AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY, A POLSKI I EUROPEJSKI Opracował: Paweł Budzyński

1. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY, A POLSKI I EUROPEJSKI Opracował: Paweł Budzyński

2. STRUKTURA OŚWIATYW USA • Stany Zjednoczone Ameryki Północnej mają system oświaty prawdopodobnie najbardziej zróżnicowany , zdecentralizowany, a zarazem dynamiczny. • Rząd Federalny w niewielkim stopniu uczestniczy w tworzeniu polityki oświatowej czy w dotowaniu szkolnictwa. • Odpowiedzialność za oświatę spoczywa na rządach stanowych, ale też raczej formalnie, ponieważ i one delegują swoje uprawnienia dotyczące kierowanie oświatą na władze lokalne. • W tysiącach obwodów oświatowych w USA istnieje 50 systemów oświaty, których funkcjonowanie zależy głownie od podatników. • W tworzeniu polityki oświatowej na szczeblu rządu stanowego uczestniczą wyżsi urzędnicy, sędziowie, stanowe władze oświatowe oraz tysiące społeczności lokalnych. • Prócz tego istnieje dość złożony, równoległy system prywatnych placówek oświatowych, zarówno na niższych jak i wyższych poziomach nauki.

3. STRUKTURA OŚWIATYW USA • Rok szkolny w USA trwa około 9 miesięcy (od pierwszych dni września do połowy czerwca). • Dzień szkolny rozpoczyna się o 8:00 lub 8:30. • W przedszkolach II stopnia dzieci przebywają na ogół pól dnia, klasy I-II kończą naukę o 13:30 lub 14:00, klasy od IV wzwyż zwykle uczą się do 15:00-15:30. • Lekcja trwa od 50 do 55 minut. • Tydzień szkolny trwa 5 dni.

4. STRUKTURA OŚWIATYW USA

5. STRUKTURA OŚWIATYW USA • W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej edukacja zarządzają poszczególne stany, a lokalne samorządy szkolne nią administrują. • Powszechny skrót K-12 określa zbiorowo klasy od zerówki do dwunastej, czyli ostatniej klasy szkoły średniej. W Polsce jest to klasa maturalna, lecz w USA nie ma matury. Istnieje egzamin SAT, standardowy test wiedzy, który nie decyduje o ukończeniu szkoły średniej. Jego wyniki są rozpatrywane przez wyższe uczelnie w procesie rekrutacji kandydatów. • K-12 w obszarze słabiej zaludnionym (głownie na wsi) może istnieć jako jedna szkoła. Jej podział na mniejsze, konsekutywne oddziały (czyli obejmujące kolejne szczeble nauczania) zależy od takich lokalnych potrzeb, jak liczba ludności oraz od możliwości , przede wszystkim finansowych. • Szkoły w USA opłacane są w dużej mierze z podatków mieszkaniowych. W wyniku tego okręg szkolny w drogiej dzielnicy otrzymuje wysoki budżet i może zaoferować wyższy standard nauczania. Przy takim finansowaniu uczniowie są przydzielani do szkół według regionu zamieszkania. Rodzice płacąc podatek za dom, wspomagają okręg szkolny, do którego przydzielone jest ich dziecko. Aby dziecko z jednego okręgu szkolnego mogło uczęszczać do innego, jego rodzice musza ponosić wysokie opłaty.

6. STRUKTURA OŚWIATYW USA • Żłobek w USA nazywa się day-care, czyli opieka dzienna. • 3-4 letnie dzieci uczęszczają do przedszkoli I stopnia (nursery). • W wieku 5-6 lat dzieci są powszechnie zapisywane do przedszkoli II stopnia (kindergarten). Przedszkola II stopnia są częścią szkoły podstawowej. Ten etap edukacji ma za zadanie przygotować dziecko do nauki w szkole podstawowej, do samodzielności, współżycia z innymi i wykształcić w nim nawyki dobrej pracy i zabawy. • Szkoła podstawowa (Elementary School) obejmuje, kurs 5 lub 8-letni. Znacznie większą popularnością cieszą się szkoły sześcioletnie. Dzieci wstępują do tej szkoły w wieku 6-7 lat, a kończą ją, w zależności od modelu szkoły i wieku rozpoczęcia nauki, w 12- roku życia. • Szkoła średnia (High School) trwa 7 lub 4 lata. Ta pierwsza, analogicznie jak szkoła podstawowa, jest popularniejsza. • Sześcioletnia szkoła średnia dzieli się na dwa etapy (3+3): 3 lata szkoły średniej I stopnia (Junior High School) obejmującej klasy VII, VII, IX i 3 lata średniej szkoły II stopnia (Senior High School) – klasy X. XI, XII.

7. STRUKTURA OŚWIATYW USA • Czteroletnia szkoła średnia obejmuje klasy od IX do XII. • Absolwenci 6 letnich szkół podstawowych z zasady kontynuują naukę w 6 letniej szkole średniej, natomiast ci którzy ukończyli 8-letnią szkołę podstawowa maja do wyboru 4 letnie lub 6 letnie szkoły średnie, począwszy od klasy IX. • W niektórych okręgach szkolnych działają tzw. „szkoły pośrednie”, które obejmują zwykle klasy VII i VIII. Przygotowują one młodzież do wstępu do szkoły średniej, ale absolwenci tych szkół najczęściej kończą naukę na klasie IX, a więc zaliczają kurs szkoły średniej I stopnia, spełniając tym samym obowiązek szkolny, który w większości stanów trwa do 16 roku życia.

8. STRUKTURA OŚWIATYW USA • Przeważająca część uczniów klas młodszych szkół podstawowych uczęszcza do tzw. klas scalonych (self contained), w których wszystkich przedmiotów naucza ten sam nauczyciel, a lekcje odbywają się zwykle w jednym pomieszczeniu klasowym. Program uwzględnia czytanie, pisanie, matematykę, przyrodę, wychowanie fizyczne, wychowanie plastyczne, a więc przedmioty, które wpływają na ogólny rozwój dziecka, bo takie jest zadanie szkoły podstawowej. • W starszych klasach szkoły podstawowej i niższych klasach szkoły średniej – klasy VII, VIII, IX – poszczególnych przedmiotów uczą inni nauczyciele, a uczniowie przechodzą na lekcje do ich pracowni. W planach nauczania są takie przedmioty, jak: język angielski (gramatyka, eseje, literatura), matematyka, przyroda, historia, nauki społeczne, wychowanie fizyczne. Uczniowie mogą również wybrać kilka innych przedmiotów w zależności od zainteresowań: muzykę, wychowanie plastyczne, teatr lub przedmioty zawodowo-techniczne (stolarstwo, ślusarstwo, rysunek techniczny). Wybór tych przedmiotów jest zazwyczaj bardzo bogaty. W klasie IX uczniowie są często oceniani, a rodzice systematycznie informowani o ich postępach w nauce (raz na sześć tygodni).

9. STRUKTURA OŚWIATYW USA • Amerykańska szkoła średnia II stopnia – klasy X, XI, XII – podzielona jest na ciągi (programy), w których dobór przedmiotów i wymagania uzależnione są od poziomu inteligencji, zdolności i zainteresowań uczniów. • Najzdolniejsi zwykle znajdują się w ciągu zwanym „akademickim”, przygotowującym do wstępu na wyższe uczelnie. Zwraca się w nim szczególną uwagę na naukę przedmiotów ogólnokształcących: języka angielskiego (zwłaszcza literatury), języka obcego, matematyki, fizyki, chemii, etc. • Mniej zdolni trafiają do ciągu zwanego „ogólnym”, którego program łączy przedmioty ogólnokształcące i zawodowo-techniczne. Po ukończeniu szkoły średniej ida oni najczęściej do kolegiów środowiskowych lub stanowych, w których nie stawia się zbyt wysokich wymagań wstępnych. • Najmniej zdolni uczniowie wybierają ciąg zwany „zawodowym”, w którym przewagę mają przedmioty techniczno-zawodowe. Warto zaznaczyć iż przygotowanie zawodowe odbywa się na stanowisku pracy a mimo to kształcenie zawodowe na poziomie szkoły średniej uznawane jest w USA za mało skuteczne.

10. STRUKTURA OŚWIATYW USA • W szkole amerykańskiej uczniowie nie są podzieleni na równoległe oddziały a,b,c ..., jak ma to miejsce w Polsce. Wszyscy uczniowie należą do jednej klasy. Natomiast każdy uczeń wraz z konsultantem szkolnym i rodzicami wybierają odpowiednie przedmioty na kolejny semestr. • Z grupa przedmiotów obowiązkowych należy wybrać: • dwa semestry matematyki (np. algebrę, trygonometrię, geometrię), • cztery semestry języka angielskiego, • dwa z grupy przedmiotów science (geografia, biologia, fizyka, chemia), • dwa semestry z historii, • dwa semestry z nauk politycznych • jeden semestr wychowania fizycznego, • jeden semestr z nauk społecznych (psychologia, socjologia) • jeden semestr z przedmiotów z humanistyki (historia sztuki, teoria muzyki, język obcy). • Ponadto uczeń wybiera sobie kilka przedmiotów dowolnych, np. teatr, rysunek, orkiestra, keyboarding (nauka szybkiego pisania na klawiaturze).

11. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY • Program szkoły średniej II stopnia jest niezwykle elastyczny. Większość szkól oferuje ogromną gamę przedmiotów „do wyboru”. Uczniowie zdolni mogą korzystać z wykładów i lekcji wykraczających poza program szkoły średniej. Mogą uczyć się indywidualnych programów, zaliczać wybrane przedmioty awansem i otrzymywać tzw. kredyt uniwersytecki. Mogą wybierać programy przyspieszone i kończyć szkołę średnią nawet o rok wcześniej. • Stopień trudności w danej dziedzinie jest dobierany indywidualnie według potrzeb ucznia. • Dla uczniów z problemami w nauce istnieją kursy bardzo łatwe, zbliżone poziomem do naszej zerówki, a dla uczniów szczególnie ambitnych i uzdolnionych – kursy zaawansowane, czyli Advanced Placement (w skrócie: AP). Są one prowadzone na poziomie uniwersyteckim, tak że nie trzeba ich będzie powtarzać na uczelni i dzięki temu można skrócić czas studiów.

12. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY • Ambitni uczniowie mogą ukończyć szkołę średnią rok wcześniej, po jedenastu latach nauki. Wymaga to dużej dyscypliny i wyboru większej liczby zajęć, ale chętni nagradzani są finansowo. • Wszystkie informacje na temat przedmiotów wybranych przez ucznia i jego oceny są starannie wprowadzane do komputera, który oblicza średnią ucznia (w skali czteropunktowej) oraz podaje jego miejsce w rankingu. Wyniki te są ważne. Najlepsi uczniowie mają największe szanse zostać przyjętymi na uczelnie i otrzymać stypendium. Student który ukończy swoją szkołę średnia zajmując pierwsze miejsce w rankingu, nie płaci za naukę (około $20.000 rocznie), mieszkanie telefon, wyżywienie. Wszystko to opłaca uczelnia.

13. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY • Podczas uroczystości zakończenia nauki K-12 uczniowie otrzymują dyplom. Jest on niezbędny przy staraniu się o przyjęcie na uczelnię. Jednak o samym przyjęciu decyduje oficjalny wydruk akt studenta. Znajdują się w nim informacje o zaliczonych przedmiotach i wybranym przez ucznia ich stopniu trudności oraz o uzyskanych ocenach. Wpis ten jest przedmiotem ich dalszych analiz, określających możliwości, predyspozycje i ambicje kandydata na uczelnię. Na jego podstawie przyznawane jest także (bądź nie) stypendium. • Uczniowie mający problemy z ukończeniem szkoły średniej, mogą zastąpić dyplom zdaniem banalnego egzaminu GED, który umożliwia dalsza naukę. • Uczeń z dyplomem (lub certyfikatem GED), oficjalnym wypisem, wynikami testu SAT, wypracowaniem oraz pieniędzmi może rozpocząć walkę o przyjęcie do uczelni, jak również o stypendia.

14. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY SZKOLNICTWO WYŻSZE • Działa w Stanach wiele uczelni wyższych, od elitarnych (Yale, Harward), przez prywatne szkoły (często wyznaniowe) do publicznych uniwersytetów stanowych. • W uczelniach elitarnych pracują najlepsi profesorowie, jednak nie zawsze zajmują się oni dydaktyką, lecz badaniami naukowymi. W efekcie dają oni dwa, trzy wykłady w semestrze, a dalszym uczeniem, przeprowadzaniem testów i egzaminowaniem zajmują się asystenci profesora, będący studentami wyższego roku, zaliczającymi praktykę. • Istnieją także dwuletnie uczelnie, w których mniej zamożni uczniowie mogą zaliczyć przedmioty wykładane w czteroletnich szkołach, ponosząc o wiele niższe koszty nauki. W tych tanich uczelniach pracują wybitni profesorowie, a liczba uczniów w klasach jest niewielka. Często stwarza to paradoksalną sytuację w porównaniu z drogimi, elitarnymi uczelniami.

15. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY SZKOLNICTWO WYŻSZE • W Stanach Zjednoczonych istnieją trzy podstawowe rodzaje szkól wyższych nadające stopnie akademickie: 2-letnie kolegia środowiskowe tzw. kolegia niższe (junior colleges), 4-letnie kolegia oraz uniwersytety. • 2-letnie kolegia oferują dwa rodzaje programów: jeden o orientacji zawodowej (np. technika dentystyczna, wiedza komputerowa, naukowe zasady kierowania działalnością produkcyjną czy usługową, optyka, kosmetyka) drugi – o profilu ogólnokształcącym. Absolwenci tych szkół otrzymują niższy stopień akademicki nauk humanistycznych lub przyrodo-technicznych (Associate of Arta, Associate of Science). Pomyślne ukończenie studiów umożliwia dalsza naukę w IV-letnich kolegiach i uniwersytetach z zaliczeniem dwóch lat studiów danego kierunku.

16. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY SZKOLNICTWO WYŻSZE • Kolegia 4-letnie to najczęściej uczelnie ogólnokształcące (Liberał Arts Colleges). Oferują one takie kursy, jak historia sztuki, sztuka użytkowa, język angielski i literatura, języki obce, prawo, filozofia, psychologia, teatrologia, a czasem nawet tak wyszukane jak astrologia i sztuki mistyczne. • Część kolegiów prowadzi również wydziały pedagogiczne i kształci nauczycieli. • Uwzględniając potrzeby i zainteresowania społeczeństwa, niektóre kolegia rozszerzają swoje programy o kierunki techniczne, administracyjne, finansowo-handlowe. • Absolwenci 4-letnich kolegiów otrzymują stopień akademicki bakałarza (Bachelor’1 Degree). • Mogą oni studiować dalej na uczelniach prowadzących kursy magisterskie i doktoranckie.

17. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY SZKOLNICTWO WYŻSZE • Na najwyższym szczeblu w hierarchii amerykańskich szkół wyższych znajdują się uniwersytety oraz nieliczne instytuty i akademie, które oferują zarówno studia na poziomie bakalariatu. Jak też prowadzące do stopnia magisterskiego (Master’s Degee) doktorskiego (Doctor’s Degree). • Studia magisterskie trwają rok lub dwa (po otrzymaniu stopnia bakałarza) i kończą się egzaminem ustnym lub pisemnym. • Stopień doktora uzyskuje się zwykle po odbyciu dwuletnich studiów doktoranckich, pomyślnie zdanym egzaminie kwalifikacyjnym, udokumentowaniu znajomości jednego lub więcej języków obcych i przeprowadzeniu badań prowadzących do skompletowaniu dysertacji.

18. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY SZKOLNICTWO WYŻSZE • Oprócz publicznych i prywatnych szkół wyższych istnieje w USA również szeroka siec szkół pomaturalnych, które przygotowują absolwentów szkól średnich do wykonywania różnych zawodów (sekretarek, programistów, techników, pracowników radia i telewizji). • Szkoły te prowadzone są zarówno przez sektor państwowy jak i prywatny. • Nie nadają one stopni akademickich, ale oferują świadectwa i dyplomy w danym zawodzie czy specjalności.

19. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY Nauczyciel amerykański. • Licencjonowanie nauczycieli jest obowiązkiem rządów stanowych, gdzie każdy stan ma własne wymagania w tym zakresie. • By otrzymać licencję nauczycielską należy mieć ukończone studia wyższe na poziomie licencjackim na kierunku nauczycielskim. • Często zatrudnia się nauczycieli na próbę zaraz po ukończeniu studiów. • Uzyskanie magisterium wiąże się z promocja w zawodzie. • Miano nauczyciela mianowanego uzyskuje się po zdobyciu praktyki, mierzonej liczbą godzin przepracowanych w klasie szkolnej po studiach. • Niektórym stanom by zatrudnić nauczyciela wystarczy tylko licencjat, inne zaś zwracają uwagę na odbyte kursy, dokształcanie i doskonalenie zawodowe w szkole i poza nią. • Większość stanów przed zatrudnieniem nauczyciela wymaga praktycznego pokazu umiejętności pracy w klasie szkolnej.

20. AMERYKAŃSKI SYSTEM EDUKACYJNY PODSUMOWANIE • System edukacji w Stanach Zjednoczonych oferuje szerokie możliwości ambitnym i zdolnym uczniom. • Szkoły są świetnie zorganizowane. Przekazują one nie tylko widzę, ale uczą również odpowiedzialności za siebie; ściąganie jest niedopuszczalne i bardzo rzadko spotykane, obecność na zajęciach surowo przestrzegana. • Palenie na terenie szkoły karane jest mandatem i wyrzuceniem lub zawieszeniem w prawach ucznia. • Nikogo nie dziwi obecność na terenie szkoły policjantów pilnujących porządku. • Działa wiele organizacji nadobowiązkowych, gdzie uczniowie mogą poszerzać swoje zainteresowania.

21. SYSTEM EDUKACYJNY W POLSCE

22. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE • Zgodnie z polskim prawem system oświaty obejmuje: • Przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne; • Szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, w tym z oddziałami integracyjnymi, szkoły specjalne, szkoły sportowe oraz mistrzostwa sportowego i szkoły artystyczne; • Placówki oświatowo-wychowawcze; • Placówki kształcenia ustawicznego i placówki kształcenia praktycznego; • Poradnie psychologiczno-pedagogiczne; • Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania; • Ochotnicze hufce pracy; • Zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli; • Biblioteki pedagogiczne.

23. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE

24. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE PRZEDSZKOLE Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 6 roku życia. Obowiązkowa jest „zerówka” dla dzieci 6-cio letnich. „Zerówki” organizowane są w przedszkolach lub w szkołach podstawowych, które mają prawo do utworzenia takiego oddziału.

25. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE SZKOŁA PODSTAWOWA Sześcioletnia szkoła podzielona jest na dwa trzyletnie etapy. Pierwszy etap obejmuje klasy od I do III Zasadniczą część stanowi blok zajęć zwanych „kształceniem zintegrowanym”. Zajęcia prowadzone są przez jednego nauczyciela pełniącego również funkcję wychowawcy. Nauczyciel nie musi przestrzegać lekcyjnego czasu pracy, tj.dzielić czasu pracy uczniów na 45 min. jednostki lekcyjne. Na tym etapie mogą zostać wprowadzone do szkolnego planu nauczania dodatkowe zajęcia edukacyjne, takie jak np. język obcy, gimnastyka korekcyjna, dydaktyczno-wyrównawcze. Możliwe jest również wprowadzenie innych dodatkowych zajęć dla wszystkich lub grupy uczniów. Decyzję o tym podejmuje dyrektor szkoły, przeznaczając na ten cel tzw. godziny do dyspozycji dyrektora. Limit godzin do dyspozycji dyrektora jest przyznawany szkole na każdy oddział klasowy do wykorzystania w ciągu trzech lat.

26. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE

27. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE • SZKOŁA PODSTAWOWA • Drugi etap szkoły podstawowej obejmuje klasy od IV do VI • Naucza się: • języka polskiego, języka obcego nowożytnego, matematyki, przyrody, historii i społeczeństwa, muzyki, plastyki, techniki, informatyki, wychowania fizycznego, religii lub etyki (o uczestnictwie decydują rodzice) • W klasach IV-VI przedmiotów uczą różni nauczyciele, z czego jeden (wychowawca) odpowiedzialny jest za swoją klasę. W tych klasach również dyrektor szkoły, dysponujący limitem tzw. godzin do dyspozycji dyrektora, może wprowadzić dodatkowe zajęcia edukacyjne dla wszystkich lub grupy uczniów.

28. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE SZKOŁA PODSTAWOWA W klasie VI uczniowie piszą sprawdzian poziomu wiedzy i umiejętności. Sprawdzian jednakowy dla wszystkich uczniów, organizowany przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Sprawdzian nie ma wpływu na ukończenie szkoły jak i na przyjęcie do gimnazjum.

29. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE GIMNAZJUM Reforma systemu oświaty z 1999 r. wprowadziła gimnazjum. Uczniowie uczęszczający do gimnazjum to młodzież w wieku 13-16 lat. Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny, zatem naucza się następujących przedmiotów: języka polskiego, historii, plastyki, wiedzy o społeczeństwie, muzyki, języka obcego nowożytnego, chemii, fizyki z astronomią, matematyki, biologii, geografii, techniki, informatyki, wychowania fizycznego oraz jeśli rodzice wyrażą taką wolę, również religii, a dla uczniów, którzy nie uczęszczają na religię, dyrektor gimnazjum winien zorganizować zajęcia etyki. Uczniowie uczęszczają również na zajęcia z wychowania do życia w rodzinie, które nie są jednak obowiązkowe.

30. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE GIMNAZJUM Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem gimnazjalnym, zdawanym przez uczniów klasy trzeciej w kwietniu. Dokładny termin corocznie ustala dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Egzamin składa się z dwóch części pisemnych: humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej (a od roku szkolnego 2008/2009 również z języka obcego). Wynik egzaminu nie ma wpływu na ukończenie gimnazjum, ale ma znaczenie przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych (liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum i szkoły zawodowej).

31. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE • SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE • Trzyletnie licea ogólnokształcące • Trzyletnie licea profilowane • Czteroletnie technika • Zasadnicze szkoły zawodowe • Dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące • Trzyletnie technika uzupełniające • Szkoły policealne • Trzyletnie szkoły specjalne

32. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE • SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE • 1. Trzyletnie licea ogólnokształcące • ukończenie umożliwia uzyskania świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. • 2. Trzyletnie licea profilowane • kształcące w profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskania świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. • Czteroletnie technika • ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego.

33. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE • Szkoły policealne • o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu. • Trzyletnie szkoły specjalne • przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy.

34. STRUKTURA OŚWIATYW POLSCE • 4. Zasadnicza szkoła zawodowa • okres nauczania nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 3 lata, ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także dalsze kształcenie w szkołach uzupełniających. • Dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące • przeznaczone dla absolwentów szkół zawodowych, umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. • Trzyletnie technika uzupełniające • przeznaczone dla absolwentów szkół zawodowych, umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

35. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE • Łączny czas nauki do momentu ukończenia szkoły dającej możliwość przystąpienia do egzaminu dojrzałości (egzaminu maturalnego) wynosi 12-15 lat. Po zdaniu egzaminu dojrzałości absolwenci otrzymują świadectwo dojrzałości upoważniające do ubiegania się o przyjęcie do szkoły wyższej. • Od 2005 roku egzamin maturalny ma charakter zewnętrzny i zastępuje egzamin wstępny na wyższe uczelnie. • Do systemu nie zalicza się szkolnictwa wyższego, które stanowi odrębny dział administracji rządowej i ma zagwarantowaną konstytucyjnie autonomię.

36. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE • SKALA OCEN • W polskim systemie oświaty obowiązuje 6-stopniowa skala ocen: • 1 (niedostateczny) • 2 (dopuszczający) • 3 (dostateczny) • 4 (dobry) • 5 (bardzo dobry) • 6 (celujący) • w tej skali są wystawiane stopnie roczne począwszy od klasy IV szkoły podstawowej.

37. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE • SYSTEM SZKOLNICTWA WYŻSZEGO • W Polsce istnieją państwowe (publiczne) szkoły wyższe oraz tworzone po 1990 r. niepaństwowe szkoły wyższe. • Niepaństwowe szkoły wyższe są tworzone na podstawie zezwolenia Ministra Edukacji Narodowej i uzyskują osobowość prawna po wpisaniu do rejestru szkół niepaństwowych. • Od 1998 r. powstają państwowe i niepaństwowe wyższe szkoły zawodowe. Istotnym elementem przygotowania absolwentów do wykonywania zawodu jest realizacja obowiązkowych praktyk zawodowych w wymiarze 15 tygodni. • Studia mogą być prowadzone jako studia dzienne, wieczorowe, zaoczne i eksternistyczne. • O przyjęciu do szkoły wyższej mogą ubiegać się osoby, które uzyskały świadectwo dojrzałości. • Zasady przyjęć na I rok studiów są określane autonomicznie przez szkoły wyższe. Niektóre uczelnie organizują egzaminy wstępne, inne przyjmują na podstawie konkursu ocen na świadectwie dojrzałości, jeszcze inne – tylko na podstawie zapisu.

38. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE Tytuły zawodowe nadawane absolwentom szkół wyższych • Licencjat – tytuł uzyskiwany po ukończeniu wyższych studiów zawodowych, które trwają 3 lata lub 3,5 roku. • Licencjat pielęgniarstwa lub licencjat położnictwa – tytuły uzyskiwane po ukończeniu wyższych studiów zawodowych na kierunkach odpowiednio: pielęgniarstwo lub położnictwo. • Inżynier – nadawany absolwentom wyższych studiów zawodowych na kierunkach technicznych, z wyjątkiem architektura i urbanistyka, na kierunkach rolniczych, leśnych, a także na innych kierunkach studiów, jeśli przedmioty techniczne, rolnicze lub leśne stanowią nie mniej niż 50% ogółu zajęć dydaktycznych przewidzianych w planach studiów i programach nauczania na tych kierunkach. • Inżynier architekt – nadawany absolwentom wyższych studiów zawodowych na kierunku architektura lub urbanistyka.

39. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE Tytuły zawodowe nadawane absolwentom szkół wyższych c.d. • Magister oraz tytuły: magister sztuki, magister inżynier, magister inżynier architekt, lekarz, lekarz dentysta (do 30.04.2004 r. lekarz stomatolog), lekarz weterynarii, magister pielęgniarstwa, magister położnictwa – nadawane po ukończeniu 4-6 letnich studiów magisterskich. • Tytuł zawodowy magistra można uzyskać po ukończeniu 2-2,5 letnich uzupełniających studiów magisterskich, które mogą podjąć osoby, które ukończyły wyższe studia zawodowe z tytułem zawodowym licencjat lub inżynier. • Aby uzyskać wymienione powyżej tytuły zawodowe student musi zaliczyć wszystkie przedmioty i praktyki objęte planem studiów, złożyć i obronić pracę dyplomową oraz zdać pomyślnie egzamin dyplomowy. • W przypadku studiów na kierunku lekarskim, lekarsko-dentystycznym oraz na kierunku weterynarii podstawa do uzyskania tytułu zawodowego jest złożenie ostatniego wymaganego egzaminu. • Absolwent szkoły wyższej otrzymuje dyplom ukończenia studiów na określonym kierunku studiów, a także – na swój wniosek również - odpis dyplomu w języku obcym.

40. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE Stopnie naukowe i tytuły naukowe • Stopniami naukowymi są stopnie doktora i doktorahabilitowanego określonej dziedziny nauki w zakresie danej dyscypliny naukowej. • Stopniami w zakresie sztuki są stopnie doktora i doktora habilitowanego określonej dziedziny sztuki w zakresie danej dyscypliny artystycznej (do 30.04.2003 r. w zakresie sztuki i dyscyplin artystycznych nadawane były kwalifikacje I i II stopnia będące podstawą do przyznawania uprawnień równoważnych stopniowi naukowemu odpowiednio doktora i doktora habilitowanego). • Stopień doktora nadaje się osobie, która posiada tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera, lekarza lub inny równorzędny, zdała egzaminy doktorskie w zakresie określonym przez radę jednostki organizacyjnej oraz przygotowała i obroniła pracę doktorską.

41. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE Stopnie naukowe i tytuły naukowe c.d. • Do przewodu habilitacyjnego może być dopuszczona osoba, która posiada stopień naukowy doktora i uzyskała znaczny dorobek naukowy lub artystyczny, a ponadto przedstawiła rozprawę habilitacyjną. Czynności przewodu habilitacyjnego kończą się uchwała rady jednostki organizacyjnej w przedmiocie nadania stopnia doktora habilitowanego. • Stopnie doktora i doktora habilitowanego są nadawane w jednostkach organizacyjnych szkół wyższych oraz w innych placówkach naukowych, które posiadają uprawnienia do ich nadawania. • Tytułem naukowym jest tytuł profesora określonej dziedziny nauki, tytułem w zakresie sztuki jest tytuł profesora określonej dziedziny sztuki. • Tytuł profesora nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

42. SYSTEM OŚWIATYW POLSCE Stopnie naukowe i tytuły naukowe c.d. • Do przewodu habilitacyjnego może być dopuszczona osoba, która posiada stopień naukowy doktora i uzyskała znaczny dorobek naukowy lub artystyczny, a ponadto przedstawiła rozprawę habilitacyjną. Czynności przewodu habilitacyjnego kończą się uchwała rady jednostki organizacyjnej w przedmiocie nadania stopnia doktora habilitowanego. • Stopnie doktora i doktora habilitowanego są nadawane w jednostkach organizacyjnych szkół wyższych oraz w innych placówkach naukowych, które posiadają uprawnienia do ich nadawania. • Tytułem naukowym jest tytuł profesora określonej dziedziny nauki, tytułem w zakresie sztuki jest tytuł profesora określonej dziedziny sztuki. • Tytuł profesora nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

43. SYSTEM EDUKACYJNYUE • Edukacja jest jedną z dziedzin nie podlegających unifikacji. Unia europejska nie tworzy jednolitego systemu edukacji. To państwa członkowskie są odpowiedzialne za treści nauczania i kształt systemów oświaty. Każde z państw może w sposób dowolny kształtować swój system szkolny i egzaminacyjny. Formuła ta zagwarantowana jest w art. 126 i 127 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej. • Pomiędzy poszczególnymi systemami oświaty można zauważyć szereg różnic począwszy od autonomii szkół i modelu kierowania oświatą: scentralizowany (Francja, Grecja, Włochy), zdecentralizowany (Belgia, Niemcy, Holandia, Wielka Brytania..) jest to często wynikiem ustroju politycznego danego państwa, poprzez ilość środków pieniężnych przeznaczonych na sektor edukacyjny, do różnic w wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego, czasu jego trwania i ilości godzin spędzanych w szkole przez dzieci i młodzież.

44. SYSTEM EDUKACYJNYUE • W przeważającej większości państw Europy obowiązek szkolny rozpoczyna się w wieku 6 lat, ale istnieją wyjątki: wcześniej bo w wieku 5 lat rozpoczynają naukę w szkole dzieci w Holandii i Zjednoczonym Królestwie: Anglii, Walii, Szkocji a najwcześniej bo już 4-latki muszą chodzić do szkoły w Irlandii Północnej. W krajach Europy Wschodniej później rozpoczyna się spełnianie obowiązku szkolnego bo w wieku 7 lat. Na świecie dobrą praktyką jest zwiększanie okresu pobytu dzieci w szkole. Również i nasza ostatnia reforma oświaty wprowadzając 6-letnią szkołę podstawową i obowiązkowe 3-letnie gimnazjum, wydłużyło okres spełniania obowiązku szkolnego o jeden rok. W większości krajów uczniowie uczęszczają do szkoły przez pięć dni w tygodniu (sześć dni w Luksemburgu i niektórych regionach Włoch). Zależnie od kraju, dnia tygodnia i wieku uczniów różnie wygląda też dzienny wymiar zajęć. Przykładowo roczny godzinowy wymiar zajęć dla uczniów w wieku ok. 10 lat w Holandii wynosi 1000 godz. A na Łotwie tylko 490 godz.. We wszystkich krajach Europy Wschodniej występuje podobny roczny wymiar – ok. 600 godz. W jednym z krajów,które razem z nami dołączyły do UE jest porównywalnie duża ilość godzin –jest to Cypr 812 godz. W Polsce roczny wymiar to 635 godz. A więc w porównaniu do krajów Europy Zachodniej brakuje nam średnio 350 godzin w roku, to około 2 godziny dziennie.

45. SYSTEM EDUKACYJNYUE • Trudności w stworzeniu wspólnego systemu oświatowego dla państw członkowskich UE wynikają z odmiennych administracyjnych rozwiązań, różnego prawa oświatowego, heterogeniczności kulturowej i językowej państw europejskich. • Nie oznacza to jednak, iż nie ma wspólnej polityki edukacyjnej w obszarze UE. Wręcz przeciwnie, edukacja postrzegana jest jako kluczowy element decydujący o powodzeniu prawdziwego integrowania się Europy. Główne jej kierunki określają art. 149 i 150 Traktatu. • Aby systemy szkolne były adekwatne do otaczającej nas rzeczywistości prawie wszystkie państwa w Europie przeprowadziły reformę swoich systemów edukacji. W wielu krajach przeprowadzono reformę organizacyjną systemu szkolnego. Podobnie jak w Polsce czy Hiszpanii oddzielono szkolnictwo niższe średnie (gimnazjalne) od szkolnictwa podstawowego, wprowadzając tym samym większy komfort edukacyjny dla dzieci młodszych i większą spójność psychologiczno-rozwojową nauczania dzieci starszych (13-16 letnich). Wprowadzenie trzystopniowego systemu edukacyjnego pociągnęło za sobą zmianę sposobu nauczania uczniów w klasach najstarszych.

46. SYSTEM EDUKACYJNYUE • Nie oznacza to jednak, iż nie ma wspólnej polityki edukacyjnej w obszarze UE. Wręcz przeciwnie, edukacja postrzegana jest jako kluczowy element decydujący o powodzeniu prawdziwego integrowania się Europy. Główne jej kierunki określają art. 149 i 150 Traktatu. • Aby systemy szkolne były adekwatne do otaczającej nas rzeczywistości prawie wszystkie państwa w Europie przeprowadziły reformę swoich systemów edukacji. W wielu krajach przeprowadzono reformę organizacyjną systemu szkolnego. Podobnie jak w Polsce czy Hiszpanii oddzielono szkolnictwo niższe średnie (gimnazjalne) od szkolnictwa podstawowego, wprowadzając tym samym większy komfort edukacyjny dla dzieci młodszych i większą spójność psychologiczno-rozwojową nauczania dzieci starszych (13-16 letnich). Wprowadzenie trzystopniowego systemu edukacyjnego pociągnęło za sobą zmianę sposobu nauczania uczniów w klasach najstarszych.

47. SYSTEM EDUKACYJNYUE • Wspólna polityka w tej dziedzinie ma przede wszystkim za zadanie rozwój i wspieranie nauczania, zapewnienie jednakowego dostępu do edukacji na wszystkich jej szczeblach obywatelom państw członkowskich UE oraz rozpowszechniania języków państw członkowskich, wymianę studentów i nauczycieli, uznawanie dyplomów szkól zawodowych lub wyższych i okresów studiów, współprace pomiędzy instytucjami oświatowymi, wymianę informacji i doświadczeń, rozwój wymiany młodzieży i instruktorów oraz kształcenie zawodowe.

48. SYSTEM EDUKACYJNYUE • UE wypracowała sposoby wspierania współpracy mające za zadanie rozwój edukacji o wysokiej jakości. W tym celu stworzono wiele programów, których nadrzędnym celem stało się zacieranie barier kulturowych oraz poszerzanie wiedzy uczniów. • Należą do nich m.in.. • COMENIUS – partnerstwo w szkolnictwie podstawowym i gimnazjalnym, • COMETT – kształcenie i praktyki zawodowe dotyczące technologii, • ERASMUS – współpraca i wymiana studentów oraz naukowców, • GRUNDTVIG – promowanie innowacyjnych metod w kształceniu dorosłych, • LINGUA – nauka języków obcych, • MINERVA – promowanie edukacji na odległość za pomocą technologii informacyjnych i komunikacyjnych, • PETRA – kształcenie i dokształcanie zawodowe, • FORCE – dokształcanie zawodowe dla małych i średnich przedsiębiorstw, • LEONARDO DA VINCI – poprawa jakości i dostępności szkolenia zawodowego, • MŁODZIEŻ DLA EUROPY – wymiana młodzieżowa.

49. SYSTEM EDUKACYJNYUE • Podsumowanie • Żaden system szkolny w świecie współczesnym nie może zapewnić wykształcenia wystarczającego na całe życie. Kształcenie szkolne, choćby na najwyższym poziomie powinno być tylko początkiem kształcenia permanentnego, przez całe życie. Naprawdę nowoczesny system szkolny powinien właśnie przede wszystkim przygotowywać wszystkich do nie szkolnego, poza szkolnego kształcenia się. • Żaden system oświaty nie jest czymś trwałym, zmienia się wraz z przemianami gospodarczymi, politycznymi i społecznymi. Właśnie dążenie do doskonalenia i reformowania narodowych struktur oświatowych jest elementem łączącym kraje europejskie. • Idealny system nie istnieje, wspólna wymiana doświadczeń, poszukiwanie rozwiązań przez państwa Unii wraz z tymi, które do niej dołączyły stanowią gwarancję wykształcenia nowoczesnego pokolenia Europejczyków.