Norsk Ergoteraputforbund Sogn og Fjordane 27. september

1. Norsk Ergoteraputforbund Sogn og Fjordane 27. september Anders Austrheim, fylkesansvarleg Sogn og Fj.

2. Agenda • Innleiing, litt om KLP • Pensjons systemet i Norge i dag, offentleg – privat • Pensjonrettigheter, offentlegtenestepensjon • Pensjonsreforma – kva og korleis

3. KLP - Interkommunalt selskap frå 1949 KLP vart oppretta for å levere kostnadseffektive pensjonstenestertil sine eigarar!

4. KLP – ein kommunal totalleverandør

5. KLP offentleg tenestepensjon 330 av 449 kommunar og fylkeskommunar har heile pensjonsordninga i KLP 2 500 bedrifter 270 mrd. kroner i forvaltingskapital ca 750 tilsette 24 helseforetak med formål å tilby tenestepensjon til kommunetilsette KLP etablert i 1949 115 000 tidlegare tilsette 155 000 pensjonistar 305 000 yrkesaktive Overskudd på 10,3 mrd. i 2010

6. KLP Banken - Privat skadeforsikring • Medlemmar får markedet si aller beste innskuddsrente; 3,4 prosent frå første krone på brukskonto og sparekonto • Gebyrfri nettbank • Visa kort • Lån • Spare- og lønnskonto Hus, innbo, bil, hytte, båt, ulykke, reise mm klp.no/skade Tlf: 22 03 20 00 Lågare pris

7. Det norske pensjonssystemet Skattefinansiert Individuelle dekningar Kollektiv pensjonsforsikring / KLP Folketrygd

8. Offentlege- / private pensjonsordningar Ytelsesbasert Innskuddsbasert Offentlig tjenestepensjon Foretakspensjon Innskuddspensjon • Alderspensjon • Uførepensjon • Etterlattepensjon • AFP • Overføringsavtale • G-regulerast • Samordnastmed folketrygdea • Alderspensjon • Ingen regulering avkasting • I tillegg til folketrygda • Alderspensjon • Uførepensjon? • Etterlattepensjon? • Regulering etter overskudd • I tillegg til folketrygden

9. Kva vert sikra gjennom den kommunale pensjonsordninga? • Alderspensjon AFP • Uførepensjon Ved sjukdom Barnepensjon • Etterlattepensjon Til gjenlevande ektefelle Til barn

10. Kven skal med…? 1. Fast tilsette med minst 14 timar pr veke 2.Fast tilsette med under 14 timar pr veke og ekstravakter/timar slik at antall pr kvartal tilsvarar minst 168 timar 3.Vikarar, midlertidig tilsette og timelønna som har ei gjennomsnittleg arbeidstid det enkelte kvartal som tilsvarar 168 timer pr kvartal Arbeidsgjevarer ansvarlegfor at arbeidstakararsom tilfredsstiller krava til innmelding, er innmeldt!

11. Alderspensjon frå KLP • Den alminnelege aldersgrensa er 70 år • Særaldersgrenser: • 60 år og 65 år • 85 – års regelen • Ein kan fråtre inntil 3 år før aldersgrensa om summen av • alder og tenestetid er 85 år. • Alder ved fratreden: 62 år • Medlemstid i pensjonsordning: 23 år • Sum alder og medlemstid:85 år 85 års regel gjeld kun for dei med særaldersgrense

12. Størrelsen på alderspensjon avheng av: LØNN (pensjonsgrunnlag) Sluttlønn i 100% stilling MEDLEMSTID 30 års medlemstid = full opptening GJENNOMSNITTLIG DELTID Dei 30 ”beste år” (år med høgast deltid)

13. Avtalefesta pensjon (AFP) • Ordning som gir dei fleste som har vore i arbeid frem til 62 år rett til pensjon. • Må vere i lønna arbeid frem til uttakstidspunkt • 3 års samanhengande tilsetting i offentleg sektor i minst: • - 20% stilling • - årsinntekt > 1G (79.216) • Størrelsen på AFP avheng av den enkelte si opptening i folketrygda • Ingen fribeløp • Toleransebeløp kr. 15.000,-(OBS! all pensjonsgjevande inntekt i folketrygda vert vurdert opp mot denne grensa)

14. Avtalefesta pensjon (AFP) AFP = Folketrygd ved arbeid til fylte 67 år + 20.400 Lønn 300.000 AFP-tillegg AFP Folketrygd Grunnpensjon Tilleggspensjon Særtillegg 62 60 65 67 70

15. Avtalefesta pensjon (AFP) Lønn 300.000 Frå 65 år: Som frå 62 år, eller 66% pensjon 66% AFP AFP-tillegg AFP 60 62 65 67 Folketr. + KLP

16. Uføre-/attføringspensjon Etter eit års sjukemelding/opphøyr av sjukepengerett Inga nedre grense for uførheit Medlemstid fram til aldersgrensa Vert berekna som ein alderspensjon

17. Folketrygd KLP Forskjellane mellom folketrygda og KLP • Medisinsk rehabilitering • Yrkesretta attføring AAP • Tidsbegrensa uførestønad (arbeidsavklaringspengar) • Uførepensjon Attføringspensjon Uførepensjon

18. Uførepensjon • Forutsetning: • Full opptening • 2 barn under 18 år • 100% uføregrad Lønn 350.000 Barnetillegg 46.200 KLP 51.000 Folketrygd 180.000 Totalt kr 277.200 (79% av lønnen)

19. Etterlattepensjon • Ektefellepensjon • Enke/enkemann • Registrert partner • Fråskilt ektefelle kan ha rett • Barnepensjon • til barn under 20år Sambuar har IKKJE rett til etterlattepensjon

20. Nye reglar for etterlattepensjon fra 1.1.2001 • Nettopensjonar • Ektefellepensjon:9% av pensjons/lønnsgrunnlaget • Barnepensjon15% av pensjonsgrunnlaget for kvart barn • NB! • Nettopensjonane skal ikkjesamordnast med pensjon frå folketrygda, og vert ikkje redusert for eiga arbeidsinntekt eller pensjon (gjenlevande født etter 01.07.1950) Dersom gjenlevande ektefelle er født før 01.07.50 gjeld ”gamle reglar”

21. Gruppelivsforsikring • Full utbetaling er 10 G. • 10 G = 792 000 pr mai 2011 • Utbetalingen vert redusert med ½ G for kvart år etter fylte 50 år. • Minimum 5 G. Gruppelivsforsikring er ei livsforsikring som gir utbetaling til etterlatte, eventuelt dødsbu, ved dødsfall uavhengig av årsak.

22. Pensjon frå 2011 - Pensjonsreforma

23. 2010 1967 25 år Pensjonert 10 år Pensjonert Arbeid Arbeid 45 år 35 år 25 år Utdanning 20 år Utdanning Levealder: 75 år Levealder: 85 år Pensjonsreform - Pensjonsdilemmaet Kilde: NHO/SSB

24. Alderspensjon i folketrygda frå 2011 • Fleksibelt uttak ny folketrygdpensjon frå 62 år (til 75 år) • + ten så mykje du vil.. • Justering i forhold til levealder (delingstall) • Endra regulering, lågare enn den lønnsjusterte pensjon i dag • Alt ein har tjent tel med (alleårs regel, tak 7,1G – ca 560`) • Innfasing gradvis for årskulla 1954 – 1962.

25. Oppteningsvilkår for fleksibel alderspensjon Vilkåret for å ta ut pensjon før 67 år er at pensjonen framskreve til 67 år minsttilsvarar minste pensjonsnivå ved 67 år.

26. Anslag på del kommunetilsette som oppfyller vilkår for 100 %

27. Opptening av inntektspensjon • Opptening på grunnlag av pensjonsgjevande inntekt: • 18,1 % av årleg inntekt mellom 0 - 7,1 G ( kr 565.000) • mellom 13-75 år • oppteninga vert samla i ei pensjonsbehaldning 18,1%

28. Fleksibelt uttak (62 – 75) Oppteningsprosentpå 18,1 % er lik for alle årskull • Behaldninga vert fordelt på årskullet si forventa levetid Årlegpensjon aukarved seinareuttak Kilde: AID, 63-kullet, jamn inntekt 6G (437 000), 40 år i folketrygda ved 62 år

29. Endringar i dagens alderspensjon (for dei født før 1954) • Eksempel uttak av alderspensjon med dagens oppteningsreglar: 1949 kull- 6 G- 40 år ved 62 år

30. NAV – NY PENSJON

31. ”Ny” tenestepensjon og AFP i offentleg sektor

32. Tariffoppgjøret Offentleg sektor • Dagens reglar for offentlegtenestepensjon og AFP i offentlig sektor er vidareført • Sluttlønnsbasert bruttoordning. Full opptening ved 30 år • MEN: • Skal tilpassast ny folketrygd • Levealdersjustering • Ny regulering

33. Ny offentlegtenestepensjon • Dagens reglar for offentlegtenestepensjon og AFP er vidareført frå 2011 • Levealdersjustering er innført frå 67 år eller seinare • Ny regulering av pensjon under utbetaling er innført • - lønnsvekst -0,75 prosentpoeng • Individuell garanti for dei som er født i 1958 og tidlegare • garantert 66% av pensjonsgrunnlag frå 67 år dersom 30 år opptening • Reglar kun avklara endeleg for dei født før 1954

34. Levealdersjustering i offentleg tenestepensjon 66% KLP 66 % Forholdstall KLP Folketrygd Folketrygd Pensjon frå 67 år

35. Individuell garanti Individuell garanti for årskulla til og med 1958 som garanterer 66% i samla ytelse frå 67 år. 66% KLP NB! Kompenserer IKKJE for tidlig uttak av folketrygda! Folketrygd Pensjon fra 67 år Ein som eksempelvis er født i 1963 vil ikkje då ha noko garanti, og ein kan då estimere hans/hennar pensjon til ca 60% ved 67 år.

36. Kva lønner seg? • Sammensatt problemstilling, avheng av fleire faktorar: • Levetid • Arbeidsevne/vilje • AFP-muligheit eller ikkje • Skatt • Ved uttak av AFP ”sparer” ein folketrygda, men har • inntektsbegrensingar. Ikkje eit alternativ om ein vil jobbe fullt. • Fleksibilitet, kan f.eks ta ut folketrygda 62-65 og så stoppe den ved 65 år og ta ut AFP 65-67. • Muligheit for dei med særaldersgrense å kombinere tenestepensjon og folketrygd (og jobb i privat sektor) uten avkorting i perioden 62-67 år.

37. Den beste partner for dagene som kommer