Uluslararası İnsan Hakları Hukukuna Giriş

1. Uluslararası İnsan Hakları Hukukuna Giriş 15 Ekim 2012 – AFYON

2. İnsan Hakları Hukukunun Amacı • İnsan hakları hukuku, kendisine kıyasla olağanüstü bir iktidarla donatılmış devlet karşısında, bireyi güçlendirmeyi amaçlar; • Bu güçlendirmenin yegane amacı «insan onuruna saygı»yı güvence altına almaktır. • Devlet dışı iktidar odakları söz konusu olduğunda, bunlara karşı da özel koruma sağlar. • İnsan hakları hukuku bir ideali ifade etmez. Sadece asgari standarı güvence altına alır.

3. Hakların Niteliği ve Terminoloji • İnsan hakları (daha çok uluslararası hukukun koruduğu hak ve özgürlükler kataloğunu ifade etmek üzere kullanılır); • Temel haklar (ulusal mevzuatta, özellikle de anayasalarda kullanılır).

4. Uluslararası İnsan Hakları Sistemleri • Birleşmiş Milletler; • Avrupa Konseyi.

5. Devletler ve Uluslararası Sistem • Devletlerin rızasına dayalı bir sistemdir. • Anayasa md. 90(1): «Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.» • Çekince ileri sürebilme olanağı.

6. Farklı hak kategorilerinin varlığı? • İnsan hak ve özgürlükleri çeşitli kategorilere ayrılarak anılmaktadır: • Pozitif hak-negatif hak ayrımı; • Nesillere dayalı ayrım; • Mutlak hak-mutlak olmayan hak ayrımı.

7. Hakların Sınırlandırılmasının Sınırı • Sınırlamanın yasa ile düzenlenmesi; • İlgili sözleşmede belirtilen nedenlerden birine dayanması; • Bu nedenin somut olayda var olduğunun ortaya konulması; • Sınırlamanın demokratik bir toplumda gerekli olması: • Baskın toplumsal ihtiyaç; • Orantılılık • Alınan tedbir amaca varmaya elverişli olmalı; • Amaca varmak için gerekli olandan fazla sınırlayıcı olmamalı.

8. Devlet Yükümlülüklerinin Niteliği • İhlal etmeme yükümlülüğü (negatif yükümlülük/kaçınma yükümlülüğü); • Yerine getirme yükümlülüğü (pozitif yükümlülük); • Koruma yükümlülüğü (bireyin hak ve özgürlüklerinin 3. kişilere karşı korunması)

9. Devlet Yükümlülüklerinin Niteliği • Derhal yerine getirilmesi gereken yükümlülükler; (örneğin ayrımcılık yasağı) • Tedrici (aşamalı) olarak yerine getirilecek yükümlülükler; (örneğin erişilebilirliğin sağlanması) • Göstergeler; • Ayrıştırılmış veri.

10. Devlet Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesi • Yasama • İnsan hakları sözleşmeleriyle çatışan düzenlemeleri mevzuattan ayıklamak; • Çatışan yeni düzenleme yapmamak; • Hak ve özgürlüklerin iç hukukta etkili şekilde korunması ve sağlanması için gerekli yasal düzenlemeleri yapmak. • Yürütme • Gerekli standartları geliştirme, insan kaynağını yetiştirme, ihlal etmeme, koruma, sağlama, ihlal halinde etkili soruşturma, mağdurun rehabilitasyonu vs. • Yargı • İhlal etmemek; • İnsan hakları ihlallerini gidermek.

11. Devlet Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesi • Etkililik (yükümlülüğün yerine getirilmesi için alınan tedbirin, bu amaca varmaya uygun ve elverişli olması gerekir (örneğin meslek eğitim kurslarının açılması)); • Girdi odaklı değil; çıktı odaklı yaklaşım;

12. Uluslararası Hak Arama Yolları • Standart, genel geçer bir yöntem veya makam yok. • Her bir sözleşmenin uygulanmasını izleme yöntemi, söz konusu sözleşmede ortaya konulur. • Birleşmiş Milletler: http://www.ohchr.org/ • Raporlama; • Bireysel başvuru; • Devletlerarası başvuru; • Soruşturma; • Avrupa Konseyi: http://www.coe.int/#

13. Birleşmiş Milletler’de Sözleşme Denetimi Yapan Komiteler • Komitelere ilişkin genel bilgi (http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/Pages/HumanRightsBodies.aspx) • Komitelere bireysel başvuru yapılmasına ilişkin bilgi (http://www2.ohchr.org/english/bodies/petitions/index.htm)