Het nieuwe examen geschiedenis havo-vwo Hanneke Tuithof

1. Het nieuwe examen geschiedenis havo-vwoHanneke Tuithof

2. “Ik vind die thema’s heel fijn. Maar dat is ook misschien puur persoonlijk. Ik vind het heel leuk om met die kinderen de diepte in te gaan. Ik heb ook het idee dat het werkt. Ik vind het voor mezelf heel leuk. Ik ben door twaalf jaar examens geven een stuk beter geworden, omdat je heel veel thema’s uitdiept.” Mieke Kers Geschiedenisdocent Lek en Linge

3. Wordle

4. Een wordle http://www.wordle.net

5. Opbouw van de lezing • Hoe is het tot stand gekomen? • Wat verandert er eigenlijk? • Het belang van de sectie • Wat weten we uit onderzoek over leren van leerlingen en docenten? • Trends en praktische suggesties

6. Hoe is het tot stand gekomen? • Hoe is het tot stand gekomen? • Watverandertereigenlijk? • Het belangvan de sectie • Watweten we uitonderzoek over leren van leerlingen en docenten? • Trends en praktischesuggesties

7. De tien tijdvakken van cie De Rooij • De cie De Rooij was het vervolg op de cie de Wit die meer chronologie adviseerde. • In 2001 was het advies van de cie De Rooij om de tien tijdvakken als didactisch referentiekader in te voeren.

8. Pilot • Vanaf 2004 een pilot op acht havo-scholen met tijdvakken en kenmerkende aspecten zonderspecificatie. • Vanaf 2007 een pilot op eenaantalvwo-scholen.

9. Examenprogramma sinds 2007 • Domein A historisch besef, vaardigheden • Domein B oriëntatiekennis, 10 tijdvakken • Domein C zelftekiezenthema’s • Domein D rechtsstaat en parlementairedemocratie

10. Tijdelijkeafwijking Zolangernoggeenexamen over de tijdvakken en kenmerkendeaspecten was, bestond het CSE uit twee thema’s en werddomein B getoetst in het SE.

11. Naderespecificatie Uit de pilot kwam de conclusiedaterbehoefte was aaneennaderespecificatie van de kenmerkendeaspecten.

12. Tussencommissie VGN, CITO, CvE en SLO • Het adviesombijeendeel van de kenmerkendeaspectenhistorische context en voorbeeldentegeven. • Maar allekenmerkendeaspectenmoetenookherkendworden en uitgelegdwordenaan de hand van nietbeschrevenvoorbeelden of contexten.

13. Nieuwe syllabus in maart 2013 • Bijdomein A is eentoelichtinggekomen met specialeaandachtvoor de samenhangtussen de verschillendeonderdelen van domein A. • De helft van de kenmerkendeaspectenheefteenomschrijvinggekregen door de opname van de HistorischeContexten (3 voorhavo en 4 voorvwo). • Op het CSE wordenvragengesteld over allekenmerkendeaspecten!

14. Wat verandert er eigenlijk? • Hoe is het tot stand gekomen? • Watverandertereigenlijk? • Het belangvan de sectie • Watweten we uitonderzoek over lerenvan leerlingen en docenten? • Trends en praktischesuggesties

15. Domein A • Nadere toelichting op domein A historisch denken en redeneren. • Leerlingen moeten weten dat ordening van de geschiedenis een interpretatie is en dat geschiedverhalen een constructie zijn.

16. Domein B voorheen

17. De nieuwe historische contexten • Republiek 1515-1648 • Duitsland 1871-1945 • Koude Oorlog 1945-1991 • Verlichting en Revoluties 1650-1789 (alleen vwo)

18. Domein B met historischecontexten Republiek Democratischerevoluties Duitsland KoudeOorlog

19. Historische Context De historische context verbindt een aantal kenmerkende aspecten met elkaar. Leidende vraag De leidende vraag geeft richting aan de te kennen voorbeelden en begrenst de leerstof. Kenmerkende aspecten 31, 33, 36, 40 en 43 Beschrijvende tekst Deze tekst heeft tot doel de voorbeelden die genoemd worden in te bedden in de historische context en dient gekend te worden.NB. De jaartallen in de tekst moeten worden gekend, die van de gebeurtenissen niet.

20. Indicatievoorverdeling op CSE

21. Consequenties • Tijdvak 1 t/m 4 zullenalleenbevraagdwordenaan de hand van de nietgedefinieerdekenmerkendeaspecten. • Het zwaartepuntligtbijtijdvak 5 t/m 10. • Het zwaartepuntbijtijdvak 5 t/m 10 ligtbij de HistorischeContexten.

22. CentraalSchriftelijkExamen 2015 • Domein A: zal op ongeveerdezelfdemanierbevraagdwordenzoals in de huidigeexamens, maar erkanmeernadrukkomen op het historischredeneren en het besef van interpretatie/constructie. • Domein B: 49 kenmerkendeaspecten met 3 of 4 HistorischeContexten. NB. 2014 pilotexamenDuitsland+ KoudeOorlog

23. Consequenties • Tijdvak 1 t/m 4 wordenalleengetoetstaan de hand van de nietgedefinieerdekenmerkendeaspecten. • Het zwaartepuntligtbijtijdvak 5 t/m 10. • Het zwaartepuntbijtijdvak 5 t/m 10 ligtbij de HistorischeContexten.

24. SpotprentMarshallplan • In het pilotexamenmoesterinformatie of eenbrontoegevoegdworden, omdat het begripMarshallplannietbekendverondersteldmochtworden. • Door opname van ditvoorbeeld in de historische context KoudeOorloghoeftdit in de toekomstnietmeer.

25. Het belang van de sectie • Hoe is het tot stand gekomen? • Watverandertereigenlijk? • Het belangvan de sectie • Watweten we uitonderzoek over leren van leerlingen en docenten? • Trends en praktischesuggesties

26. Watkomiktegenbijsecties in nascholing en mijnonderzoek? • Secties die hebbenafgewacht tot erduidelijkheid was over het examen. • Secties die gestaag de tientijdvakkenhebbeningevoerd. • Secties die heel hard aan de slag zijngegaan met de tientijdvakkenvanaf 2007.

27. Dilemma’s sectie korte termijn • Historische contexten integreren in de behandeling van tien tijdvakken/49 kenmerkende aspecten of niet? • Hoe kom je aan een methode / materiaal voor de Historische Contexten? • Welkezelf in tevullenthema’skies je voordomein C?

28. Uitdagingenvoor de langeretermijn • Doorlopende leerlijn voor domein B kenmerkende aspecten + bijbehorende begrippen (het zogenaamde cumulatief leren) • Doorlopende leerlijn voor domein A, historisch denken en redeneren

29. Belang van de sectie • Julliezijnsamenverantwoordelijkvoor het PTA en de toetsing. • In de onderbouw kun je al beginnen met het ontwikkelen van oriëntatiekennis en historischredeneren (domein A en B).

30. Wat weten we uit onderzoek over leren van leerlingen en docenten? • Hoe is het tot stand gekomen? • Watverandertereigenlijk? • Belang van de sectie • Watweten we uitonderzoek over leren van leerlingen en docenten? • Trends en praktischesuggesties

31. Het leren van de leerlingen • Hoe is het tot stand gekomen? • Watverandertereigenlijk? • Het belang van de sectie • Watweten we uitonderzoek over leren van leerlingenen docenten? • Trends en praktischesuggesties

32. Componentenhistorischredeneren Van Boxtel en Van Drie (2008 en 2013) • Gebruikeninhoudelijkebegrippen • Gebruikenmethodologischebegrippen • Omgaan met bronnen • Stellen van historischevragen • Contextualiseren • Argumenteren

33. Contextualiseren Gebruiken historische begrippen Historische vragen stellen Gebruik methodologische begrippen Gebruik van bronnen Argumenteren • Beschrijven verandering en continuïteit • Verklaren handelen van mensen in verleden • Vergelijken historische ontwikkelingen of periodes Vertaalde versie Van Boxtel en Van Drie in Teaching History 2013

34. Samenhang componenten Van Boxtel en Van Drie • De afzonderlijke componenten leren leerlingen wel beheersen, maar de samenhang is lastiger. • En juist die samenhang is belangrijk voor het ontwikkelen van oriëntatiekennisen historisch denken/redeneren.

35. Hoe ontwikkel je oriëntatiekennis? • Besteedveelaandachtaan de begrippen die in de kenmerkendeaspectenvoorkomen, ook al in de onderbouw. • Geefleerlingenankerpunten : eenaantalkeerpunten en/of belangrijkegebeurtenissen. • Vergelijktijdvakken met elkaar en laatleerlingendatookzelfdoen.

36. Hoe ontwikkel je historischredeneren? • Besteedaandachtaan de begrippen. • Stelevaluatievevragen. • Gebruik open vragen in je onderwijsleergesprek en laatll op elkaarsantwoordenvoortbouwen. • Laatleerlingenzelfvragenstellenbijbronnen, spotprenten of informatie.

37. Het leren van de docenten • Hoe is het zogekomen? • Watverandertereigenlijk? • Belang van de sectie • Watweten we uitonderzoek over lerenvan leerlingen endocenten? • Trends en praktischesuggesties

38. Pedagogical Content Knowledge oftewelvakdidactischekennis

39. Ontwikkeling PCK vooreenspecifiekthema of kenmerkend aspect Ervaren docent Beginnende docent

40. Kenmerken van vakdidactische kennisontwikkeling • Het gaat om de voorbeelden en werkvormen waarmee je de inhoud/kennis vertaalt naar de leerlingen, zodat zij kunnen leren. • Ontwikkelt zich in de praktijk, door reflectie en succeservaringen. • Er is algemene vakdidactische kennis voor het vak, maar ook per onderwerp of kenmerkend aspect.

41. Trends en praktische suggesties • Hoe is het tot stand gekomen? • Watverandertereigenlijk? • Het belang van de sectie • Watweten we uitonderzoek over leren van leerlingen en docenten? • Trends en praktischesuggesties

42. Trends 1 opbouwen van kennis • Tijdvakdossiers over kenmerkende aspecten is men vaak na een paar jaar moe vanwege hoge plak- en knipgehalte en nakijk-druk. • Docenten geschiedenis hanteren in de bovenbouw vaak een combinatie van uitleg en onderwijsleergesprek. Ook worden er samen bronnen en examenvragen besproken.

43. Trends 2 toetsing • In de bovenbouw worden voornamelijk schriftelijke toetsen gebruikt. Praktische opdrachten en handelingsdelen komen veel minder voor. • Het gebruik van stapeltoetsen neemt toe. Meestal wordt de oriëntatiekennisvan voorgaande hoofdstukken getoetst door opdrachten uit pilotexamens te gebruiken.

44. Trends 3 hoeveelheid versus diepgang • Er wordt op de havo geworsteld met de hoeveelheid informatie (de methode). • Op vwo is diepgang aanbrengen meer het probleem.

45. Praktische suggesties 1 opbouwen van kennis • Laat tijdvakkendossiers zoveel mogelijk de verantwoordelijkheid van de leerlingen zijn. • Probeer het werken met de kenmerkende aspecten te integreren met het historisch redeneren. Gebruik in je lessen opdrachten uit pilotexamens en opdrachten van Actief Historisch Denken en websites. • Gebruik stapeltoetsen.

46. Praktischesuggesties 2 toetsing • Eenthemauitdomein C mag met eenpraktischeopdracht of handelingsdeelgetoetstworden. • Toets het oefenen met tijdvakken en historischredenerenook via eenpraktischeopdracht of handelingsdeel. • Gebruikvragenuit de pilotexamens in je toetsen, maar ookom in de les teoefenen.

47. Praktischesuggesties 3 hoeveelheid • Houd de thema’s van domein C met name voor de havo heel klein (voorvwobieden de thema’smogelijkheid tot verdieping). • Check je methodeaan de hand van de syllabus. Vulontbrekendekennis en gebeurtenissenaan met opdrachten/uitleg. • Houd het motiverend door naast het tijdvakkenoverzichtaf en toe tewerken met creatieve en/of verdiependeopdrachten.

48. Informatie • http://www.slo.nl/geschiedenisexamen2015 - alle info over nieuwe examen geschiedenis ook syllabus en pilotexamens • http://histoforum.net/vakinformatie.htm - voor recente informatie en tijdvaktoetsen • Denk voor examenvragen ook aan www.examenblad.nl en www.cito.nl

49. Voor vragen en informatie • De reader, workshops en lezingen van deze studiedag • h.tuithof@uu.nl • Twitter @hanneketuithof • www.uu.nl/geschiedenisendidactiek