Mühendislik Parametreleri 12/37

13. Çelişkiler Matrisi 13/37

14. 40 Yaratıcı Prensip 14/37

15. TRIZ için örnek bir uygulama-1 Yelkenli bir teknenin yelken hacmini arttırmak ve direğin boyunu uzatmak amacıyla bir proje hazırlanmış, ancak direk boyunun arttırılması durumunda teknenin toplam ağırlığının tolerans limitleri dışına çıkması sorunu ile karşılaşılmıştır. Bu durum için TRIZ’e başvurulduğunda, aksiyon sorunu olarak Hareketsiz Cismin Uzunluğu, reaksiyon sorunu olarak da Hareketsiz Cismin Ağırlığı saptanmıştır. 15/37

16. TRIZ için örnek bir uygulama-1 35- Fiziksel ya da Kimyasal Durum Değişikliği, 28- Mekanik Sistemin Yerine Koyma, 40- Kompozit Malzeme ve 29- Pnömatik ve Hidrolik Yapılar Kullanma Seçenek 1: Fiziksel ya da Kimyasal Durum Değişikliği ve Kompozit Malzeme yaratıcı prensiplerini bir arada düşünüp direği fiber malzeme yerine sıkıştırılmış seramik malzemeden yapmak, Seçenek 2: Pnomatik ve hidrolik yapılar kullanma yaratıcı prensibini kullanarak yelken direğinin içini boşaltıp denge sıvısıyla doldurmak. 16/37

17. TRIZ için örnek bir uygulama-2 • Sorun: Bir sunum çubuğu aşağıdaki birbirleriyle çelişen özelliklere sahip olmak zorundadır: •   Uzun olmalı: Sol sütundaki (dikey sütun) Genel Çelişki Parametreleri içinden istenen özelliğe en uygun parametre seçilir:(3) - Hareketli Cismin Uzunluğu • Küçük olmalı: Üst satırdaki (yatay satır) Genel Çelişki Parametreleri içinden nesnenin uzunluğunun değişmesi nedeniyle olumsuz etkilenecek parametre seçilir:(7) - Hareketli Cismin Hacmi • • 3 ile 7 no’lu parametrelerin kesiştiği hücreye bu çelişkiyi giderebilecek Temel Yaratıcı Prensipler yazılır. Bu hücre için 4 prensip uygundur: • 7- İç İçe Geçebilme:17- Diğer Boyut 4- Asimetri35- Nesnenin Fiziksel ya da Kimyasal Durumunda Değişiklik 17/37

18. TRIZ Eğitiminin Faydaları • Problemlerin başlangıç tanımlarını iyileştirir. Böylece daha iyi çözümlere izin verir. • Yaratıcılığın gelişmesini, inovatif çözümlerin artmasını sağlar. • Zamanla teknolojilerin ve ürün tasarımının nasıl gelişeceğini ortaya çıkarır. • Güncel tasarımları iyileştirmek için TRIZ kullanılabilir. • İnovatif düşünme kültürünün yaratılmasına yardım eder, güncel pratikler için cesaretlendirir. • Bilinç veya farkındalık yaratır (örneğin patent veritabanı gibi) • Kaliteyi, güvenirliği ve emniyeti arttırır. • Müşteri memnuniyetini arttırır. • Zaman kazandırır. 18/37

19. Dünya’daTRIZ Eğitimi (Yıllara göre gelişim metodolojisinin değişimi) 19/37

20. Dünya’daTRIZ Eğitimi 1946-1980 dönemi: Altshuller kişisel olarak TRIZ’i geliştirmiştir. Temel keşifler yapılmış, klasik TRIZ’in basit fikirleri ve araçları geliştirilmiştir. Bu fikirlere başkalarının yaptığı katkılar zayıf ve ikinci derece öneme sahiptir. 1980’lerin sonunda Rusya’nın Petrozavodsk şehrinde TRIZ’e özel ilk konferans yapılmıştır (Klasik TRIZ dönemi). 1980-1986 dönemi: TRIZ Sovyetler Birliği’nde kabul görmeye başlamıştır. Altshuller’in öncülüğünde çok sayıda seminer verilmesi ve okulların kurulması TRIZ’in gelişmesinde ve Kishinev, Minsk, Novosibirsk ve diğerlerinin sürece katılmasında çok etkili olmuştur. Esas gelişme TRIZ konularının teknik alanın ötesine taşınmasıyla olmuştur. Böylece TRIZ sosyal alanlara da uygulanmaya başlanmıştır. Ancak bu dönem yayınlara erişimin zor olduğu bir dönemdir (Kishinev dönemi). 20/37

21. Dünya’daTRIZ Eğitimi 1986-1991 Çağdaş TRIZ dönemi: 1986 yılında, durum önemli ölçüde değişmiştir. Altshuller’in hastalığı TRIZ üzerinde çalışmalarını ve gelişimini kontrol etmek için yeteneğini sınırlamış, böylece teknolojik TRIZ üzerine çalışmalarına devam edememiştir. TRIZ tarihinde ilk kez, Rus Perestroyka’sı ticari olarak uygulanmasına izin vermiştir. 1982 yılında, Boris Zlotin ve Alla Zusman, Moldova’nın Kishinev şehrinde TRIZ metodolojisini öğretmek ve sanayi şirketleri için TRIZ analitik hizmetlerinde uzman bir teknik okul kurmuştur. 21/37

22. Dünya’daTRIZ Eğitimi Kishinev TRIZ Okulunda; • 6000'den fazla öğrenciye TRIZ öğretilmiştir. • 4000'den fazla teknolojik sorun çözülmüştür. • Bilimsel problemlerin çözümü için bir metodoloji geliştirilmiştir. • Üç tanesi Altshuller ile birlikte olmak üzere dokuz kitap yayınlanmıştır. • TRIZ ve pratik uygulamaları konusunda yayınlanan aylık dergilere katkı sağlanmıştır. • Rus gazetelerinde çocuklar için TRIZ konusu işlenmiştir. • TRIZ konusunda çok sayıda değişik makaleler yayınlanmıştır. • Farklı teknik seviyelerde eğitim programları geliştirilmiştir. • Öğrencilerin gerçek hayattaki problemleri için öneriler geliştirilmiştir. • İşletmeler için analitik hizmetler sağlanmıştır. 22/37

23. Dünya’daTRIZ Eğitimi 1989’da, eğitim ve problem çözme alanlarındaki yoğun deneyim Zlotin ve Zusman’a klasik TRIZ metodolojisinin ana zayıflıklarını tanımlama olanağı sağlamıştır. Bunlar; • Titiz olmadığı (TRIZ araçlarının başarılı olarak uygulanabilmesi için gerekli birçok çözümsel beceriler yazılı kurallara, algoritmalara ve önerilere dökülmemişti) • TRIZ bilgi tabanının sınırlı bir miktarı çalışma ve kullanıma uygun olarak doküman haline getirilebildiği, • Her bir aracın ayrı ayrı geliştirildiği ve bu yüzden entegre sistem aracı haline getirilemediği, • Farklı tiplerdeki problemlerin farklı çözülmek zorunda kalındığı fakat problem ya da durumun özel tipi için açık hiçbir önerinin olmadığı, • Araçların problem çözme sürecinin tüm aşamalarını desteklemediği, (örneğin; problemler TRIZ terimlerinin araç olarak uygulanmasından önce ön formüllerinin oluşturulması gerekiyordu.) 23/37

24. Dünya’daTRIZ Eğitimi Yukarıdaki bu kısıtlamaların sonucunda TRIZ aşağıdaki şekilde karakterize edilmiştir; • TRIZ’i etkin kullanmak için gerekli eğitimler belirlenmiştir (100-250 saat). • Metodolojide bireysel başarı için 1-5 yıl arasında değişen yoğun pratik gereklidir. • TRIZ’in kitlelerin kullanımına açılması kaçınılmaz bir durumdur. • Ayrıca bu ve benzer sakıncalar TRIZ’in bilgisayar ortamında kullanımını zorlaştırmıştır. 24/37

25. Dünya’daTRIZ Eğitimi Yukarıdaki durumlara göre Zlotin ve Zusman aşağıdaki konularda TRIZ metodolojisini geliştirmişlerdir; • Entegre araçlar geliştirilmiş, böylece her tür problem benzer yöntemle çözülebilmiştir. • Eksik araçlar eklenmiş böylece TRIZ, problem çözmenin tanımlama, formülasyon, kategorize etme gibi her aşamasını destekleyebilmiştir. • Bilgisayar ortamında kullanılabilmesi için yeniden yapılandırılmış ve genişletilmiştir. • Problem çözme araçlarının geliştirilmesine devam edilmiştir. • Teknolojik olmayan alanlar için gelişim kalıpları ortaya konmuştur. 25/37

26. Dünya’daTRIZ Eğitimi Bu çalışmalar aşağıdaki başarıları doğurmuştur; • Titiz ve bilgisayar kullanımına daha uygun yeni ve kapsamlı bir versiyon olan ARIZ geliştirilmiştir. • Bir problemin formülize edilme süreci önce düşünsel kullanım için daha sonra bilgisayar kullanımı için tanımlanmıştır. • Mevcut tüm TRIZ tabanını kullanan operatör sistemi geliştirilmiştir. • Sonradan ideal süreç olarak adlandırılacak olan komple bir problem çözme süreci geliştirilmiştir. • Kişisel yönetim için bir yazılım prototipi oluşturulmuştur. 26/37

27. Dünya’daTRIZ Eğitimi Sovyetler Birliğindeki ekonomik düzenin hızla bozulması, yetenekli birçok TRIZ uzmanının yurtdışına gitmesine neden olmuştur. Yine birçok TRIZ uzmanının ABD ve İsrail’e yerleştiği ve TRIZ’i burada bireysel olarak yönlendirmeye başladığı görülmüştür. Diğerleri ise uluslararası ortaklar bularak TRIZ şirketleri kurmuştur. Zlotin ve Zusman ise Amerikalı profesyonel çalışanlarla birlikte 1992’de, Amerikan şirketi olan Ideation International’a katılmışlardır. 27/37

28. Dünya’daTRIZ Eğitimi Sonraki yıllarda idealleşme(ideation) (I-TRIZ) aşağıdaki şekilde başarılmıştır; • Kishinev okullarındaki bilgi birikimi ve önemli bilim adamlarının çoğu ABD’ye gitmiştir. • TRIZ’le ilgili bilgilerin büyük bölümü İngilizceye çevrilmiş ve yeniden düzenlenmiştir. • Amerikan şirketleri için daha uygun hale getirilmiştir. • Potansiyel TRIZ kullanıcılarının gereksinimleri ortaya çıkarılmıştır. • TRIZ, Amerikan mühendislik sürecine adapte edilmiştir. • Çok sayıda endüstriyel şirket için ürün ve hizmet sağlanmıştır. • Metodoloji konusunda yüzlerce profesyonel eğitilmiştir. • TRIZ ve ileri gelişmelerde bireysel başarı sağlamak isteyenler için eğitim programları geliştirilmiştir. • Yazılım araçları ailesi geliştirilmiş ve binlerce kopyası yüklenmiştir. • İdeal TRIZ metodolojisi sürekli gelişmiştir. 28/37

29. Dünya’daTRIZ Eğitimi TRIZ’in Gelişimi ve Dönüşümü 29/37

30. Dünya’daTRIZ Eğitimi TRIZ, özellikle sanayileşmiş ve teknoloji üreten ülkelerde hızla yaygınlaşmaktadır. Günümüzde TRIZ ve TRIZ yazılım araçları 5000’den fazla şirket tarafından farklı ülkelerde kullanılmaktadır. Dünya çapındaki bu şirketler TRIZ projeleri üreterek karlarını milyarlarca dolar arttırmışlardır. 1998 yılında, Fransa’da önemli şirketlerin bir araya gelmesiyle TRIZ birliği kurulmuştur. 2000 yılında, Avrupa TRIZ Birliği, USA, Güney Kore ve Japonya’dan da temsilcileri içeren 35 ülkenin bir araya gelmesiyle kurulmuştur. Günümüzde, sanatta yaratıcı düşüncenin ortaya çıkarılmasında, kişilerin yaratıcılığının geliştirilmesinde, yaratıcı eğitimde, tıp ve biyolojide, bilimsel problemlerin çözümünde, güvenlikte ve iş uygulamalarında TRIZ’den etkin olarak yararlanılmaktadır 30/37

31. Türkiye’de TRIZ Eğitimi Ülkemizde TRIZ eğitimi yok denecek kadar azdır. Birkaç danışmanlık, eğitim veya patent şirketi tarafından daha çok sanayi kuruluşlarının beyaz yakalı çalışanlarına kısa süreli (2-10 gün) ve pahalı olarak verilen eğitimler vardır. Bu eğitimlerde klasik TRIZ hakkında genel bilgilere, bazı uygulamalara ve etkinliğine yer verilmektedir. Bu eğitimlere sanayiden gelen talebin farkındalıkla birlikte son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi arttığı gözlenmektedir. Literatür tarandığında, eğitim kurumlarımızda TRIZ’le ilgili herhangi bir okula, yaz okuluna, derse veya dergiye rastlanmamıştır. 31/37

32. Sonuç ve Öneriler Meslek okulları sektöre eleman yetiştiren en önemli kurumlardır. Sanayi ise inovasyona dayalı üretim yapması gereken kuruluşlardır. İnovasyon yapamayan şirketlerin kısa sürede yok oldukları da bir gerçektir. TRIZ ise inovasyon ve yaratıcılığın birincil aracıdır. TRIZ’in bu kadar önemli olmasına karşın ülkemizde yeterli farkındalığın olmadığı tespit edilmiştir. TRIZ, mühendislik eğitimi müfredatında yer almalıdır. Sanayi kuruluşlarına akademisyenler tarafından verilen eğitimler ve uygulamaları yaygınlaştırılmalıdır. Bu konuda, yaz okulları, seminerler, çalıştaylar yapılarak TRIZ’in farkındalığı etkin biçimde anlatılmalıdır. Konu ile ilgili yapılan projeler desteklenmelidir. Lisansüstü çalışmalarda TRIZ’in uygulandığı projeler seçilerek akademisyenlerinde ilgi düzeyi artırılmalıdır.   Ayrıca TRIZ eğitiminin ülkemizdeki patent kültürü ve sayısını arttıracağı gerçektir. 32/37

33. Yaratıcı Prensiplere Örnekler 04- Asimetri 02- Ayırma (Zamanda) 02- Ayırma (Mekanda) 33/37

34. Yaratıcı Prensiplere Örnekler 25- Self-servis 34/37

35. Yaratıcı Prensiplere Örnekler 35/37

36. Yaratıcı Prensiplere Örnekler 36/37

37. KAYNAKLAR • [1] Altshuller, G. Çeviri: Akat, B., ‘’TRIZ, Yaratıcı Problem Çözme Teorisi’’, Elma Yayınevi, ISBN. 978-975-6093-36-8, 2007. • [2] Mann, D. and DeWulf, S., Updating TRIZ: 1985-2002 Patent Research Findings,TRIZCON2003: 5 th Annual International Conference of Alshuller Institute for TRIZ Studies, Philadelphia, 2003. • [3] Yaralıoğlu,K.,TRIZ, kişisel WEB sayfası www.deu.edu.tr/userweb/k.yaralioglu/dosyalar/TRIZ.doc, erişim 13.08.2012. • [4] Mazur, G. (1995-6). Theory of inventive problem solving (TRIZ). Retrieved November 11, 2001 • [5] www.triz4engineers.co.uk/files , www.triz.co.uk/index.php erişim 19.09.2012.

38. [6] http://www.ideationtriz.com/ erişim 19.09.2012. • [7] Souchkov, V. “Accelerate Innovation with TRIZ”, ICG T&C, 2007 • [8] Zlotin, B., Zusman, A., Kaplan, L., Visnepolschi, S., Proseanic, V. and Malkin, S., “TRIZ Beyon Technology: The Theory and Practice of Applying TRIZ to Non-Technical Areas” Ideation International Inc. February, 2000, Detroit Minhigan. • [9] http://www.spac.com.tr/, www.destekpatent.com.tr, www.trizturkey.org erişim 19.09.2012 • [10] Server,C.”Eğitim Standartlarının Oluşturulmasında ve Geliştirilmesinde Yaratıcı Problem Çözme Teorisi(TRIZ)” ,Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniv.,Sosyal Bil. Enst.,İzmir,2006. • [11] www.inotecbilgimerkezi.com/cinfocenter/ erişim 19.09.2012.

39. 37/37 Bitti Teşekkürler…