Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. F. BACON I INDUKCJA ELIMINACYJNA Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, F. BACON I INDUKCJA ELIMINACYJNA – lekcja 23

3. FRANCIS BACON • Urodzony w Londynie w 1561 r. jako syn dygnitarza koronnego, odbywał studia w Cambridge, praktykę dyplomatyczną w Paryżu, potem rozpoczął karierę prawniczą. • W 1595 r. został członkiem parlamentu, • w 1604 - doradcą prawnym królewskim, • w 1613 - naczelnym prokuratorem państwa, • w 1618 - lordem kanclerzem i baronem of Verulam, • w 1621 - wicehrabią of St. Albans. • W tym roku, za dowiedzione mu przekupstwo, stracił wszystkie urzędy i skazany został na więzienie. Zwolniony wkrótce, spędził resztę życia w odosobnieniu. • Zmarł w r. 1626, podobno z powodu zapalenia płuc, którego nabawił się próbując zamrażać kurczaki poprzez okładanie ich lodem. F. Bacon

4. FRANCIS BACON • Główne dzieło Bacona, które miało dokonać reformy w całokształcie nauk, nosi nazwę: Wielkie ustanowienie nauk. Nie zostało ukończone, Bacon zdążył opracować tylko dwie części. Poza tym głównym dziełem, za życia Bacona ogłoszony został zbiór jego studiów etyczno-politycznych pt. Essays (1597), a pośmiertnie wyszła utopia: Nowa Atlantyda (1627). • Dzieła Bacona mają piękną formę literacką, celowałw aforystycznym ujmowaniu myśli.

5. FRANCIS BACON Francis Bacon – aforyzmy: • Nadzieja jest dobrym śniadaniem, lecz kiepską wieczerzą. • Przyjaciele są złodziejami czasu. • Bądź wierny sobie, a nie będziesz niewierny innym. • Mężczyzna czuje się siedem lat starszy dzień po ślubie. • Lekarz leczy chorobę, a zabija pacjenta. • Mądry człowiek nie czeka na okazje - sam je stwarza. • W ciemności wszystkie kolory są zgodne. • Lekarstwo bywa gorsze od choroby. • Są tacy, którzy umieją tasować karty, ale nie umieją grać. • Niektóre książki należy próbować, inne połykać, a jeszcze inne trzeba żuć i trawić.

6. FRANCIS BACON • Bacon, opracowując empiryczną teorię nauk, uważał, że dokonuje przewrotu w nauce. Miał za sobą wielowiekową tradycję, w średniowieczu prąd empiryczny był prądem tylko ubocznym, natomiast w epoce Odrodzenia wzmógł się bardzo. • Na znaczenie doświadczenia dla nauki kładło nacisk wielu ówczesnych myślicieli, np. Leonardo da Vinci, ale dopiero Bacon rozwinął metodologię empiryzmu. Leonardo da Vinci

7. FRANCIS BACON • Bacon chciał objąć cały zakres nauki, przygotowawczym zabiegiem do tego była klasyfikacja nauk. • Zgodnie z tradycją starożytną i średniowieczną, Bacon pojmował naukę jeszcze bardzo szeroko. Jego klasyfikacja była nowa, oparta na nowej, psychologicznej podstawie. • Nauki podzielił na trzy grupy, odpowiednio do trzech władz duszy: • dziedzinę pamięci stanowi - historia, • dziedzinę wyobraźni - poezja, • dziedzinę rozumu - nauka w ściślejszym znaczeniu, czyli filozofia.

8. FRANCIS BACON • Historię i filozofię, pojmował zgodnie ze starożytną tradycją. • Nazwę „historii” dawał wszelkiemu opisowi jednostkowych faktów dotyczących czy to przyrody (historia naturalna), czy to człowieka (historia społeczna). • Nazwę „filozofii” dawał wszelkiemu poznaniu ogólnemu. • Filozofia była dziedziną rozległą: jej przedmiotem był zarówno Bóg, przyroda jak i człowiek. Z tej rozległej dziedziny wyodrębnił dział traktujący o podstawowych pojęciach i twierdzeniach, który nazwał „filozofią pierwszą" lub „nauką powszechną". Przedmiotem filozofii był zarówno Bóg, przyroda i człowiek

9. FRANCIS BACON • Dział traktujący o Bogu ograniczył, bo prawdy objawione są rzeczą wiary i leżą poza zakresem filozofii. • Filozofię przyrody dzielił na spekulatywną i operatywną - jedna ma poznawać prawa, a druga - je stosować. • Z innego punktu widzenia dzielił ją na fizykę i na metafizykę - jedna traktuje o tym, jak rzeczy są zbudowane i jak powstają, druga o tym, jaka jest ich istota („forma") i cel. • Filozofia człowieka obejmowała antropologię i politykę - z których pierwsza traktuje o jednostkach ludzkich, druga - o społeczeństwach. Antropologia rozważa w jednej części ciało, a w drugiej - duszę człowieka. Z nauką o duszy wiązał logikę, jako naukę o myśli poznającej prawdę, oraz etykę, jako naukę o woli skierowanej ku dobru.

10. FRANCIS BACON • Wbrew średniowiecznemu ideałowi spekulacyjnej wiedzy i uprawianiu wiedzy dla niej samej, Bacon pojął ją jako środek do praktycznych celów. • Widział w niej nie tylko prawdę, ale przede wszystkim potęgę, potęgę człowieka w jego walce z przyrodą. Ona pozwoli zawładnąć przyrodą i osiągnąć „panowanie człowieka". • „Tyle mamy władzy, ile wiedzy". • Celem nauki jest, by „przez nią życie ludzkie obdarzone zostało nowymi wynalazkami i bogactwami". Pod wrażeniem dokonanych niedawno wynalazków - druk, proch, kompas - widział w wynalazkach najwyższy cel nauki. XV-wieczna drukarnia Kompas

11. FRANCIS BACON • W Nowej Atlantydzie Bacon przedstawił utopię społeczeństwa, wiodącego przyjemne i wygodne życie dzięki wynalazkom. • Jeśli cele nauki są praktyczne, to i sposób uprawiania nauki musi mieć charakter praktyczny. Bezskuteczna jest kontemplacyjna wiedza i książkowa uczoność. Wobec tego na czoło nauk wysunęła się nauka stosowana, technika. • Chodzi o zwyciężanie przyrody, a nie przeciwnika w dyspucie. Trzeba nie oglądać, lecz „rozcinać" przyrodę, zbada się ją nie przez rozmyślania i kontemplację, lecz przez czynne zabiegi, przez eksperyment. Leonardo da Vinci, projekt maszyny przypominającej dzisiejsze helikoptery Leonardo da Vinci, projekt idealnego miasta

12. FRANCIS BACON • Dotychczasowa nauka niezdolna była dać człowiekowi panowanie nad przyrodą, jest więc bezużyteczna. Nauka, która ma być potęgą, nie istnieje, musi być dopiero zbudowana. Trzeba odwrócić metodę i operować nie założeniami, lecz doświadczeniem. • „Jedyna przeto nadzieja w rzetelnej indukcji". • Nauka ma do wyboru dwie drogi: • droga, którą nauka kroczyła dotychczas, od danych zmysłowych przerzuca się od razu do najogólniejszych twierdzeń, by z nich potem dedukować dalsze twierdzenia. Jest to jednak postępowanie wadliwe: antycypuje fakty, zamiast je interpretować. • druga droga: ta dane zmysłowe uogólnia stopniowo. • To jest droga właściwa, „umysłowi ludzkiemu nie skrzydeł potrzeba, lecz ołowiu". Stopniowym uogólnianiem osiąga się twierdzenia średniej ogólności, które są najpłodniejsze. • Stopniowe uogólnianie wiedzy - oto jest indukcja, właściwa metoda nauki.

13. FRANCIS BACON • Bacon, głosząc konieczność indukcyjnego postępowania w nauce, nie był zwolennikiem sensualizmu. Rozum jest tak samo potrzebny w nauce indukcyjnej, jak zmysły. Żadna z obu władz umysłu sama nie wystarcza do osiągnięcia pewności w wiedzy. • Ta niedoskonałość władz umysłu powoduje, iż metodologia ma zadanie podwójne: najpierw ujawnić i usunąć źródła błędów, a następnie wskazać pozytywne środki zdobywania doświadczenia. • Pierwsza część metodologii jest destrukcyjna, druga - konstrukcyjna. Teatr A3 Kolekcjonerzy Wzruszeń „Zmysły” – spektakl Rozum

14. FRANCIS BACON Destrukcyjna część metodologii Bacona była nauką o złudzeniach (idola) umysłu: a) Złudzenia plemienne są wspólne całemu plemieniu ludzkiemu, bo wynikają z właściwej człowiekowi natury. Podlega im zarówno rozum, jak zmysły. Do złudzeń tego rodzaju należy np. skłonność do antropomorficznego i finalistycznego /pogląd, dopatrujący się celowości w przyrodzie, w rozwoju świata, w porządku praw naturalnych/, ujmowania zjawisk, a także skłonność do doszukiwania się regularności we wszechświecie, do gubienia się w abstrakcjach. b) Złudzenia jaskini /nazwane tak przez aluzję do jaskini Platona/, są złudzeniami indywidualnymi: są uwarunkowane takim a nie innym wychowaniem, lekturą, otoczeniem. c) Złudzenia rynkowe są powodowane przez mowę. Mowa wielokrotnie wprowadza w błąd, posiłkując się wyrazami, którym nic w rzeczywistości nie odpowiada jak np. „szczęście". Mowa, przez swoją niedokładność i wieloznaczność, sprzyja niejasności pojęć. d) Złudzenia teatru - to hipostazy pojęć i błędy właściwe specjalnie tradycji filozoficznej, obciążają one zarówno racjonalistów, jak też mistyków i empirystów. Należy najpierw usunąć złudzenia, pozytywna część metodologii dokona reszty.

15. FRANCIS BACON • Dobra metoda unieszkodliwi niedoskonałości umysłu ludzkiego: eksperyment wynagrodzi braki zmysłów, a indukcja - braki rozumu. • Eksperyment i indukcja - to dwa filary metody: eksperyment służy do ustalania faktów, indukcja do ich uogólniania, eksperyment zastępuje w nauce przypadkowe zbieranie doświadczeń, a stopniowa indukcja zastępuje sylogizm. Eksperyment jest podstawą poznania, ale sam nie wystarcza, wymaga uogólnienia. • Praca naukowa nie ma być samym zbieraniem, jak praca mrówek, ani też samym snuciem własnych nici, jak praca pająków, lecz ma być podobna do pracy pszczół: ma zbierać, i to, co zebrała, przerabiać. • To zadanie „przerabiania" doświadczenia przypada indukcji. Bacon doszedł do przekonania, że od niej zależą losy nauki, i uczynił ją ośrodkiem swoich badań.

16. FRANCIS BACON • Indukcja nie jest prostym zestawieniem faktów, ale metodą ich uogólniania, znajdowania stałych związków. Zajmując się jakąś własnością (np. ciepłem), należy najpierw dokonać zestawienia wypadków: • 1) w których własność ta występuje (np. ciepło w promieniach słonecznych, w płomieniach, we wnętrznościach zwierząt itd.), • 2) gdzie jej brak (np. nie ma ciepła w płynach w naturalnym stanie, w promieniach księżyca, miąższu roślin itd.), • 3) zestawić wypadki, gdzie ta własność występuje w różnym stopniu (np. ciepło w organizmach zmienia się w zależności od ruchu, napięcia, wysiłku itd.). • Osiąga się przez to wykazy: • obecności, • braku, • stopni.

17. FRANCIS BACON Zbieranie wypadków jest przygotowaniem do właściwej indukcji, mającej znaleźć, jakie własności stale łączą się z daną własnością. Pierwszy wynik będzie ujemny: odrzucenie tych własności, których brak w pewnych wypadkach, potem dopiero nastąpi wynik dodatni: np. w sprawie ciepła wyjdzie na jaw, że stałą własnością jego jest ruch, mianowicie ruch drobnych cząstek, natrafiający na przeszkody, rozpierający, z przewagą ku górze. Wynik ten jest jednak jeszcze tylko szkicowy i wymaga dalszego sprawdzenia: do tego służy trzecie stadium indukcji, w którym rozważane są szczególne, wyróżniające się wypadki. F. Bacon

18. FRANCIS BACON • Zadaniem indukcji jest znaleźć stałe własności rzeczy, które stanowią ich istotę, czyli, według tradycyjnej terminologii ich „formę". Bacon nie wyzwolił się spod wielowiekowej tradycji, sam uległ „złudzeniom teatru". • Rozwinął program empirycznej nauki, program radykalny w hasłach, ale jeszcze kompromisowy i skrępowany tradycją. • Mimo tego znacznie przyczynił się do postępu myśli naukowej poprzez: • 1) wskazanie praktycznych zadań nauki, • 2) zestawienie złudzeń umysłu zasługujących na wyrugowanie, • 3) zaznaczenie wagi eksperymentu przy ustalaniu faktów, • 4) opracowanie reguł indukcji, potrzebnych przy uogólnianiu faktów. Franciszek Bacon

19. BIBLIOGRAFIA • Kotarbiński T., Program Bacona, Lwów 1932. • Leśniak K., Franciszek Bacon, Warszawa 1967. • Russell B., Dzieje Filozofii Zachodu, Warszawa 2000. • Sikora A., Od Heraklita do Husserla , Warszawa 2009. • Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 2, Warszawa 2002.   • Wiszniewski M., Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne, Warszawa 1976.