RYNEK FINANSOWY

1. RYNEK FINANSOWY

2. Literatura podstawowa • M. Górski, Rynkowy system finansowy. PWE, Warszawa 2009 • Rynki, instrumenty i instytucje finansowe. pr. zbior. pod red. J. Czekaja, PWN, Warszawa 2008

3. Literatura uzupełniająca • Roczne raporty NBP Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2006 r.www.nbp.pl • www. knf.gov.pl – rynek kapitałowy/publikacje/broszury: • P. Biernacki, P. Szulec: "Pierwsze kroki na rynku kapitałowym" • K. Jajuga: "Wprowadzenie do inwestycji finansowych" • K. Jajuga: "Obligacje i akcje" • K. Jajuga: "Instrumenty pochodne" • K. Jajuga: "Rynek wtórny papierów wartościowych" • K. Jajuga: "Podstawowe strategie inwestowania"

4. System finansowy System finansowy jest częścią systemu ekonomicznego, która umożliwia świadczenie usług pozwalających na krążenie siły nabywczej w gospodarce. W jego skład wchodzą: • publiczny (fiskalny) system finansowy • rynkowy system finansowy

6. ZASADY FUNKCJONOWANIA SYSTEMU FINANSOWEGO • Publiczny – funkcjonowanie systemu regulowane jest za pomocą norm prawnych i decyzji państwa, związany przede wszystkim z dostarczaniem dóbr i usług i charakterze publicznym • Rynkowy – jego funkcjonowanie regulująmechanizmy rynkowe

7. Rynkowy system finansowy Rynkowy system finansowy, w odróżnieniu od publicznego, funkcjonuje przede wszystkim w oparciu o transakcje, w których co najmniej jedna strona jest instytucją prywatną - dlatego często bywa nazywany także prywatnym systemem finansowym

8. Rola systemu finansowego w gospodarce System finansowy w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia siły nabywczej oraz jej przepływu między niefinansowym i podmiotami gospodarczymi, pełni istotne funkcje związane z transferem kapitału od podmiotów posiadających jego nadwyżki do podmiotów, które go poszukują. System finansowy jest więc pośrednikiem między podmiotami gospodarki realnej

9. Przepływy finansowe w gospodarce

10. OGÓLNE FUNKCJE systemu finansowego • monetarne (pieniężne) obejmujące kreowanie pieniądza oraz jego przepływ • kapitałowe umożliwiające swobodne pozyskiwanie, przemieszczanie i lokowanie kapitałów, tak aby przyniosły maksymalny zysk instytucje finansowe (lub mechanizm rynku papierów wartościowych) umożliwiają transformację ryzyka, wielkości i terminów udostępnianych funduszy • kontrolne wyrażające się w umożliwianiu właścicielom pożyczonych środków monitorowania wykorzystania funduszy w celu zwiększenia ich wartości i prawdopodobieństwa odzyskania.

11. SZCZEGÓŁOWE FUNKCJE systemu finansowego • oszczędnościowa • elastycznego kształtowania struktury czasowej konsumpcji i inwestycji • zapewniania płynności aktywów finansowych • kredytowa • płatnicza • ochrony przed ryzykiem • transmisji polityki gospodarczej • obniżania kosztów transakcyjnych • wycena instrumentów i usług finansowych • dyscyplinowanie uczestników rynków finansowych • integrowanie działalności podmiotów gospodarczych

12. STRUKTURA SYSTEMU FINANSOWEGO W skład systemu finansowego wchodzą: • instrumenty finansowe – są nośnikami siły nabywczej • rynki finansowe -zapewniają przepływ siły nabywczej • instytucje finansowe – aktywizują rynki • zasady określające sposób ich funkcjonowania – porządkują sposób działania powyższych elementów

13. segmenty systemu finansowego

14. STRUKTURA SYSTEMU FINANSOWEGO W skład systemu finansowego wchodzą: • INSTRUMENTY FINANSOWE – SĄ NOŚNIKAMI SIŁY NABYWCZEJ • rynki finansowe -zapewniają przepływ siły nabywczej • instytucje finansowe – aktywizują rynki • zasady określające sposób ich funkcjonowania – porządkują sposób działania powyższych elementów

15. Instrumenty finansowe według ustawy o rachunkowości Kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze ► przyrzeczenie, że zainwestowane dzisiaj środki pieniężne zapewnią określone płatności w przyszłości (zwrot, odsetki, dywidendy czy inne)

16. Instrumenty finansowe według ustawy o obrocie instrumentami finansowymi Instrumentami finansowymi są: • papiery wartościowe • niebędące papierami wartościowymi:a) tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania (certyfikaty inwestycyjne, jednostki uczestnictwa),b) instrumenty rynku pieniężnego,c) finansowe kontrakty terminowe d) opcjekupna lub sprzedaży instrumentów finansowych, opcje na stopy procentowe, opcje walutowe, opcje na takie opcje oraz równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,e) pochodne instrumenty towarowef) inne instrumenty, jeżeli zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na terytorium państwa członkowskiego lub są przedmiotem ubiegania się o takie dopuszczenie

17. Podział instrumentów finansowych • W aspekcie rodzaju praw majątkowych: • instrumenty własnościowe • instrumenty wierzycielskie • Ze względu na generowane dochody: • o stałym dochodzie • o zmiennym dochodzie

18. Podział instrumentów finansowych cd. • Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności (tylko papiery wartościowe): • na okaziciela • imienne • na zlecenie • Ze względu na funkcje pełnione w gospodarce: • lokacyjne papiery wartościowe • dowodowe papiery wartościowe • rozliczeniowe papiery wartościowe

19. Podział instrumentów finansowych cd. • Według kryterium czasu: • krótkoterminowe • średnioterminowe • długoterminowe • Ze względu na cel korzystania: • transferu kapitału •   transferu ryzyka

20. Instrument transferu kapitału kontrakt, w którym jedna strona, dysponująca nadmiarem kapitału, przekazuje go drugiej stronie, zgłaszającej popyt na kapitał

21. Instrument transferu ryzyka kontrakt, w którym jedna lub obie strony kontraktu przekazują ryzyko drugiej stronie kontraktu

22. Instrumenty finansowe w systemie finansowym

23. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1537.

24. STRUKTURA SYSTEMU FINANSOWEGO W skład systemu finansowego wchodzą: • instrumenty finansowe – są nośnikami siły nabywczej • rynki finansowe -zapewniają przepływ siły nabywczej • instytucje finansowe – aktywizują rynki • ZASADY OKREŚLAJĄCE SPOSÓB ICH FUNKCJONOWANIA – PORZĄDKUJĄ SPOSÓB DZIAŁANIA POWYŻSZYCH ELEMENTÓW

25. Infrastruktura systemu finansowego • Instytucje i systemy umożliwiające dokonywanie płatności przez uczestników rynku, • Podmioty regulujące funkcjonowanie systemu finansowego i nadzorujące go, • Organizujące obrót instrumentami finansowymi oraz umożliwiające rozliczanie i rozrachunek zawartych transakcji, • Systemy zapewniające ochronę uczestnikom rynku, • Instytucje poprawiające przejrzystość informacyjną.

26. Struktura rozliczeń międzybankowych i systemów rozrachunkowych w Polsce

27. Rozrachunki - rozliczenia System SORBNET zapewnia dokonanie rozrachunku poprzez rachunki bankowe prowadzone w NBP. Uczestnikami systemu SORBNET są: NBP, banki posiadające rachunek bieżący w złotych w Centrali NBP oraz pośrednicy rozliczeniowi posiadający rachunek bankowy w złotych w Centrali NBP ELIXIR jest systemem Elektronicznej Izby Rozliczeniowej NBP Rejestr Papierów Wartościowych obsługiwany jest przez systemy SKARBNET (transakcje dotyczące bonów skarbowych) i SEBOP (transakcje dotyczące bonów pieniężnych) - należą do NBP

28. Funkcje rozliczeniowe i rozrachunkowe KDPW Rozliczaniem i rozrachunkiem wszystkich transakcji zawieranych na GPW i BondSpot zajmuje się Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) ► – rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, – nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie, – realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych, – rozliczanie transakcji zawartych na publicznym rynku papierów wartościowych.

29. Instytucje regulujące i nadzorcze • Ministerstwo Finansów, • Narodowy Bank Polski (NBP) • Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) • Komitet Stabilności Finansowej (KSF)

30. Infrastruktura rynku instrumentów finansowych • Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie • Spółka BondSpot organizator regulowanego rynku pozagiełdowego, Rynku Treasury BondSpot Poland, rynków Catalyst. • Warszawska Giełda Towarowa • Rejestr Papierów Wartościowych • Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych • Izba Rozliczeniowa WGT

31. Systemy ochrony uczestników rynku • Bankowy Fundusz Gwarancyjny • Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny • Fundusz Gwarancyjny OFE • Program Ochrony Oszczędności Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych • Obowiązkowy system rekompensat KDPW

32. Instytucje zwiększające przejrzystość informacyjną • Biuro Informacji Kredytowej • Instytucje oceniające ryzyko inwestycyjne podmiotów (agencje ratingowe)

33. STRUKTURA SYSTEMU FINANSOWEGO W skład systemu finansowego wchodzą: • instrumenty finansowe – są nośnikami siły nabywczej • RYNKI FINANSOWE - ZAPEWNIAJĄ PRZEPŁYW SIŁY NABYWCZEJ • instytucje finansowe – aktywizują rynki • zasady określające sposób ich funkcjonowania – porządkują sposób działania powyższych elementów

34. Rynki finansowe Rynki finansowe to rynki, na których dokonuje się transakcji instrumentami finansowymi

35. Klasyfikacja rynków finansowych • Kryterium rodzaju instrumentów finansowych: • rynek pieniężny • rynek kapitałowy • rynek walutowy • rynek instrumentów pochodnych • Kryterium podmiotu oferującego instrumenty finansowe: • Rynek pierwotny • Rynek wtórny

36. RYNEK PIENIĘŻNY Segment rynku finansowego, obejmujący transakcje instrumentami krótkoterminowymi o okresie zapadalności do jednego roku, over-the -counter (OTC-market) zdecentralizowany ekonomicznie i technicznie • sieć rozrzuconych i połączonych ze sobą w całym świecie telekomunikacyjnie , za pośrednictwem komputerów bankowych, niebankowych instytucji finansowych • transakcje zawierają dealerzy i brokerzy

37. Rynek pieniężny (wg uoif) To system obrotu instrumentami finansowymi opiewającymi wyłącznie na wierzytelności pieniężne, o terminie realizacji praw, liczonym od dnia ich wystawienia albo nabycia w obrocie pierwotnym, nie dłuższym niż rok.

38. Funkcje • Zapewnienie płynności uczestnikom rynku • Źródło informacji o stanie gospodarki - informuje o stopach procentowych • Regulacyjna – pełni ją bank centralny przy pomocy operacji otwartego rynku

39. Wysokość oprocentowania wielu kredytów, zwłaszcza długoterminowych, uzależniona jest od stóp takich jak: WIBOR, LIBOR lub EURIBOR

40. Segmenty rynku pieniężnego • Rynek międzybankowy depozytów i lokat • Rynek zbywalnych papierów wartościowych

41. RYNEK PIENIĘŻNY cd. • Instrumenty: • Depozyty międzybankowe • Zbywalne papiery wartościowe: bony skarbowe, bony pieniężne, certyfikaty depozytowe, papiery komercyjne. • Transakcje: • Repo/Revers rep • Sell buy back (SBB)/Buy sell back (BSB) • Swapy walutowe (lokaty zabezpieczone walutami – fxswaps)

42. Bony skarbowe W Polsce emitowane są jako papiery na okaziciela w postaci zdematerializowanej, nominał to 10 tys. zł na terminy od 1 tygodnia do 52 tygodni. Wielkość emisji bonów skarbowych w danym roku określona jest w ustawie budżetowej. Dostęp do rynku pierwotnego bonów skarbowych mają tylko dealerzy skarbowych papierów wartościowych (obecnie 10 banków). Dealerzy skarbowych papierów wartościowych mogą nabywać bony skarbowe tylko na własny rachunek. Ilość ofert składanych przez dealerów jest ograniczona przy czym Minister Finansów w liście emisyjnym określa minimalną wartość oferty – min. na 10 tys. bonów skarbowych.

43. Sprzedaż bonów skarbowych Przetarg odbywa się w pierwszy dzień roboczy tygodnia. Minister Finansów na podstawie zebranych ofert ustala minimalną cenę przetargową tzw. stop price. Dealerzy zakupują wg ceny, którą podali. Od 2003 r. mogą się odbywać przetargi uzupełniające na drugi dzień roboczy. Mogą w nich brać udział tylko ci dealerzy, którzy dokonali zakupu bonów skarbowych w dniu poprzednim, zakup odbywa się wg ceny średniej. Zapłata ma miejsce na datę waluty spot.

44. PODSTAWY PRAWNE RYNKU KAPITAŁOWEGO • Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi • Ustawa z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkachpublicznych • Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych • Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach • Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych

46. RYNEK KAPITAŁOWY • Pojęcie: część rynku finansowego, która obejmuje transakcje instrumentami dłużnymi o terminie zapadalności powyżej jednego roku i własnościowymi • Funkcje: • system mobilizacji i alokacji kapitału • obiektywna wycena papierów wartościowych • barometr koniunktury • mechanizm redystrybucji dochodów

47. PODZIAŁ RYNKU KAPITAŁOWEGO WEDŁUG RODZAJU INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH • rynek papierów wartościowych (instrument stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego), • rynek hipoteczny (hipoteka na grunty, budynki), • rynek długoterminowych pożyczek bankowych.

48. RYNEK KAPITAŁOWY cd. • Instrumenty: • Akcje • Prawa do akcji • Prawa poboru • Kwity depozytowe • Certyfikaty inwestycyjne • Obligacje • Listy zastawne

49. AKCJE Z łaciny „actio”; są to papiery wartościowe, które emitowane przez spółkę akcyjną jako dokumenty, stwierdzają ułamkową własność kapitału akcyjnego oraz ogół praw i obowiązków przynależnych akcjonariuszom, czyli osobom nabywającym akcje. W powyższym znaczeniu, akcje stanowią formę finansowania działalności gospodarczej przedsiębiorstw z jednej strony, a z drugiej formę inwestowania własnych oszczędności w aktywny sposób.

50. OBLIGACJE - DEFINICJA Papier dłużny, emitowany w seriach, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Nie daje żadnych uprawnień w stosunku do emitenta i ma ograniczony czas trwania.