Poglądy późnego Wittgensteina na temat filozofii, języka oraz nauki

1. Poglądy późnego Wittgensteina na temat filozofii, języka oraz nauki

2. M e t o d o l o g i a • antydogmatyczny sceptycyzm • analiza filozoficzna • antyscjentyzm i postulat nieteoretyzowania • naturalizm • rola praktyki • nieklasyczna metafizyka: gramatyka

3. Antydogmatyczny sceptycyzm antyfundamentalizm antyesencjalizm anty-episteme (niezaprzeczalnie pewna, niekwestionowalna, ponadczasowa, niezależna od języka wiedza) „zwykła” użyteczna ludzka wiedza

4. analiza filozoficzna • usuwanie nieporozumień dotyczących użycia słów i wyrażeń w języku odnoszącym się do faktów, doznań czy fenomenów. • porządkowanie pojęć • klarowne objaśnienie • funkcje pojęć w grach językowych

5. antyscjentyzm / przeciw-teoriom Wszelkie wyjaśnienie musi zniknąć, a jego miejsce winien zająć tylko opis. (§109 ) My sprowadzamy słowa z ich zastosowań metafizycznych z powrotem do użytku codziennego. (§116 ) Nie ma czegoś takiego jak metoda filozofii, są natomiast różne metody, niejako różne terapie. (§133)

6. naturalizm • wszystko należy do świata natury • Nie-klasyczna metafizyka • idiosynkretyzowanie miast generalizowania • „znaczenie”, „myśl”, „procesy mentalne”, „logika” jako zwyczajne fenomeny dające się zbadać w praktyce • nie jakotajemnicze nienaturalne byty • kontekst społeczny

7. Działanie jest czymś najbardziej pierwotnym!Odrzucenie tradycyjnych dwuaspektowych teorii znaczenia!!

8. ISTOTA ZNAJDUJE SWÓJ WYRAZ W GRAMATYCE(DF §371) Zasady gramatyki głębokiej nie są przypadkowymi opisami ani nie są zasadami empirycznymi, ale są logicznie (gramatycznie) konieczne.

9. Przykład Fakt, że odczytujemy je jako walczących ze sobą szermierzy, nie należy do tych znaków jako rysunków kształtów na papierze, ale jest sposobem, w jaki je widzimy. Sposób ten to właśnie element gramatycznej struktury, dzięki której znaki mają użycie

10. ...gramatyka jest strukturą sposobów,w jakie używamy języka... Reguły gramatyczne mają charakter aprioryczny, ponieważ nie da się ustalić ich poprawności, konfrontując je z rzeczywistością, faktami czy inaczej rozumianym filozoficznym residuum. Nie pozwolą nam one odpowiedzieć na pytanie, dlaczego coś jest takie, a nie inne, ale w ogóle umożliwią nam takie pytanie zadać!

11. Problemy FILOZOFICZNE • nie są teoretyczne; oderwane od ludzkiej praktyki i ludzkiego życia. • nie są empiryczne (filozofia ≠ teoria naukowa) • struktura rzeczywistości to cień gramatyki, zatem badanie języka przynosi większą jasność w kwestii rzeczywistości.

12. Konsekwencje dla badań nad językiem

13. Pytać o użycie Użyteczne słowo dookreślające jakieś pojęcie to nie powód, by poszukiwać jednej zasadniczej rzeczy, która nadaje mu znaczenie. Język jest ciągiem różnego rodzaju gier o różnych celach.

14. O kategorii użycia z Dociekań DF §10: Cóż więc oznaczają wyrazy tego języka? — Jakżesz miałoby się to ujawnić, jeżeli nie w sposobie ich użycia? DF §23: Istnieje niezliczona ich ilość: niezliczona ilość sposobów użycia tego wszystkiego, co zwiemy “znakiem”, “słowem”, “zdaniem”. DF §43: Wielką klasę przypadków, w których stosuje się słowo “znaczenie” — choć nie wszystkie jego zastosowania — można objaśnić tak: znaczeniem słowa jest sposób użycia go w języku.

15. O kategorii użycia z Dociekań DF §133:Nie chodzi nam o to, by system reguł dotyczących użycia naszych słów jakoś niesłychanie wysubtelnić albo skompletować. DF §421:Spójrz na zdanie jako na narzędzie, a na sens zdania jako na jego użycie. DF§560: (…) chcąc zrozumieć użycie słowa „znaczenie”, zobacz, co nazywa się „objaśnieniem znaczenia”.

16. kategorie Gebrauch/Use/użycie Satz/sentence/zdanie Sprache/langauge/ język Sprachspiele/language-game/gra językowa Tätigkeit/activity/ czynność Lebensform/form of life/sposób życia

17. PIĘĆ ASPEKTÓW UŻYCIA 1.  Sposób, w jaki byty językowe są budowane. 2. Okoliczności, w jakich użycie się przejawia: zachowanie, rodzaj sytuacji pozajęzykowej. 3. Kryteria poprawności, jakie dają się wyabstrahować z prawidłowości konstytuujących użycie. 4. Role jakie odgrywają wyrażania w grach językowych. 5.  Elementy pełnej, głębokiej gramatyki.

18. Sam przez się każdy znak zdaje się martwy. Co nadaje mu życie? — Żyje on w użyciu. Czy ma wówczas w sobie tchnienie życia? A może tym tchnieniem jest użycie(DF 432)Znak jako kategoria podstawowa.Nie ma w „znaczeniu” dwóch aspektów! Pytanie o użycie ≠ pytanie o znaczenie

19. Gra językowa Język jest zbiorem gier językowych. Gra językowa składa się z języka i czynności, w które język jest wpleciony (DF §7). Stanowi podstawowy element języka prymitywnego.

20. reguły Gry językowe są obwarowane regułami (DF §567). Reguły nie odgrywają jednej określonej roli, ale role rozmaite (DF §53). Stanowią drogowskaz, dzięki któremu wiadomo, jak należy postępować w danej grze językowej. Praktyka dostarcza względnie jasnej interpretacjipostępowania zgodnie z regułami.

21. Niejasności, jakie pojawiają się kiedy mowa jest o regułach, nie sprawiają, że reguły te znikają albo, że nie da się ich zastosować. Nie mają one statusu absolutnego, ale to nie znaczy, że ich nie ma.

22. Nawyki, zwyczaje, instytucje wspólne, zbiorowe, dotyczą grupyludzi. rola treningu i uczenia (tresury). Kompetencja to określony nawyk i postępowanie w praktyce.

23. „Regułą kieruję się ślepo”Po prostu tak właśnie postępuję Nie rozważamposzczególnych kroków Jestem zmuszona do określonego postępowania, Nie mogę wskazać na ostateczną rację kolejnych etapów swojego postępowania. Kolejne kroki są już ustalone jako dopuszczalne przejścia w określonej grze.

24. 2 poziomy mówienia o regułach Poziom kierowania się regułami (praktyczny, dający się rozpoznać w sposobie, w jaki używany jest język) oraz poziom sądzenia o tym, że się kierujemy regułami (prywatny).

25. Kroki, których nie poddaje się w wątpliwość to wnioskowanie logiczne. Ale nie dlatego nie poddaje się ich w wątpliwość, że ‘niezawodnie odpowiadają prawdzie’ (...). Nie chodzi tu wcale o jakąś odpowiedniość między tym, co powiedziane a rzeczywistością; jest raczej tak, że logika poprzedza taką odpowiedniość; w tym mianowicie sensie, w jakim ustalenie pomiaru poprzedza trafność lub błędność ustaleń dotyczących długości”. Uwagi o podstawach matematyki, część I, punkt 156, s. 96/72.

26. ...mówienie jest częścią pewnej działalności, pewnego sposobu życia ... DF, cz. I: §19, 23, 241; cz.II: s. 243, 317.

27. sens biologiczny: naturalne uposażenie człowieka jako gatunku sens kulturowy: historia ludzkiej kultury oraz zjawiska, które utrwalały taki a nie inny sposób jej funkcjonowania.

28. Społeczna praktyka, ale nie-społeczne znaczenie • Dwuaspektowa teoria znaczenia wymaga dookreślenia źródła, z jakiego pochodzi ożywienie znaku. • Wittgenstein odrzuca dwuaspektowość, a tym samym platońskie, mentalistyczne a także społeczno-kulturowe ujęcia znaczenia. • Wspólnota (społeczeństwo) jest redundantna jako źródło gramatyki. Przyjmując, że indywiduum może posługiwać się symbolami jako znaczącymi dzięki temu, że odnosi je do sposobu, w jaki używają je inni, zakładamy, że pozostali użytkownicy języka już używają symboli jako znaczących. Zakładamy więc coś, co mieliśmy uzasadnić.

29. Antykartezjanizm

31. Język ma charakter publiczny, jest podzielany przez członków wspólnoty użytkowników języka, można się go nauczyć w procesie długotrwałego treningu, aż staje się elementem zwykłego i powszedniego nawyku.

32. przeciwko czemu? „Język prywatny” to język, w którym opisuje się własne przeżycia wewnętrzne, zrozumiałe tylko dla doznającej ich osoby. Składają się na niego dźwięki, których nikt inny nie rozumie. Tylko SAMO doznawanie jest sferą ściśle prywatną, opis doznań nie JEST już czymś prywatnym. Nie istnieje więc coś takiego jak język prywatnych doznań, ponieważ z założenia język jest fenomenem publicznym.

33. wnioski na temat znaczenia Znaczenie nie jest bytem (ani platońską ideą, ani bytem mentalnym, ani żadnym bytem fizycznym). Znaczenie nie jest czymś, co posiada ukrytą tajemniczą naturą dostępną tylko w głębokim (klasycznie metafizycznym) filozoficznym badaniu.

34. Znaczeniem słowa jest sposób użycia go w języku.Kategoria użycia pozwala badać znaczenie, odgrywa rolę metodologiczną. Znaczenie wyrażenia czy zdania jest konstytuowane przez sposób, w jaki dane wyrażenie lub zdanie jest użyte.O znaczeniu mówimy wtedy, kiedy istnieje użycie danego wyrażenia powiązane z całą gamą praktyk pozajęzykowych.Użycie jest właściwie badane jedynie wtedy, kiedy analizujemy je w powiązaniu z praktyką.

35. Język jest zbiorem gier językowych, które konstytuowane są przez reguły. O użyciu można mówić tylko w obrębie gry językowej.Dzięki użyciu reguły stają się dostępne użytkownikowi języka.Umiejętności posługiwania się językiem nabywamy w trakcie treningu uczenia się codziennych praktyk językowych.Reguły mają charakter przygodnie w języku przyjętych (nie przez kogoś) metod postępowania, które nie posiadają uzasadnienia, a których można się nauczyć tylko we wspólnocie językowej.

36. Język nie ma swojej ukrytej istoty, esencji. Gry językowe nie mają istotowych własności wspólnych. Charakteryzują je podobieństwa typu rodzinnego.Język jest naturalnym elementem ludzkiego świata, powiązanym z innymi jego składowymi w złożone relacje (sposób życia).Język jest zbiorem narzędzi, które służą różnorodnym celom.Język (jako przedmiot badań) nie jest „czymś” tylko empirycznym, choć daje się obserwować w swoim funkcjonowaniu.

37. Sposoby użycia składają się na głęboką gramatykę języka.Zadaniem filozofii nie jest tworzenie języka idealnego, ale rozjaśnienie użycia językowego w istniejącym języku, którym się posługujemy. Objaśnianie znaczenia nie polega na dostarczeniu empirycznych wyjaśnień funkcjonowania języka czy pokazaniu związków przyczynowych między językiem a światem. Poznanie roli słów w danych grach językowych umożliwia rozwiązanie paradoksów filozoficznych, które powstają, kiedy słowa i wyrażenia zostają wyrwane z naturalnych kontekstów ich zastosowania.